Тас тҮрмені жарып шыҚҚан тарлан сӨз 16 страница

Біз кірген үй ондай емес, үй тағанының жарымын алған сәкінің үстінде ғана кілем бар, қалғаны мұздай жалтыр көк ала кірпіш төселген еден екен. Соны да жаман аяғым тайғанақтап әрең бастым. Сәкінің шетіне қана ілініп, аяғымды салбыратып отыра кеттім. "Жоғары шығып отыр!" деп қонақ иесі айтпады да, өрлеп шықпауға мен бекіндім.

Қарсы үйден қандай пәле шыға келер екен деп аңдып отырғанымда, тал шыбықтай бұралған, сұңғақ бойлы, ақ келіншек кірді. Сопақша келген аппақ бетінің ұшы нарттай қызыл, дөңгеленген үлкен қара көзімен Тіндәйға күле қарады. Мен одан қымсынып қалып едім, қаупім бекер екен, маған пысқырып та қарамады ол.

– Шай ішемісің? – деп Тіндәйға қазақша сөйледі. Киімі де, жүрісі де "қытайша". Осы сөйлеумен ғана маған жылы көріне қалды. Аш беліне түсетін топ-тоқ қос қара бұрымының ұшын қызыл лентамен түйіп, қызыл гүл порымына келтіріп қойыпты. Етегінің екі жаны жырық, ұзын ақ жібек көйлегі жерге тиер-тимес. Қызыл қатипа шақайының тұмсығы жүргенде ғана көрінеді. Көйлегі соншалық ұзын болғанымен тарлығына таңданғандайсың, етімен ет болып жабысып тұр. "Егер етегі жырылмаса, тұсалып жығылар еді де, өзі үзілейін деп тұрған аш белінен екіге бөлініп түсер еді" деп ойладым мен.

Тіндәйдің не айтқанын ұқпай қалдым. Жібек көйлек жабысып алған құйрығы екі айрық болып, бұлтыңдап шыға жөнелді келіншек. Мен үйдің төбесіне қарадым, сыртынан қарағанда үйлерінің арты соншалық биік, алды аласалау, кірпіш дөдегелі еді. Төбесінің ішкі жағы біркелкі тегіс, әдемі қызыл көк гүлді қағазбен безелген екен. Кішкентай үйде үлкен-үлкен екі терезе тұр. "Әрбір көзі біздің үйге үлкен терезе болар еді шіркін!"

– Әлгі келіншек – менің жеңгем, – деді Тіндәй, мен жалт қарадым. Ілдайдың келіншегі бар екеніне, болғанда да ерекше сұлу келіншегі бар екеніне сенбей қалғандаймын.

– Ілдайдың келіншегі ме? – деп сұрадым да, ол басын изегенде төмен қарап кеттім. "Мұндай келіншегі бар адамның елдің қатынында несі бар, неге жабысады оған, неге ұрады оны?!" деген ой келіп еді.

– Мұны да ұра ма? – деп қалғанымда Тіндәй күліп жіберді. Подносқа момы мен бір тарелке турамыш лобы салып, жеңгесі кіріп келді.

– "Ілдай қатынын сабай ма" деп сұрайды мына бала! – деп күлді Тіндәй.

Келіншек те күліп жіберіп маған қарады. Мен тұқырып алдым, бетім оттай жанды.

– Неге сабайды екен?.. Ол сабаса мен де сабамаймын ба!.. Оны неге сұрадың? – деп келіншек көзін аудармай маған қарап тұрып алды, бұл көз – өте өктем көз еді, мен қатты қысылып терлеп кеттім. – Біреуді сабағанын көрдің бе?..

Жауап бермесең болмайтындай, Тіндәйға саса қарадым мен. Тіндәй шытылып қалды, екінші рет қарағанымда көзін қысып қалды. "К...ынды қыс" дегені екенін сезе қойдым мен. Жауап қатпай мен де күлімсіреген сияқты болдым. Менікінің өте қиюсыз, қысылыстан болған күлімсіреу екенін білемін, дөңгелек аласа столдың ернеуін сызғылай бердім.

