2. Сабақтың мақсаты: - тыныс алу жүйесінің қызметтерін реттеу механизмдері мен жас кезеңдеріне қатысты ерекшеліктері бойынша білім алу және оны бекіту және дене жұмысы кезіндегі спирограмманы жазып алу және алынған қисықты түсіндіре алу дағдысын игеру.
3. Оқыту міндеттері:
Студент білуі керек:
- тыныс алу жүйесі іс-әрекеттерін реттеу түрлері, механизмдері, жасқа қатысты ерекшеліктерін;
- сыртқы тыныс алу параметрлеріне физикалық жүктеменің әсерін;
- әр түрлі жастағы ересек адамдар мен балалардың тыныс алу жүйесі жұмысын қамтамасыз ететін
физиологиялық процестерді.
Студент үйреніп алуы қажет:
- спирограмманы жазып алып, қалыпты күйдегі параметрлерді түсіндіру;
- алынған білімді қанның газдық құрамының тұрақтылығын сақтауға
қатысатын функциялық жүйенің механизмін түсінуге пайдалану.
4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:
- Тыныс алу орталығы және оның бөлімдері. Тыныстық кезеңдерді қамтамасыз ететін ОЖЖ
құрылымдары.
- Өкпенің механорецепторлары, олардың тыныс жиілігі мен тереңдігін өздігінен реттеудегі маңызы. Геринг пен Брейер рефлекстері.
- Гуморалды реттелу. Фредерик тәжірибесі.
- Газдар тұрақтылығын сақтаудағы хеморецепторлардың (орталық және шеткі) ролі
- Тыныс алу реттелуіндегі гипоталамустың, лимбиялық жүйенің және ми қыртысының маңызы.
- Тыныс алудың шартты-рефлексті және ерікті реттелуі.
- Жаңа туған баланың алғашқы демі. Тыныс алудың жасқа қатысты ерекшеліктері.
Тәжірибелік жұмыстар:
1.Әр түрлі жағдайда тыныс алуды ерікті тоқтау ұзақтылығын анықтау.
2. Спирограмманы жазып алу және талдау.
5. Үйрету мен оқытудың әдістері:
Шағын топтарда жұмыс істеу: студенттер 5-6 адамнан тұратын топтарға бірігіп тыныс алуды реттеуге қатысаьын ОЖЖ бөліктерін талдайды; онан соң осы жұмыс топтарындағы студенттер тыныс алу орталығын үдететін және тежейтін факторларды талдайды;
БОҒЛ жұмыс: оқытушының басшылығымен физикалық жүктеме кезіндегі спирограмманы жазып алу тәжірибелік дағдысын бекітеді;
Жұптасып жұмыс істеу: әр түрлі физиологиялық жағдайда дем алуды ерікті түрде тоқтатудың ұзақтылығын анықтайды;
ситуациялық есептер шешу.
6. Әдебиеттер:
1.Сәтбаева Х.Қ., Өтепбергенов А.А., Нілдібаева Ж.Б. Адам физиологиясы. (Оқулық). - Алматы. Издательство «Дәуір», 2005. - 663 б.
2.Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар./ Сайдахметова А.С., Рахыжанова С.О. Семей, 2006 г. - 174 б.
3.Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии: Учеб. пособие / Н.Н.Алипов, Д.А. Ахтямова, В.Г. Афанасьев и др.; Под ред. С.М. Будылиной, В.М. Смирнова. - М.: Издательский центр «Академия», 2005. - 336 с.
4.Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии /Под ред.К.В.Судакова, А.В.Котова. - М., 2002.
5.Современный курс классической физиологии (избранные лекции) с приложением на компакт-диске.Под ред.Ю.В. Наточина, В.А.Ткачука. - М.: ГЭОТАР-Медиа, 2007.-384 с.
6.Судаков К.В. Курс лекций. М.: Медицина, 2000. - 784 с.
7.Физиология человека: Учебник /Под ред. В.М. Покровского, Г.Ф. Коротько. - 2-е изд.,перераб и доп. - М.: Медицина, 2003. - 656 с.
«Стоматология» факультетінің 2 курс студенттеріне арналған № 8 тәжірибелік сабақ
1.Тақырыбы: Ішкі секреция бездері.
2.Сабақтың мақсаты:
- ішкі секреция бездердің реттелу әрекетінің механизмдері және адамның эндокриндік жүйесінің
функцияларының негізгі заңдарын оқыту бойынша білім алу және оны бекіту;
- гормондар қызметі, қасиеттері, олардың жасушалармен әрекеттесуі және секрециясы реттеуі оқыту
бойынша білімді алу және оны бекіту;
- бақаның көз қарашығына адреналиннің әсері және бақа терісінің жасушаларының пигменттеріне
питуитриннің және адреналиннің әсерін зерттеу бойынша дағдыны меңгеру және оны бекіту.
3.Оқыту міндеттері:
- ішкі секреция бездердің морфофункционалды негізі туралы білімін қалыптастыру;
- гормондар, жалпы қасиеттері, қызметтері, олардың жасушалармен әрекеттесу механизмдері және
секрециясы реттелуі туралы білімін қалыптастыру;
- жасушалар ішілік механизмі және гормондардың жүйке реттелу секрециясы бойынша қазіргі кездегі
көз қарас туралы білімін қалыптастыру;
- эксперимент жүзінде бақаның қарашық көлеміне және тері пигмент жасушаларына адреналиннің әсерін
анықтауды үйрету;
- экспериментте алынған мәліметтердің мағнасын ұғыну, талдау және бақыланған факторларды
түсіндіру, құбылыстардың және олардың себеп- салдарының өзара қатынасын үйрету;
4.Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1.Эндокриндік жүйе, оның маңызы және жалпы қасиеттері.
2.Гормондардың қызметтері, жалпы қасиеттері, гормондардың әсер ету механизмі және оның жолдары.
3.Гипофиз гормондары, оның ағзадағы ролі және тіс- жақ жүйесіне әсері.
4.Эпифиз. Айырша без. Олардың секрециялық қызметі және басқа бездермен байланысы.
5.Қалқанша және қалқанша серік бездерінің гормондары, олардың тіс ұлпасындағы минерал алмасуды реттеудегі ролі.
6.Ұйқы безінің эндокриндік қызметі және оның зат алмасуын реттеудегі ролі.
7.Ағза қызметін реттеудегі бүйрек үсті бездерінің ролі, тіс- жақ жүйесі жағдайына әсері.
Тәжірибелік жұмыстар:
1.Бақаның көз қарашығына адреналиннің әсері.
2.Бақа терісінің пигментті жасушаларына питуитриннің және адреналиннің әсері.
5.Үйрету мен оқытудың әдістері:
шағын топтарда жұмыс істеу: студенттер 6-7 адамнан тұратын топтарға бөлініп, оларға гормондардың жалпы қасиетін, олардың жасуша деңгейінде әрекеті механизмін және секрециясын реттеуді талдау ұсынылады.
жұптасып жұмыс істеу: бақаның көз қарашығына адреналиннің әсері, бақа терісінің пигментті жасушаларына питуитриннің және адреналиннің әсері зерттеу бойынша жұмысты тәжірибе жүзінде жүзеге асырып, қорытындыны хаттамаға тіркейді.
