Гісторыка-прававы аналіз агульназемскіх прывілеяў 1387, 1413, 1432-1434гг

 

Общеземские привилеи 1387, 1434, 1447, 1492 г.г.

Общеземские привилеи издавались при вступлении нового князя на престол, или после важных событий в жизни государства. Действовали на всей территории ВКЛ и были обязательными для исполнения всеми жителями государства, в том числе и должностными лицами.

Привилеи определяли:

1. Права и обязанности классов и групп населения.

2. Правовое положение органов власти и управления.

3. Принципы их взаимоотношений и т.д.

Помимо этого в них находились нормы уголовного, гражданского, государственного права, в которых затрагивались основные положения и принципы этих отраслей права (например, общие принципы уголовной ответственности, основные положения права собственности, наследства и т.д.).

Первыми общеземскими привилеями считались три привилея, изданные в 1387 году великим князем Ягайлом.

Первый привилей был издан 20 февраля 1387 г. Его главное значение заключалось в том, что на территории ВКЛ было введено принятие католического вероисповедания.

Второй привилей был издан 22 февраля 1387 г., дополнял первый и был адресован католическому духовенству, где они освобождались от государственной юрисдикции, это значит от всех повинностей на благо государства и великого князя.

Третий привилей был издан 28 апреля 1387 г., носил персональный характер и юридически закреплял правомочия князя Скригайля на управление Великим княжеством Литовским, после вступления князя Ягайлы на польский трон, где сохранил государственную обособленность ВКЛ от Польши.

Основные положения привилеев 1387 года дальнейшее развитие получили в общеземском Городельском привилеи 1413 г., который расширил еще больше права феодалов-католиков и ограничил права православных.

Общеземские привилеи 1432 и 1434 г.г. законодательно закрепили права православных феодалов с феодалами-католиками. В результате чего произошло объединение всех феодалов, независимо от их вероисповедания.

 

 

Казіміраў прывілей.

 

Асаблівае месца ў развіцці заканадаўства наогул і дзяржаўнага права ў прыватнасці належыць агуль-наземскаму прывілею 1447 г. У ім былі поўна і грун-тоўна выкладзены правы класа феадалаў і саслоўя шляхты, некаторыя прынцыпы крымінальнага, цывільнага (грамадзянскага) і дзяржаўнага права. Прывілей 1447 г. быў не толькі саслоўным актам, ён меў юрыдычнае значэнне для простых людзей, асабліва для гараджан, а таксама пацвердзіў і развіў ідэю, запісаную ў змесце прывілея 1434 г., аб выключэнні феадальна-залежнага насельніцтва з ліку асоб, якія знаходзяцца ў непасрэднай залежнасці ад дзяржавы. Гэта азначала, што дзяржаўныя паўна-моцтвы па зборы падаткаў былі перададзены асоб-ным феадалам. Дзякуючы нормам, змешчаным у прывілеі 1447 г., апошнія значна ўмацавалі свой эканамічны і палітычны ўплыў у дзяржаве.

У адпаведнасці з прывілеем (арт. 11) вялікі князь, яго намеснікі і ішпыя службовыя асобы не мелі права прымаць на дзяржаўныя і вялікакняжацкія землі прьшатнаўласніцкіх сялян. Гэта ж забаранялася рабідь і феадалам. Акрамя таго, за феадаламі замацоўвалася права судзіць залежных сялян. Усё гэта садзейнічала ўзмацненню пазаэканамічнага прымусу. Сяляне і мяш-чане прыватнаўласніцкіх гарадоў і мястэчак пазбаўляліся магчымасці шукаць абароны супраць сама-вольства феадалаў у дзяржаўных органах1.

Такім чынам, прывілей 1447 г. можна лічыць га-лоўным прававым актам, які заклаў асновы юрыдыч нага афармлення феадальнай залежнасці сялян. Ён забараняў ураду ВКЛ раздаваць дзяржаўную маё-масць і пасады іншаземцам. Апошняе было накіравана супраць пранікнення польскіх феадалаў на землі Вялікага княства. Прывілеем было значна пашырана кола асоб, за якімі прызнаваліся правы шляхты незалежна ад веравызнання і наяўнасці ў іх гербаў.

Падводзячы вынікі, можна сказаць, што дзяржаў-на-прававое значэнне прывілея 1447 г. заключалася ў яго станоўчьш уплыве на ўмацаванне тэрытары-яльнай цэласнасці дзяржавы, фіксацыю яе суверэн-ных правоў і адасобленасці ад кароны Польскай, а таксама на далейшае юрыдычнае афармленне пра-воў усяго саслоўя шляхты.

Привилей Казимира 1447г. закрепил следующие положения:

- права класса феодалов и сословия шляхты;

- принципы уголовного, гражданского и государственного права;

- юридическое оформление феодальной зависимости крестьян;

- укрепление территориальной целостности государства и т.д.