– Бұл өте ұялшақ бала, бірақ, сөйлей қалса тіпті қызық сөйлейді екен! – деп Тіндәй келіншекті өзіне қаратып әкетті.

– Кімнің баласы өзі?

– Жаңа келген бір көршінің.

Келіншек жыпылықтата сөйленетін бір тілде сөйлеп алды да, соңына қазақша жалғады:

– Біз әдемі киіндіріп, мырза қып қояр едік! – Жеңгесі шай құйып беріп шығып кеткен соң, Тіндәйдан оның солаңша не деп сөйлегенін сұрадым.

– Сені "біздің солаң сияқты екен, әке-шешесі бізге берсеші, көп ақша берер едік!" дейді... – Бұл келіншек солаңдардың үлкен бір байының қызы. Әкесінде ұл жоқ. Сен оған бала болсаң, әдемі мырза болар едің, әкең де малды болар еді!

Менің жүрегім аузыма тығылып дүрсілдеп кетті. Қолыма алып бір ұрттаған шайды қоя салдым, шығып кеткім келді. Бұл жайымды сезгендей, Тіндәй сөзін жайма шуақтай берді:

– Қорықпай-ақ қой, әкеңнің сені бермейтінін білемін.
Әкең де, шешең де өте жақсы көреді екен сені, барған сайын
маған тапсырады ғой... Көңіліңе алма, бұл қатын былжырайды!.. Шай іш, мынау жақсы сәй, момымен қосып жеп, тойып ал!

Мен шай ұрттай бердім, лобы жеуге көңілім алай-дүлей. Кешегі лобы дегенін шикі күйінде турап-турап үстіне май сияқты қоңыр бірдеме құйыпты. Одан да жемедім. Сырланған екі шыбықпен қалай іліп алып жейтінін білмеймін. Тіндәй сонымен алып соғып отыр. Ол тіпті зорлай берген соң лобысынан бір үзіп жедім. Жаныма қойған гүлімді алып, қарай бердім, ол алғашқыдай емес, солыңқырап қалыпты. Тіндәйдың жаңа үзіп алған гүлін уақалап-уақалап салғаны есіме түсті. "Өйтетіні бар неге үзіп алды?" деп ренішпен ойладым. "Ал Ілдайы өзінің мынадай әдемі қатыны бола тұрып, елдің қатынына жүгіреді? Бұл да сол үзіп алған гүл сияқты уақалап-уақалап тастай салғаны емес пе. Жоқ, бұл келіншек құлпырып тұр, бейшара қызыл келіншекше көзі көгермепті. Мықты байдың қызы болған соң ұрғызбаған да, уқалатпаған да ғой тегі... Бірақ, бұлар үзіп алады да қадірсіз тастайды. Мына Тіндәйдың "иісі жақсы" деп тастай салуын көрмеймісің, тоқ қасқыр сияқты!.. Әкем: "өзі тойса да көзі тоймайды" дейтін. Олар тоқ болса да қойды қыра береді екен, ал бұлар өздеріне керексіз болса да жұлып тастай береді. Осылардың "тегі қасқыр" екен!.

– Сен қонақ болып келіп отырып, неге тамақ жемейсің! – деп қалды Тіндәй.

– Жеп болдым, қайтамын?

– Әй, сен әлгі қатынның сөзінен қорқып қалдың ғой!.. Мына момыны ал, кейін жейсің. Жан қалтаң бар ма?

– Менде жан қалта бола ма, – Тіндәй қалпағымды алдырып, мен үзген момыға екі бүтін момы салып берді. Мен еріп шығып қайтуға бет алдым. Балағын айдарлыша таңып алған, ұзын жыртық көйлекті семіз әйел шықты бір есіктен. Аяғы кішкентай "ши аяқ" екен. Сондай торғын киімді, жастау бір әйел ар жағында бір есікте тұр. Таңып алған аяғы мен желкесіне түйіп қойған шаштары болмаса, екеуі де өңді адамдар екен. Семіз әйел Тіндәйға, онан соң маған қарады.