Ситуациалық есептерді шешу.
Әдибиеттер:
Негізгі:
1. Адам физиологиясы. Х.Қ.Сәтпаева, А.А.Өтепбергенов, Ж.Б.Нілдібаева,Алматы,
2005ж.663б.
2. Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар. Сайдахметова
А.С., Рахыжанова С.О., Семей 2007ж. 174б.
3. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии: Учеб.пособие /
Н.Н.Алипов,Д.А.Ахтямова,В.Г.Афанасьев и др.;Под ред.
С.М.Будылиной,В.М.Смирнова.-М.: Издательский центр «Академия»,2005.-336б.
4.Физиология человека: Учебник /Под ред. В.М.Покровский, Г.Ф.Коротько.-2-е изд.,
перераб и доп.-М.: Медицина,2003.-656б.
Қосымша:
1. Агаджанян Н.А. Основы физиологии человека. – М.:изд-во РУДН, 2001.-409б.
2. Атлас по нормальной физиологии / Под ред. Н.А. Агаджаняна. - М.: Высшая школа,
1986.
3. Основы физиологии человека /Под ред. Б.И.Ткаченко. - С.-Петербург, 1994. Т.I,II.
4. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии /Под ред. Г.И.
Косицкого,В.А.Полянцева,А.В.Коробкова. – М.: Медицина,1988.-280б.
«Жалпы медицина» факультетінің 2 курс студенттеріне арналған № 8 тәжірибелік сабақ
1. Тақырыбы: ОЖЖ тежелу процестері.
2. Сабақтың мақсаты:
- ОЖЖ әрекетінің тежелу процесі, оның мәнін, механизмін,түрлерін
оқыту туралы білім алу және оны бекіту;
- ОЖЖ –ң іс-әрекет үйлесімділігіндегі мәнін, оның негізгі принциптерін
үйрету бойынша білім алу және оны бекіту;
- эксперимент жүзінде Сеченов тежелуі тәжірибесін және жұлын рефлекстерінің
өзара тежелуін көрсететін дағдыларды үйрену және оны бекіту.
- эксперимент жүзінде бақаның ОЖЖ стрихниннің әсерін оқыту дағдыларын
үйрену және оны бекіту.
3. Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1.ОЖЖ тежелу процесі, оның маңызы.
2. Постсинапстық тежелу,оның түрлері және механизмі.
а) Сеченов тежелуі
б) реципрокты тежелу
в) латеральды тежелу
3.Пресинапстық тежелу,оның механизмі.
4.Пессималды тежелу,оның механизмі.
5.ОЖЖ іс- әрекет координациясы және оның негізгі принциптері:
а) жүйке процестерінің иррадиациясы принципі, иррадиация түрлері;
б) бір мезгілді және кезекті индукция;
в) соңғы жалпы жол немесе түтікше принципі;
г) доминанта (үстемділік) принципі (А.А.Ухтомский), доминантты ошақ қасиеттері;
г) пластикалық принципі.
Тәжірибелік жұмыстар:
1. Орталық тежелу (Сеченов тежелуі).
2. Орталық тежелу (Жұлын рефлекстерінің өзара тежелуі).
3. ОЖЖ қозу иррадиациясы.
4.Үйрету мен оқытудың әдістері:
шағын топтарда жұмыс істеу: студенттер 6-7 адамнан тұратын топтарға бөлініп, олар тежелу түрлері бойынша салыстырмалы кестелер құрастыруы тиіс. Берілген кесте негізіне жататын критериялар саны, тақырыптың игерілуін көрсетеді.Талдау кезінде оқытушының жетекшілігімен жалпы бір кесте құрастырылу тиіс, оның ішінде барлық критерийлер болу керек
жұптасып жұмыс істеу: Сеченов тежелуі, ОЖЖ стрихниннің әсері және жұлын
рефлекстерінің тежелуі тәжірибелік жұмыстарды орындап, қорытындыны хаттамаға тіркеу. Ситуациалық есептерді шешу.
5. Әдебиеттер:
Негізгі:
1. Адам физиологиясы. Х.Қ.Сәтпаева, А.А.Өтепбергенов, Ж.Б.Нілдібаева,Алматы,
2005ж.663б.
2. Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар. Сайдахметова
А.С., Рахыжанова С.О., Семей 2007ж. 174б.
3. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии: Учеб.пособие /
Н.Н.Алипов,Д.А.Ахтямова,В.Г.Афанасьев и др.;Под ред.
С.М.Будылиной,В.М.Смирнова.-М.: Издательский центр «Академия»,2005.-336б.
4 Физиология человека: Учебник /Под ред. В.М.Покровский, Г.Ф.Коротько.-2-е изд.,
перераб и доп.-М.: Медицина,2003.-656б.
Қосымша:
1. Агаджанян Н.А. Основы физиологии человека. – М.:изд-во РУДН, 2001.-409б.
2. Атлас по нормальной физиологии / Под ред. Н.А. Агаджаняна. - М.: Высшая школа,
1986.
3. Основы физиологии человека /Под ред. Б.И.Ткаченко. - С.-Петербург, 1994. Т.I,II.
4. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии /Под ред. Г.И.
Косицкого,В.А.Полянцева,А.В.Коробкова. – М.: Медицина,1988.-280б.
«Жалпы медицина» факультетінің 3 курс студенттеріне арналған № 6 тәжірибелік сабақ
Тақырып Сыртқы тыныс параметрлерін зерттеудің физиологиялық әдістері (спирометрия, спирография). Балалардағы ерекшеліктері. Өкпе мен ұлпалардағы газдар алмасуын зерттеу. Газдардың қанмен тасмалдануы.
2. Сабақтың мақсаты: - жас кезеңдеріне қатысты сыртқы тыныспараметрлерін зерттеу әдістері
бойынша білім алу және оны бекіту мен қалыпты күйдегі спирограмманы
жазып алуды және алынған қисықты түсіндіре алу дағдысын игеру.
3. Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Тыныс алудың негізгі кезеңдері, түрлері, жиілігі, тереңдігі және ырғағы.
2. Өкпе вентиляциясы (минуттық, альвеолалық), оның өкпенің әр түрлі бөлімдерінде әр түрлі деңгейде
болуы, балалардағы ерекшеліктері.
3. Дем алу мен дем шығару.
4. Плевра қуысындағы қысым. Өкпе мен кеуде қуысы қабырғасының серпімділік қасиеттері, балалардағы
ерекшеліктері.
5. Альвеолалық ауадағы газдардың парциалдық қысымы және сұйықтықтағы газдар кернеуі, оларды
анықтау әдістері.
6. Өкпедегі газдар алмасуы. Өкпе мембранасы қасиеттері. Өкпелердің диффузиялық қабілеті. Өкпедегі
газдар алмасуының жасқа қатысты ерекшеліктері.
7. Оттегінің қанмен тасмалдануы. Қанның оттектік сыйымдылығы.
8. Көмір қышқыл газының қанмен тасмалдануы. Әр түрлі жағдайларда СО2 өңделу коэффициенті.
9. Қан мен ұлпалар арасындағы газдар алмасуы. Өкпе мен ұлпалар арасындағы газдар алмасуының жасқа
қатысты ерекшеліктері.
