Жиынтық ұсыныстың классикалық тәсілі. Икемді жалақы

Жиынтық ұсыныс – бұл сатушылардың әр түрлі баға деңгейңнде ұсынытын тауар саны мен көрсететін қызметтер мөлшерін көрсетеді. Бұл қатынастардың түрі біздің уақыт аралығының қай кезеңінде өз көңілімізді аудратындығымызғы тәуелді. Сондықтан жиынтық ұсыныс қисығы 2 түрлі сызылады: ұзақ және қысқа мерзімді.

Ұзақ мерзімдік кезеңде экономиканың функциясы классикалық үлгімен сипатталатындықтан, жиынтық ұсыныс қисығы соның негізінде өндірілген өнімнің көлемінің еңбектің және классикалық теория бойынша тұрғызылады.

· өнім өндіру көлемі тек өана қолданылатын факторлар санына яғни капитал мен еңбекке технологияға байланысты ал баға деңгейіне байланысты емес.

· өндіріс факторы мен технологияағы өзгерістер баяу болады.

· Экономикадағы брлық өедіріс факторлары қолданылады яғни өнім шығару көлемі әлуетті өнім көлеміне тең

· Баға және атаулы еңбек ақы икемді және олардың өзгеруі нарықтағы теңдікті қамтамасыз етіп отырады.

Y= F (K,L) = Y

Сонымен классикалық үлгі негізінде өнім шығару көлемі баға деңгейіне тәуелді емес. Сондықтан жиынтық ұсыныс қисығы тік сызық болады. Жиынық сұраныс қисығы мен жиынтық ұсыныстың тік қисығының қиылысу нүктесі нарықтағы баға деңгейін анықтайды.

Егер жиынтық ұсыныс қисығы тік болса, онда жиынтық сұраныстың өзгеруі бағаға әсер етеді, өндіріс көлемі әсер етпейді.

Жиынтық ұсыныстың ұзақ мерзімдік қисығы - LRAS

Жиынтық ұсыныс тік қисығы қисығы өндірілген өнім көлемінің жиынтық сұраныссқа тәуелді еместігін көрсетіндіктен, классикалық дихотомия талабын қанағаттандырады. Яғни ақша ұсынысына да тәуелді емес. өндірілген өнімнің саны сәйкес түрде өндіріс деңгейі деп аталады. Егер жұмыспен толық қамтылған жағдайындағы өндірілген өнім көлемі болса немесе шығарылған өнім көлемі өндірісте жұмыссыздыөтың табиғи деңгейі кезінде өндірілсе онда бұл экономика ресурстарының толдық пайдаланылғаны кезіндегң өндіріс деңгейі.

Жиынтық ұсыныстың классикалық тәсілдемесі шартында бағалардың кез келген деңгейі үшін номиналы жалақы абсолютті икемді болады. Және де еңбек нарығында еңбекке сұраныс пен ұсынысты тепе – теңдік деңгейде ұстап қалу үшін өзгереді. Мұның арқасында бағалар деңгейі өзгергенде, еңбек ұсынысы қзгеріссіз қалады. Басқаша айтқанда, нақты жалақы нарықты тепе- теңдікке әкелетін деңгейде анықталады. Еңбек әрқашан өзінің толық көлемінде жұмсалады, яғни еңбек нарығында нақты жалақының белгілі бір шамасының шартында фирма жұмысшының ұсынатын L^s көлеміндей тура сондай L^D еңбек көлемін жұмсайды.

Еңбек нарығында баға өсуімен атаулы жалақының деңгейі өзгермегенде, сұраныстың артықшылығы пайда болады. Алайды жалақының абсолютті икемді деңгейінде оның номиналды шамасы нақты жалақының тепе – теңдік деңгейін (w\ P)_f қалпына келтіріп бағалар деңгейінің өскен шамасымен өседі. Осылайша, нақты жалақы да, L_f жұмысбастылықтың тепе – теңдік деңгейі де өзгеріссіз қалады. Осылайша, еңбек нарығының тепе –теңдік жағдайымен анықталатын нақты жалақының деңгейінде классикалық модельде өнім көлемі еңбек сұранысы мен ұсынысы өзгеріссіз қалған жағдайда өзгермейді. Бағалардың кез келген деңгейі үшін экономикадағы жиынтық ұсыныс Y_f - тұрақты шамасын құрайды. Нәтижесінде, жиынтық ұсыныс қисығы классикалық жағдайда тігінен орналасқан сызық болып табылады.

 

7. Жиынтық үсыныс, кейнсиандык тәсіл, оған әсер етуші факторлар

Жиынтық сүраныс қисығы өз бетінше баға деңгейін немесе өндіріс көлемін анықтамайды, ол тек қана осы екі айнымалылар арасындағы мүмкін болатын қатынастарды көрсетеді. Жиынтық сүраныс қисығын толықтыру үшін бізге Р және Ү арасындағы тәуелділікті енгізу керек.

Жиынтық сүраныс және жиынтық үсыныс қисық-тары баға деңгейінің және өнім өндірісі көлемінің мән-дерін анықтауға мүмкіндік туғызады.

Жиынтық усыныс - бүл сатушылардың әр түрлі баға деңгейінде үсынатын тауарлар саны мен көрсетілетін қыз-метгер мөлшерін көрсетеді. Бүл қатынастың түрі біздің уақыт аралығының қай жерінде өз көңілімізді аудара-тындығымызға тәуелді. Сондықтан жиынтық үсыныс қисығының екі түрін ажырата білу қажет: үзақ мерзім-дік және қысқа мерзімдік жиынтық үсыныстар.