– Мына балаң кім? – Тіндәйдан жауап күтпей-ақ, алшаңдап жүре берді ол.

– Сенің апаң ба? – деп сұрадым мен.

– Ие... арғысы кіші шешем.

"Ең қиын қасқыр – әкесі екен!" деген ой келді маған. "Ілдай біреуін тастап жүгірсе, ол кәрі басымен екеуін тастап жүгіріпті қызыл келіншекке. Баласынан аш көздігімен тартып әкеткені ғой!.. Ілдай сабағаны да жөн екен. Бірақ, өз әкесін қоса сабаса әділдік болар еді ғой! Әлсіз деп малайдың қатынын ғана сабауын қарашы иттің баласының!"

Үш момының үстіне қойып әкеле жатқан гүліме қарап, Тіндәй тағы да екі қызыл гүл үзіп берді. Маған арнаған сыйын осымен аяқтатқандай болды да, қақпадан шыға бере енді менен сый күткендей:

– Менің кешегі сөзімді айттың ба? – деді.

– Кімге?

– Үй, кеше қызға айт дегенім қайда?

– Өзі сұрамады.

– Ол сұрамайды, Тіндәй былай деді деп сен айт! – Мен жалтара сөз таба алмай ойланып қалдым, тұра қалдым да қақпаның босағасына қарай бердім, берген "сыйлығын" сол жерге үйіп қойып құтылғым келіп еді, олай етуден қорықтым да ойлана түстім:

– "Кеше қыз не айтты" деп сен менен сұрадың ғой. Ол да менен сұраса айтайын! Сұрамаса... сұрамаса... қайтып айтамын!

Тіндәй санын шапалағымен бір салды. Жүзі суылып, қабағы түйіле түсті. Мен төмен қарай бердім. Маңдайымнан тер ағып кетті.

– Өзің ынжық екенсің ғой! – деді ол. – Алдымен жігіт сөз салмаса, қыз сұраушы ма еді!

– Ие, алдымен сен айт, сонан соң менен сұрарсың! – дедім оған жалынышты шыраймен қарап қойып, сонан соң қалпағымдағы "сыйлыққа" үңіле тұрып сөйледім. – Мен мынаны алмаймын!.. Керек емес, үйіңе апарып қойшы!

– Оны мен не қыламын, алып кете бер!

– Итіңе берерсің, не малайларың жер, мен алмаймын! – Тіндәй күліп жіберді де, жұмсара қалды.

– Бізде момы көп, алып кете бер, керек емес!.. Сенің үйіңде астық жоқ шығар, қызға әлгі сөзімді айтсаң көп ұн апарып беремін!.. Жүр, үйіңе мен апарып салайын. – Мен еріксіз ілесе жүрдім, – сен ол қызға былай де: Тіндәй саған айт деп тапсырды де? Жақсы көріп қалдым, су бойында болса да, бір сөйлессін!.. Ұқтың ба?.. Сен бұл сөзді айта салып кете берсең, үндемейді ол. Ұрысса маған ұрысады... Осыны айт, ие!.. Бүгін айт!

– Сұраса айтам!

– Сұрамаса да айт!.. Айтасың!.. Айтпасаң... мен өкпелеймін.
Осылай қадағалап тапсырды да үйіне қайтты ол. Мен өз үйіме ауыр жүк көтергендей қинала кірдім. Әкем үйде жоқ екен. Табысымды жерге қоя салғым келді де, Биғаділ мен Биғайша қарай берген соң бір момыға бір гүлден қосып үлестіріп бердім. Артылған бір «парын» шешемнің алдына қоя салып едім, күліп жіберді.

– По, табыспен қайтыпсың ғой өзің!.. Не болды ызалысың ғой?... Тамақ берді ме өзі?