Тәжірибелік жұмыстар:
1. Тыныс алудың түрлерін, жиілігін және тереңдігін анықтау.
2. Пневмография.
3. Тыныс алудың минуттық көлемін тыныштық күйде және жұмыс барысында анықтау.
4. Әдебиеттер:
Негізгі:
1. Адам физиологиясы. Х.Қ.Сәтпаева, А.А.Өтепбергенов, Ж.Б.Нілдібаева,Алматы,
2005ж.663б.
2. Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар. Сайдахметова
А.С., Рахыжанова С.О., Семей 2007ж. 174б.
3. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии: Учеб.пособие /
Н.Н.Алипов,Д.А.Ахтямова,В.Г.Афанасьев и др.;Под ред.
С.М.Будылиной,В.М.Смирнова.-М.: Издательский центр «Академия»,2005.-336б.
4 Физиология человека: Учебник /Под ред. В.М.Покровский, Г.Ф.Коротько.-2-е изд.,
перераб и доп.-М.: Медицина,2003.-656б.
Қосымша:
1. Агаджанян Н.А. Основы физиологии человека. – М.:изд-во РУДН, 2001.-409б.
2. Атлас по нормальной физиологии / Под ред. Н.А. Агаджаняна. - М.: Высшая школа,
1986.
3. Основы физиологии человека /Под ред. Б.И.Ткаченко. - С.-Петербург, 1994. Т.I,II.
4. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии /Под ред. Г.И.
Косицкого,В.А.Полянцева,А.В.Коробкова. – М.: Медицина,1988.-280б.
«Стоматология» факультетінің 2 курс студенттеріне арналған № 7 тәжірибелік сабақ
1.Тақырып: Шартты рефлексті іс әрекет. Жоғары дәрежелі жүйке қызметі, оның
нейрофизиологиялық механизмі. Адамның күрделі психикалық
функциялары. ЖДЖҚ зерттеу әдістері. ЖДЖҚ типтері.
2.Сабақтың мақсаты:
- туа біткен іс-әрекет, (шартсыз рефлекстер және инстинктер) және
шартты іс-әрекет (шартты рефлекстер), олардың салыстырмалы
сипаты бойынша білімді алу және оны бекіту;
- ЖДЖҚ тежелу құбылысы, оның түрлері, олардың сипаты және
туындау механизмі бойынша білімді алу және оны бекіту;
- ЖДЖҚ типтерін анықтайтын әдістер және сипаты, жіктелуі
бойынша білімді алу және оны бекіту;
- адамның күрделі психикалық функцияларының бейімделудегі ролі
және ерекшеліктері бойынша білімді алу және оны бекіту;
- берілген әдістемелік мысалдар көмегімен ЖДЖҚ жеке түрлерін
анықтау бойынша білімді және дағдыны үйрену және оны бекіту.
3.Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Шартты және шартсыз рефлекстердің салыстырмалы сипаты.
2. Шартты рефлекстердің қалыптасуының алғы шарттары және ережелері, жіктелуі.
3. Уақытша байланыстың қалыптасуының механизмі.
4. ЖДЖҚ тежелу құбылыстары.Шартсыз тежелудің түрлері.
5. Шартты тежелу түрлері.
6. Үлкен ми сыңарлары қыртысындағы анализ және синтез. Динамикалық стереотип, оның тіс- дәрігерлері жұмысындағы мануальдық дағдыларды қалыптастырудағы ролі.
7. Адам мен жануарлардың ЖДЖҚ типтері (И.П.Павлов), олардың жіктелуі, сипаттамасы.
8. И.П.Павловтың І-ші және ІІ-ші сигналды жүйелер туралы ілімі. ЖДЖҚ жеке түрлері.
9. Адамның күрделі психикалық функциялардың физиологиялық негіздері (зейін,
қабылдау, ойлау, сана, тіл).
Тәжірибелік жұмыстар:
1.Бірінші және екінші сигналды жүйелердегі жүйке процестерінің қозғалу жылдамдықтарын салыстыру.
2.Ассоциациялы эксперимент.
3.Таңдау реакциясы.
4.Қысқа мерзімді еске сақтаук көлемін анықтау.
5.Назар аударуды ауыстыру жылдамдығы.
4. Әдебиеттер:
Негізгі:
1. Адам физиологиясы. Х.Қ.Сәтпаева, А.А.Өтепбергенов, Ж.Б.Нілдібаева,Алматы,
2005ж.663б.
2. Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар. Сайдахметова
А.С., Рахыжанова С.О., Семей 2007ж. 174б.
3. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии: Учеб.пособие /
Н.Н.Алипов,Д.А.Ахтямова,В.Г.Афанасьев и др.;Под ред.
С.М.Будылиной,В.М.Смирнова.-М.: Издательский центр «Академия»,2005.-336б.
4 Физиология человека: Учебник /Под ред. В.М.Покровский, Г.Ф.Коротько.-2-е изд.,
перераб и доп.-М.: Медицина,2003.-656б.
Қосымша:
1. Агаджанян Н.А. Основы физиологии человека. – М.:изд-во РУДН, 2001.-409б.
2. Атлас по нормальной физиологии / Под ред. Н.А. Агаджаняна. - М.: Высшая школа,
1986.
3. Основы физиологии человека /Под ред. Б.И.Ткаченко. - С.-Петербург, 1994. Т.I,II.
4. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии /Под ред. Г.И.
Косицкого,В.А.Полянцева,А.В.Коробкова. – М.: Медицина,1988.-280б.
«Жалпы медицина» факультетінің 2 курс студенттеріне арналған № 7 тәжірибелік сабақ
1.Тақырыбы: Орталық жүйке жүйесінде қозудың таралу ерекшеліктері.
2.Сабақтың мақсаты:
- ОЖЖ құрылымдық-функционалды ұйымдастырылуы, ОЖЖ
қызметтерін зерттеу әдістерін оқыту бойынша білімді алу және оны
бекіту;
- ағзаның рефлекстік әрекетін анықтайтын, жүйке орталықтарының жалпы
қасиеттерін, ОЖЖ қызмет атқаруының негізгі заңдары бойынша білімді
алу және оны бекіту;
- тәжірибе жүзінде рефлекс уақытын және оған әсер ететін факторларды
анықтау бойынша дағдыларды меңгеру және оны бекіту.
- тәжірибе жүзінде кез келген рефлекстік акт жүзеге асу үшін рефлекстік
доғаның әр бөлімінің функциялық маңызын және оның бүтіндігі
қажеттігін дәлелдейтін дағдыны меңгеру және оны бекіту.
3.Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Физиологиялық қызметтердің жүйкелік реттелуі, ОЖЖ қызметтерін зерттеу әдістері.
2. Нейрон-ОЖЖ құрылымдық-функционалды бірлігі.
3. Рефлекс уақыты, оны құрайтын компоненттер және оған әсер ететін факторлар.
4. Жүйке жүйесіндегі орталықтар: анықтамасы, бөлімдері, жіктелуі.
5. Жүйке орталықтарында қозудың бір жақты өткізілуі.
6. Жүйке орталықтарында қозудың баяу өткізілуі.
