Handel zagraniczny jest to odpłatna wymiana towarów i usług z partnerami posiadającymi stałą siedzibę poza granicą celną państwa. Handel zagraniczny w najczęściej stosowanym znaczeniu to jedynie eksport i import dóbr materialnych. W szerszym zakresie obejmuje on również usługi świadczone i uzyskiwane od kontrahentów zagranicznych, związane zarówno z eksportem i importem towarów, jak też występujące samodzielnie np.: techniczne, przewozowe, turytyczne licencje.
Celem handlu zagranicznego każdego kraju jest przede wszystkim:
- zapewnienie wzrostu gospodarki narodowej przez zaspokojenie jej potrzeb w dziedzinie importu niezbędnego;
- obniżenie ogólnospołecznych nakładów pracy na osiągnięcie określonego poziomu i struktury produktu narodowego, dzięki realizacji międzynarodowego podziału pracy.
Import dóbr, których nie można uzyskać w kraju, ze względów klimatycznych (np. w Polsce bawełna, owoce cytrusowe itp.) lub z powodu braku odpowiednich złóż surowców (np. w Polsce rudy żelaza, ropa naftowa) to import niezbędny.
Import substytucyjny obejmuje dobra, które można wytworzyć w kraju, ale z różnych względów opłaca się sprowadzać je z zagranicy. Niektóre towary mogą być wytwarzane w kraju, ale koszty wytwarzania byłyby niewspółmiernie wysokie w porównaniu z kosztami importu tych towarów. Dokonywany jest także import środków konsumpcji, takich, które służą lepszemu zaspokojeniu potrzeb konsumentów w kraju i wzbogaceniu asortymentu towarów. Import dóbr inwestycyjnych rozszerza z kolei możliwości inwestowania, umożliwia przyswojenie przez gospodarkę krajową osiągnięć najwyższego poziomu techniki stając się czynnikiem postępu technicznego.
Handel między dwoma krajami może przynosić korzyści dla każdego z nich nawet wtedy, gdy jeden kraj produkuje wszystkie towary taniej niż kraj partnera. Wywożąc bowiem towary taniej produkowane zużyje on na produkcję dóbr eksportowanych za granicę mniejszą ilość pracy od tej, którą w warunkach danego kraju trzeba by zużyć na wyprodukowanie dóbr zakupionych za granicą. W literaturze znany jest przykład ilustrujący tęteorię, za pomocą którego dowiedziono, iż w Portugalii opłacał się eksport wina za sukno do Anglii, mimo że produkcja obu towarów wymagała w Portugalii mniej nakładów pracy.
Wiele jest przyczyn, które powodują, iż koszty produkcji w różnych krajach są różne. Wpływają na to różnice warunków naturalnych, poziomu rozwoju sił wytwórczych, tradycji produkcji itd.
|
|
|
Korzyści wymiany międzynarodowej są związane ze specjalizacją. Specjalizacja zależy od warunków technicznych i ekonomicznych danego kraju. Kraj produkuje wyroby w ilości przekraczającej zapotrzebowanie węwnętrzne i eksportując je może uzyskać środki na zwiększenie importu towarów nie wytwarzanych w kraju (import niezbędny). Kraj taki może także sprowadzać dzięki tym środkom towary, których wytwarzanie byłoby bardziej kosztowne niż rozszerzenie produkcji wyspecjalizowanej, przeznaczonej na eksport.
Handel zagraniczny umożliwia bardziej racjonalne wykorzystaniezasobów i sił wytwórczych kraju. W ten sposób handel zagraniczny pobudza postęp techniczny, zwiększa wydajność pracy i efektywność gospodarowania, a co za tym idzie przyczynia się do powiększenia zarówno dochodu narodowego w skali kraju, jak też produkcji światowej.
Handel zagraniczny wywiera znaczący wpływ na wysokość dochodu narodowego i dynamikę jego wzrostu. W wielu nowoczesnych gałęziach przemysłu, takich jak: przemysł elektromaszynowy, motoryzacyjny, elektroniczny, chemiczny itp., bez eksportu trudno zapewnić opłacalną skalę produkcji. Wiele gałęzi przemysłu, w krajach małych i średnich, może rozwijać się jedynie przez dalszą specjalizację w eksporcie oraz kooperację z takimi samymi gałęziami w innych krajach.
Handel zagraniczny odgrywa istotną rolę w dostosowaniu struktury podaży do struktury wewnętrznego zapotrzebowania gospodarki kraju. Im mniejszy kraj i im wyższy jest poziom jego rozwoju, tym większą rolę odgrywa wymiana międzynarodowa w jego gospodarce.
Ważnym parametrem w badaniu efektywności handlu zagranicznego jest kurs walutowy. Przez kurs walutowy należy rozumieć cenę jednostki pieniądza krajowego wyrażoną w pieniądzach zagranicznych lub cenę jednostki pieniądza zagranicznego wyrażoną w pieniądzu krajowym.
Poziom kursu zależy od wielu czynników, takich jak: produkcja globalna, eksport, import, inwestycje, konsumpcja a także od warunków produkcji.
Racjonalna wymiana międzynarodowa przy wadliwych relacjach cen krajowych nie może być oparta na cząstkowych rachunkach mikroekonomicznych, ponieważ to, co może być opłacalne dla przedsiębiorstwa, nie musi być opłacalne z punktu widzenia gospodarki jako całości.