– Жемедім, – деп тұнжырай түстім мен, – Жәмішке айт дейді!

– Не айт дейді? – деп ойлана қалды шешем. – О, адыра қалғыр-ай, бәсе! Сені не қып құрметтеп кетті десем... Онда мына немелерін неге әкелдің?

– Зорлап берді, әкеп салды өзі?

– Дәндеуін иттің балаларының!

– Сен не дедің? Айтайын дедің бе?!

– Жоқ, «өзің айт» дедім!

– Ие, дұрыс айтыпсың! Өз намысыңды жібермепсің! Бұзықтан туған немені қарашы! Енді онымен бірге жүрме! «Ұшынғаннан құтырған туады» деген осы!

– Ол: айтасың, айтпасаң өкпелеймін деді!

– Жоқ, сен айтпа! Мен Жәміштің шешесін сақтандырып келейін! – деп сөйлей шықты шешем, – біреудің бүлдіршіндей жалғыз баласын қорламақ қой енді!

Қызыл келіншектің көзінің көгерген себебін мен шешеме де айтқан едім, содан болу керек, ол қатты ширап шықты.

Биғаділ сорпа ішкелі біраз әлденіп қалып еді. Бет сүйегі сойдиған арық жүзіне бір қайғы орнай қалғандай болды:

– Бұл жақтың байының балалары өте бұзық болады екен, сені ұрады-ау енді ол! Ешкіге маза бермейді енді! – деді уайымдап.

Мен де осы қайғымен әлдиленіп ұзақ отырдым. Шешем қайтып келіп шай қайнатты.

– Сен ешкіге үйдің төбесіне шығып қарайтын бол, – деді шешем, – ол жаққа бармай-ақ қой, мен өзім айдап әкеліп тұрамын!

Осы ұйғарыммен төбеге екінші рет шығып қарауылдағанымда үйінен Жәміш шығып тұр еді, маған қолын бұлғады. Мен жалма-жан жерге түсіп, шешемнен рұқсат алып шықтым. Жәміш өңін мен айтқаннан да бетер бұзыпты, күйелеш-күйелеш. Басымды күлімсірей сылап тұрып, Тіндәйдің не сұрағанын, менің не дегенімді бір-бірлеп сұрады. Оған менің қайтарған жауабыма күлумен болды, ақырында мені де қорғау шарасын айтты ол.

– Қазір мен сені шыбық алып қуамын, сен өзендегі балалар жаққа қашасың, ұялмай-ақ жылай қаш, күлме! Шыбық біраз қаттырақ тиіп кетсе де шыда! – деп күрсінді, – сені сол ит қапқаннан менің ұрғаным жұмсақ емес пе!... Мен ұрған соң саған ол тиісе қоймас. «Сенің Жәмішке айт дегеніңді айтып едім, қотиын қыз екен, қатты ұрды» деп бар! Онан кейін сен оған Жәміштен «ұяламын» демей, «қорқамын» дей бер, мақұл ма?

Мен бұл амалға разы болып басымды изеп-изеп қалдым. Ол бір шыбықты дайындап терезеге сүйеп қойған екен, ұш жағына қалың шүберек орап тігіп тастапты. Сонысын алды да, «ал, қаш» деді. Мен зыта жөнелдім. Қақпадан шыға қарасам Тіндәй нөкерлерінің қасында екен. Соларға қарай тура тарттым. Таяқ жегізбей құтылып кеткен болайын деп қаншалық құйындатсам да қыз қоймады, қатты ұрғандай шыбығын бар пәрменмен сермеп қалып бір кідірді. Бастырмалата қайта қуып жетіп және қырқа салып жіберген болатын. Шыбық кейде дарымай ысқырып қалады да, кейде дарығанмен жұмсақ тиеді. Жылай алмадым, дауысым қатты шықпай күлкіге айнала берді. Шындап жылағым келгендей «қаттырақ!» деп қалдым мен. Қыз мырс ете түсті де, өзенге таяй бергенімде салып-салып жіберді. Расымен-ақ шыңғыра жөнелдім, қыз өзенге түспей тоқтап қалды да, мен суды кешіп өте шықтым.