7. Жүйке орталықтарында қозудың жинақталуы: уақыттық (кезекті) және кеңістікті.
8. Қажу, жүйке орталығының тонусы.
9. Қозу ырғағының тронсформациясы,окклюзия,қозудан кейінгі құбылыс,кейбір улы
заттарға жүйке орталықтарының таңдамалылы, сезімталдылығы, жүйке орталығы
қызметінің оттекпен қамтамасыз етілуіне тәуелділігі.
Тәжірибелік жұмыстар:
1. Рефлекстік доға анализі.
2. Тюрк әдісі бойынша рефлекс уақытын анықтау және оқшауланған бұлшық еттердің
жиырылу амплитудасының тітіркендіргіш күшіне тәуелділігі.
3. Жүйке орталықтарындағы қозудың кезекті жинақталуы.
4. Жүйке орталықтарындағы қозудың кеңістікті жинақталуы.
4. Әдебиеттер: Негізгі:
1. Адам физиологиясы. Х.Қ.Сәтпаева, А.А.Өтепбергенов, Ж.Б.Нілдібаева,Алматы,
2005ж.663б.
2. Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар. Сайдахметова
А.С., Рахыжанова С.О., Семей 2007ж. 174б.
3. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии: Учеб.пособие /
Н.Н.Алипов,Д.А.Ахтямова,В.Г.Афанасьев и др.;Под ред.
С.М.Будылиной,В.М.Смирнова.-М.: Издательский центр «Академия»,2005.-336б.
4 Физиология человека: Учебник /Под ред. В.М.Покровский, Г.Ф.Коротько.-2-е изд.,
перераб и доп.-М.: Медицина,2003.-656б.
Қосымша:
1. Агаджанян Н.А. Основы физиологии человека. – М.:изд-во РУДН, 2001.-409б.
2. Атлас по нормальной физиологии / Под ред. Н.А. Агаджаняна. - М.: Высшая школа,
1986.
3. Основы физиологии человека /Под ред. Б.И.Ткаченко. - С.-Петербург, 1994. Т.I,II.
4. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии /Под ред. Г.И.
Косицкого,В.А.Полянцева,А.В.Коробкова. – М.: Медицина,1988.-280б.
«Стоматология» факультетінің 2 курс студенттеріне арналған № 6 тәжірибелік сабақ
1.Тақырыбы: Көру, дәм сезу, иіс сезу, есту, тепе-теңдік және соматосенсорлы
талдағыштар физиологиясы.
2.Сабақтың мақсаты:
- талдағыштардың құрылымдық-функционалды ұйымдасуы қасиеттері және
рецепторлардың жіктелуі мен функциялық ерекшеліктері туралы білім алу
және оны бекіту;
- көру, дәм сезу, иіс сезу, есту, тепе-теңдік және соматосенсорлы
анализаторлар сипаттамасын, жұмыс істеу заңдылықтары мен реттелу
механизмдерін оқу бойынша білім алу және оны бекіту;
- жоғарыда аталған талдағыштар функциялары бойынша зерттеу дағдыларын
меңгеру және бекіту.
3.Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1.Талдағыштар бөлімдері (И.П.Павлов).
2.Талдағыштардың рецепторлары бөлімінің қасиеттері, ерекшеліктері, жіктелуі.
3.Көру талдағыштары, оның бөлімдері.
4.Түрлі түстерді қабылдау.Түрлі түстерді қабылдаудағы бұзылыстардың түрлері.
5.Есту талдағышы, оның бөлімдері.Дыбыстарды қабылдау теориялары.
6. Тепе-теңдік талдағышы, оның бөлімдері және физиологиялық маңызы.
7.Соматосенсорлы талдағыштар., оның жіктелуі. Тіс протездеріне бейімделудегі тактильді
рецепцияның ролі.
8. Иіс сезу талдағышы,оның бөлімдері. Иістерді қабылдау механизмі.
9.Дәм сезу талдағышы, оның бөлімдері.
Тәжірибелік жұмыстар:
1.Көру өткірлігін анықтау.
2.Көру аймағын анықтау.
3.Дыбыстың сүйек және ауа арқылы өткізгіштігін зерттеу.
4.Салмаққа тәуелді ажырату табалдырығын анықтау.
5.Дәм сезу табалдырығын анықтау.
4. Әдебиеттер:
Негізгі:
1. Адам физиологиясы. Х.Қ.Сәтпаева, А.А.Өтепбергенов, Ж.Б.Нілдібаева,Алматы,
2005ж.663б.
2. Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар. Сайдахметова
А.С., Рахыжанова С.О., Семей 2007ж. 174б.
3. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии: Учеб.пособие /
Н.Н.Алипов,Д.А.Ахтямова,В.Г.Афанасьев и др.;Под ред.
С.М.Будылиной,В.М.Смирнова.-М.: Издательский центр «Академия»,2005.-336б.
4 Физиология человека: Учебник /Под ред. В.М.Покровский, Г.Ф.Коротько.-2-е изд.,
перераб и доп.-М.: Медицина,2003.-656б.
Қосымша:
1. Агаджанян Н.А. Основы физиологии человека. – М.:изд-во РУДН, 2001.-409б.
2. Атлас по нормальной физиологии / Под ред. Н.А. Агаджаняна. - М.: Высшая школа,
1986.
3. Основы физиологии человека /Под ред. Б.И.Ткаченко. - С.-Петербург, 1994. Т.I,II.
4. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии /Под ред. Г.И.
Косицкого,В.А.Полянцева,А.В.Коробкова. – М.: Медицина,1988.-280б.
«Жалпы медицина» факультетінің 2 курс студенттеріне арналған № 6 тәжірибелік сабақ
1. Тақырыбы: Элементарлы физиологиялық процестер бойынша № 1 аралық бақылау.
2. Сабақтың мақсаты:
- физиология ғылымының жалпы сипаты және элементарлы физиологиялық
процестер бойынша білімді бекіту: қозу, рецепция, өткізгіш жолдардың
ұйымдастыру жүйесі, синапстарды өткізу, бұлшық еттер физиологиясы;
- типтік бағдарламада міндетті деп бекітілген динамометрия дағдысын
бекіту;
- «Элементарлы физиологиялық процестер» тарауларын оқытуда
орындалған тәжірибелік жұмыстардың мақсаты, барысы, нәтижесі
бойынша білім бекіту.
3. Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Физиология пәні,оның медицинадағы мәні, физиологиялық пәндердің жіктелуі.
2. Физиологияның даму тарихы, физиология дамуында шетел және отандық ғалымдардың
ролі.
3. Физиологиялық зерттеудің негізгі әдісі- эксперимент:
а) жедел; б) созылмалы;
4. Ағзаға тітіркендірудің сыртқы факторлар әсері. Тітіркендіргіштер түрлері
және оны физиологиялық экспериментте қолдану.
5. Қазіргі кездегі физиологиялық зерттеу әдістері.
6. Тітіркенгіштік анықтамасы, тітіркендіргіштер жіктелуі.
7. Қозғыштық ұғымы, қозғыш ұлпалар.
8. Қозғыштықтың көрсеткіштері.
