Электр өрісінің кернеулігі – электр өрісінің зарядталған бөлшектер мен денелерге күштік әсерін сипаттайтын векторлық шама (Е). Ол электр өрісінің белгілі бір нүктесіне қойылған нүктелік зарядқа әсер ететін өріс күшінің (F0) сол зарядтың шамасына (q0) қатынасына тең: E0=F0/q0. Бұл жерде зерттелетін өріске әкелінген зарядтың шамасы (q0) сол өрістің жасайтын зарядтардың шамасы мен олардың кеңістікте тарала орналасуын өзгертпейтіндей, мейлінше аз деп қарастырылады. Электр өрісінің кернеулігінің бірліктердің халықаралық жүйесіндегі өлшеу бірлігі: в/м.
Электр өрісінің кернеулігі - өрістің көрсетілген нүктесінде орналасқан материалды нүктеге әсер ететін электр өріс күшінің осы заряд мөлшеріне қатынасы
Магнит өрісінің кернеулігі (H) — магнит өрісінің сандық сипаттамасы болып табылатын векторлық шама. Ол ортаның магнит қасиетіне тәуелді болмайды. Вакуумда Магнит өрісінің кернеулігі (H) мен магниттік индукция (В) сәйкес келеді, яғни Н=В. Магнит өрісінің кернеулігі (H) мен магнит индукция (В) арасындағы байланыс былайша өрнектеледі:
- Н=В–4pJ (бірліктердің СГС жүйесінде)
- Н=(В/m0)–J (бірліктердің халықаралық жүйесінде),
мұндағы
- J — ортаның магниттелу векторы
- m0 — магнит тұрақты.
Егер ортаның m магнит өтімділігін енгізсе, онда изотропты орта үшін бірліктердің халықараралық жүйесінде (СИ):
- Н=В/mm0.
СИ жүйесіндегі Магнит өрісінің кернеулігінің өлшем бірлігіне — А/м, СГС жүйесінде — эрстед (Э) алынады; 1А/м=4p´10–3Э»1,256×10–2 Э
Потенциал[1] (потенциалдық функция) — физикалық күш өрістерінің кең көлемді тобын (электрлік, гравитациялық, т.б.) және физикалық шамалардың вектормен көрсетілген өрістерін (сұйықтық жылдамдығының өрісі, т.б.) сипаттайтын ұғым. Әрбір векторлық шама а өзінің потенциалының градиентіне тең: а=gradj. Мұндай жағдайда векторлық өрісті потенциалдық деп атайды. Потенциал векторлық өрісті сипаттау үшін көмекші функция ретінде енгізіледі. Термодинамикада потенциал берілген жүйе күйін сипаттаушы макропараметрлерге байланысты функция ретінде қарастырылады. Потенциал арқылы термодинам. жүйенің барлық қасиетін анықтауға болады. Физикада потенциал ұғымының басқа мағынасы да бар. Мысалы, электр өрісінде ол бірлік зарядты электр өрісінің берілген бір нүктесінен шексіздікке тасуға кеткен жұмысына тең.
Потенциал(Педагогика) - қандай да болсын міндетті шешу үшін, белгілі мақсатқа жету үшін пайдаланылуы мүмкін қайнар-көздер, мүмкіндіктер, құралдар, қорлар, белгілі бір саладағы жеке тұлғаның, қоғамның, мемлекеттің мүмкіндіктері.
48) Изопроцесттерге термодинамиканың бастамаларының қолданылуын жазыңыз
Термодинамиканың бастамалары. Термодинамиканың I бастамасы: жүйеге берілген жылу мөлшері жүйенің ішкі энергиясын өзгертуге және жүйенің сыртқы күштерге қарсы жұмыс атқаруына жұмсалады. Тд-ның бірінші бастамасының дифференциалдық түрдегі теңдеуі: δQ=dU+δA
Жұмыс пен жылу – термодинамикалық жүйе күйінің өзгеру процестерінің энергетикалық сипаттамасы. Идеал газ сыртқы күштерге қарсы жұмыс атқарса, элементар жұмыс оң болады: δA=Fdl=pSdl=pdV >0
Жүйе периодты түрде бастапқы күйіне қайтып оралып тұрса, оның ішкі энергиясы өзгермейді: яғни, қыздырғыштан берілетін энергиядан артық жұмыс атқаратын периодты түрде жұмыс істейтін жылу машинасының болуы мүмкін емес. 1 моль идеал газ үшін Тд-ның бірінші бастамасының теңдеуі: CmdT=dUm+pdVm . Тұрақты көлемде берілген жылу ішкі энергияның артуына жұмсалады: CvdT=dUm
1 моль газдың ішкі энергиясының өзгеруі: dUm=iRdT/2. Осыдан: Cv=iR/2. Изобарлық қызу процесінде: Cp= dUm/dT+ pdVm/dT. Cp= Cv+R -осы формула Майер формуласы д.а.: изобарлық Cp мольдік жылу сыйымдылығы изохорлық Cv мольдік жылу сыйымдылығынан мольдік газ тұрақтысы r шамасына артық. Майер теңдеуінің еркіндік дәрежелерінің саны арқылы жазылуы: Cp=(i+2)R/2
Термодинамиканың II бастамасы жүйеде өтіп жатқан процестің бағытын анықтауға мүмкіндік береді. клаузиус теңсіздігі мен энтропия ұғымы екінші бастаманы қайтымсыз процестер үшін тұйық жүйе энтропиясының арту заңы түрінде тұжырымдайды.
Екінші бастаманың басқа қорытындылары: 1) кельвин бойынша: нәтижесінде қыздырғыштан алынған жылу мөлшерін толығымен пара-пар жұмысқа айналдыратын циклдік процесті жүзеге асыруға болмайды; 2) клаузиус бойынша: нәтижесінде температурасы төмен салқын денеден температурасы жоғары қызған денеге жылу берілетін циклдік процесті жүзеге асыруға болмайды;
Тд-ның алғашқы екі бастамасы температурасы абсолют нөлге жақын жүйенің күйі туралы айқын сипаттама бермейді. Бұл жағдай термодинамиканың III бастамасымен толықтырылған (нернст-планк теоремасы): тепе-тең күйдегі барлық денелердің энтропиясы жүйенің температурасы абсолют нөлге жақындағанда нөлге ұмтылады.