– Не болды, не болды! – деп Тіндәй орнынан атып тұрды. Мен қашқан бойы ар жағына ешкі жүрген жаққа өтіп кеттім.

– Сендер не үйретіп жүрсіңдер бұған? – деп шақ ете түсті Жәміш. – Бұзықтарың өздеріңмен кетсін! Екінші рет мұндай сөз айтқызатын болсаңдар, ешкіміңді аямаймын. Мені кімге ұқсатып жүрсің?

Қыз кілт бұрылып қайтып кетті. Шешесі қақпадан шығып қарап тұр екен. Тіндәй ауыз аша алмай қалды. Мен басқалардың көруінен ұялып, ешкінің қасына барып жатып алып едім. «Қуғыншы» мен «қарауылшы» үйіне кіріп-кіріп кеткен соң ғана шақырды Тіндәй, бармадым. Мені расында қорқудан ұят меңдетіп алғандай. «Осы неме үшін қыздан таяқ жегендей көріндім-ау мен!... Сырттан көргендер болса не дер екен?» деген намыспен бүрісе түстім. Тіндәй қасыма келіп түрегеліп тұрды.

– Айттың ба?

– Айттым.

– Ол не деді? Күлді ме?

Арқама екі шыбық қатты тиіп еді, өзім тілеп ұрғызсам да титығыма жеткендей болған.

– Таяқ күле ме екен! – деп шытына қарадым оған, – үн-түнсіз шыбық ала сабады мені, әрең құтылдым!

Маған Тіндәй суына қарады:

– Менің сөзімді ғана айтпай, қопал сөйлеген шығарсың! Тіпті шағыстырған болуың керек. Әйтпесе мұншалық ыза болмайды! Оған мендей жігіт табыла бере ме?! Неге тулайды? «Бұзық сөз үйреттің» деді ғой. Мен саған қашан бұзық сөз үйретіп едім?!

– Жоқ, сенікінен басқа бұзық сөз айтпадым!

– Не деп айттың?

– «Жақсы көрдім... судың бойында сөйлессін, басымды сыласын дедің ғой» соны айттым!

Тіндәй шытынап қалды:

– Бәсе, бұзып айтыпсың ғой! «Сені жақсы көріп, басыңды сипайды екен ғой, менің басымды да сипасашы деп айт» деп едім ғой!

– Осылай айттым! Сен бағана... «осылай айтсаң, саған тиіспейді, ұрысса маған ұрысады, деп едің, мені ұрды ғой! Қотиын қыз екен, қатты қорықтым.

Тіндәй үйіне қайтты. «Қолбасшының» түсі бұзылғанынан үн-түнсіз отырып қалған балалар, оның қарасы көрінбей кеткен соң ғана тарай бастады. Кешегі таяқ жеген ересек «нөкер» қасыма келіп есіркей қарады маған.

– Сені ана қызға ұрғызған Тіндәй ғой, – деді ол түрегеп тұрған бойы, жан-жағына қарап, – Жәміш жақсы қыз еді, ол Тіндәйға ыза болған соң ғана ұрды. Тіндәйді ұра алмаған соң сені ұрмай қайтсін, «таз ашуын тырнадан алады» Мені де талай келіншекке сөз айтып бер деп ұрғызған Тіндәй, кеше өзі ұрды. Сенің бұл көргенің ештеңе емес, керегі жоқ, үндемей жүре бер!

Мен әлгі намыстану жайымнан азат болғандай бойымды жиып, ширақы қайттым үйге. Ешкімді айдап қораға кіргізген соң Жәміштің шақыруымен дуалдан асып, сонда бардым. Қолымнан жетектеп үйіне кіргізіп әкетті де, жалма–жан арқамды ашып қарады. Кейінгі ұрылған екі шыбықтан өзі де қауіптеніп қалған екен.