а) тітіркендіру табалдырығы;
б) Гоорвейг-Вейстің қисығы;
в) хроноксия,оның клиникалық маңызы. Бургиньон коэффициенті;
г) аккомадация;
д) лабильділік,оның көрсеткіштері.Ырғақты игеру (А.А.Ухтомский).
е) рефрактерлік.
9. Күштердің салыстырмалық заңы және «Барынша немесе ештеңе емес» заңы.
10.Биоэлектрлік құбылыстардың ашылу тарихы (Гальванидің І және ІІ
тәжірибелері, Вольта, Дюбуа-Реймон).
11.Биомембраналар: құрылысы, қызметі, өтімділігі, заттарды активті және пассивті
тасымалдау.
12.Мембраналық потенциал: пайда болу механизмі, тіркеу әдістері, қасиеттері.
13.Әрекет потенциалы: пайда болу механизмі, тіркеу әдістері, қасиеттері.
14.Қозу кезінде ұлпа қозғыштығының өзгеруі.
15.Локальды жауап және оның сипаты.
16.Қаңқа бұлшық еттерінің құрылысы, физиологиялық қасиеттері және қызметік
ерекшеліктері.
17.Бұлшық еттің дара жиырылуы. Бұлшық етті тітіркендіру және оның тіркеу әдістері.
18.Бұлшық ет жиырылуының құрылымдық-функционалды негіздері (механизмі), қозу
мен жиырылудың арақатынасы.
19.Тетанус, оның түрлері.
20.Бұлшық ет күші мен жұмысы.
21.Бұлшық ет қажуы, оқшауланған бұлшық ет қажуының теориялары және бүкіл ағзадағы
қажуы.
22.Біріңғай салалы бұлшық еттің физиологиялық қасиеттері, қызметтері, әрекетінің
реттелуі.
23.Электромиография, динамометрия, олардың медицинадағы мәні.
24.Рефлекс ұғымы, рефлекстік доға оның құрылысы.
25.Рефлекстік теория принциптері (детерминизм, анализ және синтез, структуралық
бірлігі және қызметі).
26.Рецепторлар қасиеті және жіктелуі.
27.Рецепторлы және генераторлы потенциал.
28.Жүйке талшықтарының жіктелуі, құрылымы және физиологиялық қассиеттері.
29.Миелинді және миелинсіз жүйке талшықтарда қозуды өткізу.
30.Жүйке талшықтары бойымен қозуды өткізудің негізгі заңдары.
31.Введенский парабиозы,оның сатылары, теориялық және практикалық медицинада
маңызы.
32.Синапстардың физиологиялық қассиеттері, ультрақұрылым, жіктелуі.ҚПСП.
33.Ұйымдастыру қызметінің жүйесі (П.К.Анохин).Функционалдық жүйелер туралы ұғым,
орталық және жалпы шеткі түйін механизмдері.
34. Секреция, оның функциясы, реттелуі. Секрециялық жасушаның биолектрлік
ерекшеліктері.
4. Тәжірибелік жұмыстар:
1. Жүйке-бұлшық ет препаратын дайындау
2. Жүйке және бұлшық ет қозғыштығын салыстыру (Бұлшық етті тура және жанама
тітіркендіру).
3. Гальванидің бірінші және екінші тәжірибелері.
4. Маттеучи тәжірибесі.Қаңқа бұлшық етінің әрекет тогымен жүйкені тітіркендіру (екіншілік тетанус).
5. Жүйке-бұлшық ет препаратының жүйкесін жүректің әрекет тогымен тітіркендіру (Келликер және Мюллер тәжірибесі).
6. Микроэлектрод көмегімен көлденең жолақты бұлшық ет талшығының мембраналық потенциалын тіркеу.
7. Бұлшық ет жиырылуын жазып алу және оның анализі.
8. Тісті және беткей тетанус
9. Оқшауланған бұлшық еттердің жиырылу амплитудасының тітіркендіргіш күшіне тәуелділігі.
10.Динамометрия.
11.Эргография.
12. Қозудың жүйке арқылы екі жақты өткізілуі.
13. Жүйке бойымен қозу өткізілу жылдамдығы.
14. Жүйке- бұлшық ет препаратындағы қажудың дамуы.
15. Парабиоз кезеңдерін зерттеу.
5.Әдебиеттер: Негізгі:
1. Адам физиологиясы. Х.Қ.Сәтпаева, А.А.Өтепбергенов, Ж.Б.Нілдібаева,Алматы,
2005ж.663б.
2. Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар. Сайдахметова
А.С., Рахыжанова С.О., Семей 2007ж. 174б.
3. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии: Учеб.пособие /
Н.Н.Алипов,Д.А.Ахтямова,В.Г.Афанасьев и др.;Под ред.
С.М.Будылиной,В.М.Смирнова.-М.: Издательский центр «Академия»,2005.-336б.
4 Физиология человека: Учебник /Под ред. В.М.Покровский, Г.Ф.Коротько.-2-е изд.,
перераб и доп.-М.: Медицина,2003.-656б.
Қосымша:
1. Агаджанян Н.А. Основы физиологии человека. – М.:изд-во РУДН, 2001.-409б.
2. Атлас по нормальной физиологии / Под ред. Н.А. Агаджаняна. - М.: Высшая школа,
1986.
3. Основы физиологии человека /Под ред. Б.И.Ткаченко. - С.-Петербург, 1994. Т.I,II.
4. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии /Под ред. Г.И.
Косицкого,В.А.Полянцева,А.В.Коробкова. – М.: Медицина,1988.-280б.
«Стоматология» факультетінің 2 курс студенттеріне арналған № 5 тәжірибелік сабақ
1.Тақырыбы: «Қозғыш ұлпалар физиологиясы», «ОЖЖ және АЖЖ
физиологиясы» тарауларынан қорытынды сабақ.
2.Сабақтың мақсаты:
- физиология ғылымының жалпы сипаты және элементарлы физиологиялық
процестер білімін бекіту: қозу, рецепция,өткізгіш жолдардың
ұйымдастыру жүйесі,синапстарды өткізу,бұлшық еттер физиологиясы;
- автономдық жүйке жүйесінің функционалдық негізгі заңдарын және
олардың реттелу механизмдері туралы оқытуда білімді алу және оны
бекіту;
- типтік оқу бағдарламасы ұсынған міндетті түрде берілген дағды ретінде
динамометрия дағдыларын бекіту;
- жоғарыда аталған тарауларды оқытуда тәжірибелік жұмыстардың
мақсатын, жұмыс барысын, жұмыс нәтижесін білімін бекіту.
3.Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1.Физиология пәні,оның медицинадағы мәні, физиологиялық пәндердің жіктелуі.
2. Физиологиялық зерттеудің негізгі әдісі- эксперимент:
а) жедел;
б) созылмалы;
3.Тітіркенгіштік, тітіркенгіштіктер жіктелуі.
4. Қозғыштық ұғымы, қозғыш ұлпалар.
5. Қозғыштықтың көрсеткіштері.
а) тітіркендіру табалдырығы;
б) Гоорвейг-Вейстің қисығы;
в) хронаксия,оның клиникалық маңызы.Бургиньон коэффициенті;
г) аккомадация;
д) лабильділік,оның көрсеткіштері.Ырғақты игеру (А.А.Ухтомский).