Үзақ мерзімдік кезеңце экономиканың функциясы классикалық үлгімен сипатталатындықтан, жиынтық үсыныс қисығы соның негізіңце, өндірілген өнімнің, көлемнің, еңбектің және классикалық теория бойынша түрғызылады,

- өнім өндіру көлемі тек қана қолданылатын факторлар санына, яғни капитал мен еңбекке, тех-нологияға байланысты, ал баға деңгейіне байланысты емес;

- өндіріс факторы мен технологиядағы өзгерістер баяу болады;

- экономикадағы барлық өндіріс факторлары қолданылады, яғни өнім шығару көлемі әлуетті өнім көлеміне тең;

- баға және атаулы еңбекақы икемді және олар-дың өзгеруі нарықтағы тендікті қамтамасыз етіп отырады.

Y = F(K, L) = ~Ү

Сонымен, классикалық үлгі негізінде өнім шығару көлемі баға деңгейіне тәуелді емес. Сондықтан 13-сурет-те көрсетілгендей жиынтық үсыныс қисығы тік сызық болып табылады. Жиынтық сүраныс қисығының жиын-тық үсыныстың тік қисығымен қиылысу нүктесі баға деңгейін анықтайды.

Егер жиынтық үсыныс қисығы тік болса, онда жиынтық сүранысының өзгерісі бағаға эсер етеді, өнді-ріс көлеміне эсер етпейді. Мысалы, егер ақша үсынысы қысқарса, онда 14-суретте көрсетілгендей жиынтық сү-раныс кдсығы төменге қарай ығысады. Экономикада жиынтық сүраныс пен үсыныс қисықтары қиылысуының ескі нүктесінің жаңа нүктесінен ауысу жағдайы болады.

Еі, Е₂ нүктелеріндегі жиынтық үсыныс қисығы тік болғандықтан, жиынтық сүраныс қисығының жылжуы баға деңгейінің өзгеруіне әкеледі.

Жиынтық үсыныстың тік қисығы өндірілген өнім са-нының жиынтық сүранысқа тәуелді еместігін корсететін-діктен, классикалық дихотомия талабын қанағаттандыра-ды, демек ақша үсынысына да тәуелді емес. Өндірілген онімнің саны сәйкес түрде өндіріс деңгейі деп аталады. Егер жүмыспен толық қамтылған жағдайындағы онді­рілген өнім көлемі болса немесе шығарылған өнім көлемі өндірістжүмыссыздықтың табиғи деңгейі кезінде өнді-рілсе, оңда бүл экономика ресурстарының толық пайда-ланылғаны кезеңіндегі өндіріс

Қысқа мерзімдік кезең: жиынтық үсыныс қисыгы көлденең түзумен берілген

Классикалық үлгі және жиынтық үсыныстың тік қисығы тек үзақ мерзімдік талдауға ғана қолданылады. Қысқа мерзімдік кезеңде кейбір тауарларға деген баға лар икемсіз болады және сондықтан олар сүраныстың өзгеруіне бейімделмеген. Бағалардың икемсіз болуына байланысты қысқа мерзімдік жиынтық үсыныс қисығы тік түзу болмайды. Барлық фирмалар алдын ала тауарға деген бағасымен каталогтар шығарады, демек және жаңа катал-огтар шығару шығындары белгілі бір мөлшерде маңызды деп үйғарайық. Сондықтан барлық баға бүрынғы деңгейде қалады. Фирмалар беліілі баға деңгейі бойынша өзінің өніміне деген сатып алушылардың сүранысын қа-нағатгандыруға тырысады. Олар керекті өнім санын өндіру үшін керекті жүмысшыларды жалдайды. Бағалар деңгейі өзгермейтіндіктен, оны (15-сурет) графикте жиынтық үсы-нысының көлденең қисығымен суретгеуге болады.

Қысқа мерзімдік кезеңде жиынтық сүраныс қисығы-ның және көлденең жиынтық үсыныс қисығының қиы-лысу нүктесі экономикалық тепе-тендік нүктесі болып табылады. Енді жиынтық сүраныс мөлшерінің өзгеруі өнім шығару көлеміне эсер етеді. Мысалы, егер Үлттық банк ақша үсынысын азайтса, жиынтық сүраныс қисығы 16-суретте көрсетілгендей, солға қарай жылжиды. Эконо-микада жиынтық сүраныс пен жиынтық үсыныс қи-сықтарының қиылысу нүктесінің ескі Еі нүктесінен жаңа Е₂ нүктесіне ауысуы болады. Баға деңгейі өзгер-мейтіндіктен, жиынтық сүраныстың өзгеруі өнім шығару көлемінің төмендеуін тудырады.

Қысқа мерзімдік кезеңде жиынтық сүраныстың қысқаруы кезінде өндіріс көлемі қысқаруының себебі бағаның жаңа жағдайларға сай келмеуінде. Жиынтық сүраныстың қүлдырауынан фирмалар баға өте жоғары болса да, оларды түрақты қалдыруга тырысады. Өнім тарату көлемі қысқа-руының есесінен фирмалар өнім шығаруды және толық жүмыспен қамтамасыз етуді қысқартуға мәжбүр болады.