– Ойбай-й... таңба түсіп қалыпты, – деп өзінің артынан қарап тұрған шешесіне жалт қарады да, мені құшақтай алып отыра кетті. Маңдайымнан қатты-қатты сүйді. Көзінен жас шығып кеткен екен.

– Мұның жазығы не еді, қуалаған болып қана қоймай, неге ұрдың мұнша? – деп шешесі оған ренжи қарады.

– Өзі, – деп күліп жіберді қыз. Өзі «ұр, қаттырақ ұр!» деген соң судан өте бергенінде екі рет ұрып қалып едім, қатты тиіпті!

– Ауырған жоқ... Еш нәрсе болған жоқ! – дей бердім мен.

– Өзін-өзі сойғызған деген осы! – деп кемпір қатты күрсінді.

– Қорқа берсеңдер біріңнің етіңді біріңе жегізеді әлі, әзер болса мына моласынан көшіріп жібереді. Онан басқа несі бар бізде. Қорықпаңдар ешқайсысынан. – Кемпір сөйлей жүріп, үлкен бір қарма нанын орамалға орады, – мынаны Мәдиянға ала баршы, балам!

Үйге кіріп барғанымда шешем басы–көзіме анықтай қарады.

– Тіндәй тиіспеді ме саған? Өлкеге кетіп қалыпсың ғой!

– Жәміш маған ұрысқан болып, ұрған болып, қуалап апарып тастады, Тіндәйға ұрысты.

– Амалын тапқан екен, – деп күліп жіберді шешем, – жарайды, қызың қу екен, адам болады екен!

Әкем болған істі шешемнен сұрап ұқты.

– «Төреге ерген ерін арқалайды» деген сөз бар балам, ендігәрі оған ерме! Жай ғана жауап беріп үндемей жүре бер! Жағымсысаң жаныңды да, арыңды да суырып алады. Қазір жамандасатын кез емес, «күштінің арты диірмен тартады», не десе де үндемей құтылып жүре бер. Ал, мұндай арсыз іске араласушы болма!

Әкемнің бұл кеште маған айтқаны осы ғана болды. Ертеңіне таңертең жалғыз ешкінің соңына еріп көк майсаға бардым, қорқынышсыз бардым. Тіндәй үшін қыздан таяқ жеп алдым ғой, енді мұның ұрарлық себебі жоқ қой! Нөкерлер қораланып алып, әңгіме айтысып отыр екен. Келе жатқан маған «қолбасшы» бір қарап алды да, өзі алдыңғы күні шапалақтаған «нөкерін» оңашарақ шығарып, оған бірдеме айтып жатты. Күн буалдыр еді. Батыс жақтан сүркейлеу соққан жел жаңа көтеріліп келе жатқан күннің жылуын қайтара айдап, келтірмей тұрған тәрізді. Қораланып отырған «нөкерлердің» қонжауы бүгін тым төмен екен. Сырттарына келіп отыра кеттім. Ешқайсысы маған қарамады, ығысып орын берер түрлері де тіпті жоқ.

Топқа қайтып келген Тіндәй маған қарап та қоймады. Келісімен екеуіне топ–топ бір жағы жарыла орын берді. «Қолбасшының» танауы ісініп алыпты, қара сұр жүзінен ызғар шашылып тұр екен. Қиық көзінің құйрығынан бір рақымсыз күш тартып тұрғандай, екі көз екі жаққа қиыстап, жыртия қалыпты. Бүгінгі күннің сүркейлігі де «қолбасшының» осы ызғарынан болып тұрғандай білінді маған. Топ жым–жырт, бәрі төмен қараулы, әлгі оңаша шығарып сөйлескен «нөкері» сөз бастады. Жеген таяғы бүгін есінде жоқ сияқты, сарынды көсемше кейпіне келе қалды:

– Биғабіл, – деді төмен қараған бойы, – Тіндәй мырзаны сен қатты өкпелетіпсің. Бәрімізге белгілі қайырымды мырза еді, көңілін қалдырыпсың. Бұл кісінің талабын орындамайтын ешбір қыз да, келіншек те жоқ еді, кеше әнеу үйдегі бойжеткенге шағыстырып ұрысқызыпсың, құрметті мырзаның сөзін бұзып жеткізіпсің! Сол үшін мырза сені бұл жерден бөлініп кетсін дейді. Ешкісін бізден аулаққа бақсын деп бұйырып отыр.