е) рефрактерлік.
6. Электродонтометрия.
7. Күштердің салыстырмалық заңы және «Барынша немесе ештеңе емес» заңы.
8. Биоэлектрлік құбылыстардың ашылу тарихы (Гальванидің І және ІІ тәжірибелері,Вольта, Дюбуа-Реймон).
9. Мембраналық потенциал: пайда болу механизмі, тіркеу әдістері, қасиеттері.
10. Әрекет потенциалы: пайда болу механизмі, тіркеу әдістері, қасиеттері.
11. Ауыз қуысына металдарды қосқанда Галваникалық құбылыстардың пайда болуы.
12. Қаңқа бұлшық еттерінің физиологиялық қасиеттері, шайнау бұлшық еттері.
13. Бұлшық еттің дара және тетанустық жиырылуы.
14.Бұлшық еттің жиырылуы мен босансуының қазіргі кездегі көз қарас.
15.Шайнау бұлшық ет күші мен жұмысы. Гнатодинамометрия.
16.Электромиография, динамометрия,оның медицинада мәні.
17.Жүйке талшықтарының жіктелуі, құрылымы және физиологиялық қассиеттері және
қозудың таралу механизмі.
18. Жүйке талшықтары бойымен қозуды өткізудің негізгі заңдары.
19. Введенский парабиозы,оның сатылары, теориялық және практикалық медицинада
маңызы.
20.Синапстардың физиологиялық қассиеттері және түрлері.ҚПСП
21.Нейронның-ОЖЖ құрылымдық-функционалды бірлігі,оның физиологиялық қасиеті.
22. Рефлекс туралы ұғым, оның түрлері.
23. Рефлекстік доға анықтамасы. Рефлекстік шеңбер. Рефлекс уақыты.
24.Жүйке орталықтар жүйесі туралы ұғым,оның физиологиялық қасиеті.
25. ОЖЖ тежелу,оның ролі және түрлері.
26.ОЖЖ іс- әрекет координациясы және оның негізгі принциптері:
27.Жұлын құрлысы. Белл-Мажанди заңы.
28. Жұлынның қызметтері: а) рефлекстік; б) өткізгіштік.
29.Сопақша ми,оның қызметтері.
30.Ортаңғы ми, оның құрлымы және қызметі.
31.Таламус және гипоталамус:нейрондық құрылысы, қызметтері.
32. Мишық қызметі,оны зерттеу әдістері, мишықтың зақымдалуының сырт белгілері.
33. Автономдық жүйке жүйесінің бөлімдері және функционалдық ерекшеліктері.
34. Вегетативтік рефлекстер. Автономдық жүйке жүйесінің жоғары бөлімдері.
Тәжірибелік жұмыстар:
1. Жүйке-бұлшық ет препаратын дайындау
2. Жүйке және бұлшық еттің қозу табалдырығын анықтау.
3. Гальванидің І және ІІ тәжірибелері.
4. Тыныштық потенциалды тіркеу.
5. Динамометрия.
6. Қозудың жүйке арқылы екі жақты өткізілуі.
7. Тюрк әдісі бойынша рефлекс уақытын анықтау және оқшауланған бұлшық еттердің
жиырылу амплитудасының тітіркендіргіш күшіне тәуелділігі.
8. Сеченов тежелу тәжірибесі.
9. Адамның проприоцептивті рефлекстерін зерттеу.
10.Жұлын рефлекстері.
11.Статикалық және стато- кинетикалық рефлекстер
4.Әдебиеттер:
Негізгі:
1. Адам физиологиясы. Х.Қ.Сәтпаева, А.А.Өтепбергенов, Ж.Б.Нілдібаева,Алматы,
2005ж.663б.
2. Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар. Сайдахметова
А.С., Рахыжанова С.О., Семей 2007ж. 174б.
3. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии: Учеб.пособие /
Н.Н.Алипов,Д.А.Ахтямова,В.Г.Афанасьев и др.;Под ред.
С.М.Будылиной,В.М.Смирнова.-М.: Издательский центр «Академия»,2005.-336б.
4 Физиология человека: Учебник /Под ред. В.М.Покровский, Г.Ф.Коротько.-2-е изд.,
перераб и доп.-М.: Медицина,2003.-656б.
Қосымша:
1. Агаджанян Н.А. Основы физиологии человека. – М.:изд-во РУДН, 2001.-409б.
2. Атлас по нормальной физиологии / Под ред. Н.А. Агаджаняна. - М.: Высшая школа,
1986.
3. Основы физиологии человека /Под ред. Б.И.Ткаченко. - С.-Петербург, 1994. Т.I,II.
4. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии /Под ред. Г.И.
Косицкого,В.А.Полянцева,А.В.Коробкова. – М.: Медицина,1988.-280б.
«Жалпы медицина» факультетінің 2 курс студенттеріне арналған № 5 тәжірибелік сабақ
1.Тақырыбы: Жүйке талшығымен қозу өткізу «заңдары». Парабиоз. Синапстардың
физиологиялық қассиеттері.
2.Сабақтың мақсаты:
-олар арқылы қозуды өткізу механизмі, синапстар және жүйке талшықтары
қасиеттері, құрлысы бойынша білім алу және оны бекіту;
- парабиоз, кезеңдері, механизмдері және парабиоздың теориялық және
практикалық медицинада маңызы бойынша білім алу және оны бекіту;
-тәжірибеде жүйке бойымен қозуды өткізілу бағытын дәлелдеу
және жүйке –бұлшық ет препаратындағы қажудың дамуы анықтау
бойынша дағдыларды үйрену және оны бекіту;
3.Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Рефлекс ұғымы, рефлекстік доға құрылысы.
2. Рецепторлар қасиеті және жіктелуі.
3. Рецепторлы және генераторлы потенциал.
4. Жүйке талшықтарының жіктелуі, құрылымы және физиологиялық қассиеттері.
5. Миелинді және миелинсіз жүйке талшықтарда қозуды өткізу.
6. Жүйке талшықтары бойымен қозуды өткізудің негізгі заңдары.
7. Введенский парабиозы,оның сатылары, теориялық және практикалық медицинада
маңызы.
8. Синапстардың физиологиялық қассиеттері, ультрақұрылым, жіктелуі. ҚПСП.
Тәжірибелік жұмыстар:
1. Қозудың жүйке арқылы екі жақты өткізілуі.
2. Жүйке бойымен қозу өткізілу жылдамдығы.
3.Жүйке- бұлшық ет препаратындағы қажудың дамуы.
4. Парабиоз кезеңдерін зерттеу.
4.Әдебиеттер:
Негізгі:
1. Адам физиологиясы. Х.Қ.Сәтпаева, А.А.Өтепбергенов, Ж.Б.Нілдібаева,Алматы,
2005ж.663б.
2. Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар. Сайдахметова
А.С., Рахыжанова С.О., Семей 2007ж. 174б.
3. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии: Учеб.пособие /
Н.Н.Алипов,Д.А.Ахтямова,В.Г.Афанасьев и др.;Под ред.
С.М.Будылиной,В.М.Смирнова.-М.: Издательский центр «Академия»,2005.-336б.