Менің өрекпіп соққан жүрегім су сепкендей суынып барып, басыла қалды. Мырзасынан да, бәрінен де айнығандай, осы топ түгелімен бір түрлі нәжістің үлкен үймесіндей көрініп кетті. Кеше кеште маған тәп-тәуір демеу беріп, бұл мырзасы өзін де талай келіншекке ұрғызғанын айтқан осы «нөкер» – бұл үйменің қазақ ортасындағы ең сасық, адам қарамастай, нағыз жүзіқарасы болып байқалды. «Аузының дереу арт жағына орнай қалғандай құбылуын қарашы!» Жиіркеніштен тыжырынып, мұрным қисайып кеткендей болды өзіме. Бұрын өзіме бітіп көрмеген ерлік, батырлық дарығандай бола қалғаны байқалды. «Мұншалық пәлелі топтан бөлініп кетсем өлем бе екен!» дегендей егеспен тұра жөнелдім, ешкіні ұстап алдым да, жоғары жаққа жетектей әкеттім. Кішкене ешкі дедектеп, лағы маңырап артынан еріп келеді. Бұрын жоқ күш те біткендей болды өзіме, тартынғанына, төрт аяғын бірдей тіреп тас табандауына титтей де бөгелмедім. Ешкіні бір иеліс, ойық жардың шөптесін тұйығына таман апарып, ашық жағына отырып алдым, ешкі біраз маңырап тұрды да, жайыла бастады. Сонысына қуандым, жалғыз жайылып көрген жуас ешкі сияқты.

Менің бөлінісіп кеткенімді шешем көрген екен, Биғаділді жіберіпті. Бір лақты ешкіге екі қойшы қосылып жақсы жайылдық. Оның үстіне бұл жерде зорекер үкімет жоқ, өзімізді-өзіміз еркін сезіндік.

Біз жүрген жерге ертеңіне Тіндәй келді. Жүрегіміз зырылдай жөнеліп еді, ақыраңдамай, сынықтау келді. Мені анадай жерден шақырды да отыра қалды. Қасына мен барып тұра қалдым.

– Ей, сен отыршы! – деді, мен тұра бердім. Нақақ соттағанына қарай, оған артар айыбымды ойлап тұрдым, – сен ана қызбен қайтадан сөйлестің бе?

– Неге сөйлесем, ол ұрды ғой! Енді оның қасына бармаймын.

– Біздің қасымызға барасың ба?

– Сендер қудыңдар ғой!... Бармаймын!

– Неге?

– Барғым келмейді, қорқамын!

– Сен ана қызбен енді бір сөйлес! Менің сөзімді туралап айтып қой!

– Бір айттым, енді айтпаймын! Әкем мұндай іске араласпа деді, араласпаймын!

Ол үндемей, суық қарап қайтып кетті. Сол күннің кешінде бұл суық бізді бүре кеп түсті. Көже ішіп отырғанымызда Ілдай есіктен үңіліп қарай қалды да:

– Көшіңдер! – деп қолын бір-ақ сермеді! – Ертең басқа адам түсіремін бұл үйге!

Әкем далаға шығып сөйлеспек болып, орнынан атып тұра, басын төбеге тағы соғып алды. Әдеттегісінше оған кейімей төбесін сипайлай шықты.

– Мырза, бұл үйді Мақұлбек сұрап алдым деп бізді кіргізіп еді. «Мырзаларға мен айтқанмын, бір жылға дейін қуаламайды» деген. Сіз неге ашуландыңыз, соны айтшы!