4 Физиология человека: Учебник /Под ред. В.М.Покровский, Г.Ф.Коротько.-2-е изд.,
перераб и доп.-М.: Медицина,2003.-656б.
Қосымша:
1. Агаджанян Н.А. Основы физиологии человека. – М.:изд-во РУДН, 2001.-409б.
2. Атлас по нормальной физиологии / Под ред. Н.А. Агаджаняна. - М.: Высшая школа,
1986.
3. Основы физиологии человека /Под ред. Б.И.Ткаченко. - С.-Петербург, 1994. Т.I,II.
4. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии /Под ред. Г.И.
Косицкого,В.А.Полянцева,А.В.Коробкова. – М.: Медицина,1988.-280б.
«Стоматология» факультетінің 2 курс студенттеріне арналған № 4 тәжірибелік сабақ
1.Тақырыбы: Жұлынның, ми бағаны құрылымдарының және автономдық жүйке
жүйесінің физиологиясы.
2.Сабақтың мақсаты:
- жұлынның және ми бағына құрлымдарының қзметінің негізгі заңдылықтары
және олардың реттелу механизмдері бойынша оқытуда білімді алу және оны
бекіту;
- автономдық жүйке жүйесінің функциялық негізгі заңдылықтары және олардың
реттелу механизмдері бойынша оқытуда білім алу және оны бекіту;
- адамның клиникалық маңызды проприоцептивті рефлекстерін,статикалық және
стато- кинетикалық рефлекстерді зерттеу дағдыларын үйрену және оны бекіту;
3.Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Жұлын құрлысы. Белл-Мажанди заңы.
2. Жұлынның қызметтері: а) рефлекстік; б) өткізгіштік.
3.Сопақша ми,оның қызметтері.
4. Ортаңғы ми, оның құрлымы және қызметі.
5. Таламус және гипоталамус:нейрондық құрылысы, қызметтері.
6. Мишық қызметі,оны зерттеу әдістері, мишықтың зақымдалуының сырт белгілері.
7. Автономдық жүйке жүйесінің бөлімдері және функциялық ерекшеліктері.
8. Вегетативтік рефлекстер. Автономдық жүйке жүйесінің жоғары бөлімдері.
Тәжірибелік жұмыстар:
1.Адамның рефлексті реакцияларын зерттеу.
2.Жұлын рефлекстері
3.Басты бұру кезіндегі тонустық рефлекстерді бақылау.
4.Стато-кинетикалық рефлекстер.
4.Үйрету мен оқытудың әдістері:
шағын топтарда жұмыс істеу: студенттер 6-7 адамнан тұратын топтарға бөлініп, оларға әр түрлі деңгейде жұлынның зақымдалуының клиникалық сырт белгілерін талдау ұсынылады. Одан кейін студенттерге соматикалық және автономдық жүйке жүйесінің құрылыстық және функциялық ерекшеліктері бойынша салыстырмалы кесте құрастыру керек. Берілген кесте негізіне енетін критерийлер саны, тақырыпты меңгеру тереңдігін көрсетеді. Талдау кезінде оқытушының жетекшілігімен ортақ бір кесте құрастырылу тиіс, оның ішінде топтардың ұсынған және қорғаған критерийлер болу керек.
Жұптасып жұмыс істеу: адамның проприоцептивті рефлекстерін, бақаның жұлын рефлекстерін және қоянның статикалық және стато- кинетикалық рефлекстерін бақылауды тәжірибе жүзінде жүзеге асырады, хаттамаға тіркейді.
Ситуациалық есептерді шешу.
5.Әдебиеттер:
Негізгі:
1. Адам физиологиясы. Х.Қ.Сәтпаева, А.А.Өтепбергенов, Ж.Б.Нілдібаева,Алматы,
2005ж.663б.
2. Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар. Сайдахметова
А.С., Рахыжанова С.О., Семей 2007ж. 174б.
3. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии: Учеб.пособие /
Н.Н.Алипов,Д.А.Ахтямова,В.Г.Афанасьев и др.;Под ред.
С.М.Будылиной,В.М.Смирнова.-М.: Издательский центр «Академия»,2005.-336б.
4 Физиология человека: Учебник /Под ред. В.М.Покровский, Г.Ф.Коротько.-2-е изд.,
перераб и доп.-М.: Медицина,2003.-656б.
Қосымша:
1. Агаджанян Н.А. Основы физиологии человека. – М.:изд-во РУДН, 2001.-409б.
2. Атлас по нормальной физиологии / Под ред. Н.А. Агаджаняна. - М.: Высшая школа,
1986.
3. Основы физиологии человека /Под ред. Б.И.Ткаченко. - С.-Петербург, 1994. Т.I,II.
4. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии /Под ред. Г.И.
Косицкого,В.А.Полянцева,А.В.Коробкова. – М.: Медицина,1988.-280б.
«Жалпы медицина» факультетінің 2 курс студенттеріне арналған № 4 тәжірибелік сабақ
1.Тақырыбы: Бұлшық еттердің физиологиялық қасиеттері. Бұлшық еттердің
жиырылу түрлері.
2.Сабақтың мақсаты:
- бұлшық ет ұлпалардың (қаңқа және біріңғай салалы) физиологиялық
қасиеттері және қызметтері бойынша оқытуда білім алу және оны
бекіту;
- бұлшық ет жиырылуы және қажуының құрылымдық-функционалды
негізі бойынша білімін алу және оны бекіту;
- оқшауланған бұлшық еттердің жиырылу амплитудасының
тітіркендіргіш күшіне тәуелділігін зерттеу дағдысын үйрену
және оны бекіту;
- қол динамометрімен және эргометрмен жұмыс дағдысын үйрену және
оны бекіту;
3.Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Қаңқа бұлшық еттерінің құрылысы, физиологиялық қасиеттері және қызметік
ерекшеліктері.
2. Бұлшық еттің дара жиырылуы. Бұлшық етті тітіркендіру және оның тіркеу әдістері.
3. Бұлшық ет жиырылуының құрылымдық-функционалды негіздері, (қозу механизмі)
мен жиырылудың арақатынасы.
4. Тетанус, оның түрлері.
5. Бұлшық ет күші мен жұмысы.
6. Бұлшық ет қажуы,оқшауланған бұлшық ет қажуының теориялары және бүкіл ағзадағы
қажуы.
7. Біріңғай салалы бұлшық еттің физиологиялық қасиеттері, қызметтері, әрекетінің
реттелуі.
8. Электромиография, динамометрия, олардың медицинадағы мәні.
Тәжірибелік жұмыстар:
1.Бұлшық ет жиырылуын жазып алу және оның анализі.
2.Тісті және беткей тетанус
3.Оқшауланған бұлшық еттердің жиырылу амплитудасының тітіркендіргіш күшіне тәуелділігі.
4.Динамометрия.
5.Эргография.
4.Әдебиеттер:
Негізгі:
1. Адам физиологиясы. Х.Қ.Сәтпаева, А.А.Өтепбергенов, Ж.Б.Нілдібаева,Алматы,
2005ж.663б.
2. Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар. Сайдахметова
А.С., Рахыжанова С.О., Семей 2007ж. 174б.
3. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии: Учеб.пособие /
Н.Н.Алипов,Д.А.Ахтямова,В.Г.Афанасьев и др.;Под ред.
С.М.Будылиной,В.М.Смирнова.-М.: Издательский центр «Академия»,2005.-336б.
4 Физиология человека: Учебник /Под ред. В.М.Покровский, Г.Ф.Коротько.-2-е изд.,
перераб и доп.-М.: Медицина,2003.-656б.
Қосымша:
1. Агаджанян Н.А. Основы физиологии человека. – М.:изд-во РУДН, 2001.-409б.
2. Атлас по нормальной физиологии / Под ред. Н.А. Агаджаняна. - М.: Высшая школа,
1986.
3. Основы физиологии человека /Под ред. Б.И.Ткаченко. - С.-Петербург, 1994. Т.I,II.
4. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии /Под ред. Г.И.
Косицкого,В.А.Полянцева,А.В.Коробкова. – М.: Медицина,1988.-280б.
«Стоматология» факультетінің 2 курс студенттеріне арналған № 3 тәжірибелік сабақ
1.Тақырыбы: Жүйке талшығы бойымен қозу өткізілуі «заңдары». Парабиоз.
Синапстардың физиологиялық қасиеттері. Орталық жүйке
жүйесінде қозудың таралу ерекшелігі. ОЖЖ тежелу.
2.Сабақтың мақсаты:
- құрылым бойынша қозуды өткізу механизмін, жүйке талшықтары және
синапстар қасиетін, құрлысын, парабиоз, кезеңдері және оның
механизмдерін оқытуда және медициналық теория мен практикада
маңызы бойынша білімді алу және оны бекіту;
- ОЖЖ құрылымдық-функционалды ұйымдастыруды, негізгі заңдарының
қызметін, ағзада рефлекстік әрекетін анықтауды, жүйке орталықтың жалпы
қасиеті туралы білімін алу және оны бекіту;
- ОЖЖ қызметтің тежелу механизмі және маңызы, түрлері туралы білімін
алу және оны бекіту;
- экспериментте жүйке бойымен қозуды өткізу бағытын дәлелдеу, рефлекс
уақытын және оған әсер ететін факторларды және Сеченов тәжірибесін
көрсету дағдыларын үйрету және оны бекіту;
3.Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Жүйке талшықтарының жіктелуі, құрылымы және физиологиялық қассиеттері және
қозудың таралу механизмі.
2. Жүйке талшықтары бойымен қозуды өткізудің негізгі заңдары.
3. Введенский парабиозы,оның сатылары, теориялық және практикалық медицинада
маңызы.
4. Синапстардың физиологиялық қассиеттері және түрлері.ҚПСП
5. Нейронның-ОЖЖ құрылымдық-функционалды бірлігі,оның физиологиялық қасиеті.
6.Рефлекс туралы ұғым, оның түрлері.
7. Рефлекстік доға анықтамасы. Рефлекстік шеңбер. Рефлекс уақыты.
8. Жүйке орталықтар жүйесі туралы ұғым,оның физиологиялық қасиеті.
9. ОЖЖ тежелу,оның ролі және түрлері.
10.ОЖЖ іс- әрекет координациясы және оның негізгі принциптері:
4. Тәжірибелік жұмыстар:
1.Қозудың жүйке арқылы екі жақты өткізілуі.
2.Тюрк әдісі бойынша жұлындық рефлекстер уақытын анықтау және оның тітіркендіргіш
күшіне тәуелділігі.
3.Орталық тежелу.
5.Әдебиеттер:
Негізгі:
1. Адам физиологиясы. Х.Қ.Сәтпаева, А.А.Өтепбергенов, Ж.Б.Нілдібаева,Алматы,
2005ж.663б.
2. Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар. Сайдахметова
А.С., Рахыжанова С.О., Семей 2007ж. 174б.
3. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии: Учеб.пособие /
Н.Н.Алипов,Д.А.Ахтямова,В.Г.Афанасьев и др.;Под ред.
С.М.Будылиной,В.М.Смирнова.-М.: Издательский центр «Академия»,2005.-336б.
4. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии /Под ред.
К.В. Судакова, А.В. Котова. – М., 2002.
5.Современный курс классической физиологии (избранные лекции) с предложением на
компакт-диске.Под ред. Ю.В.Наточина,В.А.Ткачука.-М.: Медицина,2007.-384б.
6. Судаков К.В. Курс лекции.М.: Медицина,2000.-784б.
7. Физиология человека: Учебник /Под ред. В.М.Покровский, Г.Ф.Коротько.-2-е изд.,
перераб и доп.-М.: Медицина,2003.-656б.
Қосымша:
1. Агаджанян Н.А. Основы физиологии человека. – М.:изд-во РУДН, 2001.-409б.
2. Атлас по нормальной физиологии / Под ред. Н.А. Агаджаняна. - М.: Высшая школа,
1986.
3. Основы физиологии человека /Под ред. Б.И.Ткаченко. - С.-Петербург, 1994. Т.I,II.
4. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии /Под ред. Г.И.
Косицкого,В.А.Полянцева,А.В.Коробкова. – М.: Медицина,1988.-280б.
5. Ситуационные задачи по физиологии с основами анатомии для самостоятельной работы
студентов / Под ред. А.А.Утебергенова, Д.А.Адильбековой. – Шымкент, 2006.-66б.
6. Физиология человека /Н.А.Агаджанян и др. - Алма-Ата: Казахстан, 1992. T.I,II.
«Жалпы медицина» факультетінің 2 курс студенттеріне арналған № 3 тәжірибелік сабақ
1.Тақырыбы: Биоэлектрлік құбылыстар. Биопотенциалдардың табиғаты туралы қазіргі
кездегі көзқарас.
2.Сабақтың мақсаты:
- биологиялық мембраналар қызметі, құрылысы бойынша білім алу және оны бекіту;
- әрекет потенциалы және мембраналық потенциал сипаты мен пайда болу механизмін
оқытуда білім алу және оны бекіту;
- экспериментте мембраналық потенциалды тіркеу дағдысын үйрену және оны бекіту;
- эксперимент жүзінде Гальвани (І және ІІ тәжірибелері), Маттеучи және Мюллер-
Келликер тәжірибелерін орындау дағдыларын үйрену және оны бекіту;
3. Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Биоэлектрлік құбылыстардың ашылу тарихы (Гальванидің І және ІІ тәжірибелері,
Вольта, Дюбуа-Реймон).
2. Биомембраналар: құрылысы, қызметі, өтімділігі, заттарды активті және пассивті
тасымалдау.
3. Мембраналық потенциал: пайда болу механизмі, тіркеу әдістері, қасиеттері.
4. Әрекет потенциалы: пайда болу механизмі, тіркеу әдістері, қасиеттері.
5. Қозу кезінде ұлпа қозғыштығының өзгеруі.
6. Локальды жауап және оның сипаты.
4. Тәжірибелік жұмыстар:
1.Гальванидің бірінші және екінші тәжірибелері.
2.Маттеучи тәжірибесі.Қаңқа бұлшық етінің әрекет тогымен жүйкені тітіркендіру (екіншілік тетанус).
3.Жүйке-бұлшық ет препаратының жүйкесін жүре
