Кәсіби – педагогикалық іс-әрекеті

Дәріс. Педагогикалық шеберлікті қалыптастырудың негізгі

кәсіби – педагогикалық іс-әрекеті

Қарапайым жағдайда «іс-әрекет» ұғымының синонимдері бар – жұмыс, іс-әрекет. Ал ғылымда іс-әрекет идеалының тұрмысымен байланысты қарастырылады және философия, психология, тарих, мәдениеттану, педагогика және т.б.ғылым салаларында оқытылады. Іс-әрекетке философияда былай анықтама беріледі: «специфические человеческой формы активногог отношения к окружающему миру». Яғни, «қоршаған ортаға адамзаттың белсенді қатынасы».

Ал, психолог Б.Ф.Ломов: «іс-әрекет – көп өлшемді», сондықтан іс-әрекетті бірнеше түрге топтауға болады.

Педагогикалық іс-әрекет – бұл кәсіби іс-әрекет, соның мазмұны оқушыларды оқыту, тәрбиелеу, білім беру, дамыту.

Педагогикалық іс-әрекеттің ең маңызды қасиеттерінің бірі – бұл іс-әрекет те педагогтың өзін-өзі шыңдауы мен оқытуды өзгертуге бағытталған білімділігі, тәртіптілігі, дамытуы.

Кәсіби іс-әрекет арнайы білімді талап етеді. Яғни, сол кәсіпке байланысты қызмет атқаруға қажетті арнайы білім, білік, дағдылар жүйесін меңгеру. Білім-біліктерді меңгере отырып, теориялық және практикалық педагогиканы меңгереді; іс-әрекеттен жоғары нәтиже алу үшін, кәсіпкерліктің жоғары деңгейіне жету үшін қажет білімдермен қаруланып, шыңдалады.

Кәсіби педагогикалық іс-әрекетпен шұғылданатын адамды: тәрбиеші, мұғалім, оқытушы, педагог деп атайды. Бұл оқу-тәрбие мекемелеріне байланысты.

Мамандық алып шыққан соң да өмірде өз білімін тереңдетіп, мамандығын көтеріп, іс-әрекетін өзгертеді, тіпті әртүрлі себептерге байланысты мамандығын да өзгертуге тура келеді. Осыған орай о әртүрлі курстарда оқып, білім жетілдіру институттарында білім алады, жаңа және қосымша білім алады және педагогикалық іс-әрекетке түседі. Яғни, бірде-бір адам педагогикаық іс-әрекет нысаны болмай өмір сүре алмайды.

Ғалымдар былай деп есептейді: тәрбие мен оқыту адамдардың әлеуметтік-мәдени іс-әрекеттерінің маңызды түріне жатады.

Педагогикалық іс-әрекеттің тууы, оның кәсібилігі арнайы білімдер мен біліктерді меңгеруі, сауаттылық жазу пайда болуымен байланысты. Ауызша берілген тәрбие жазу арқылы бекітілген. Осыған орай мұғалім шебермен қатар практикалық әрекет пен рухани тәжірибенің құпияларымен таныстыратын мұғалім тұлғасы пайда болады, педагогикалық іс-әрекет пайда болады. Педагогикаық іс-әрекетпен шұғылданатын адам қоғамдағы ерекше орны бар тұлғаға айналады. Ұжымдық оқыту, тәрбиелеу жоғала бастады.

Таным теориясында іс-әрекет ұғымы екі түрлі мәнде, біріншіден, дүниеге көзқарастың ұстанымы ретінде, екіншіден, әртүрлі әлеуметтік ғылымдарға негіз болған постулат мәнінде қолданылып келеді.

Іс-әрекет проблемасы көбінесе гуманитарлық пәндерде зерттелген, онда іс-әрекеттің түрлерін анықтауға бірдей негіз болмаған: бір жіктеуде – ол оқу, еңбек, ойын; екіншісінде – таным, еңбек, қарым-қатынас; ал әлеуметтанушылардың еңбектерінде – еңбек, саяси, көркемөнер, ғылыми іс-әрекет және т.б.

Педагогикалық іс-әрекеттің пәні өзіндік белсенділігі басқа адам, сондықтан іс-әрекет субъектілердің өзара әсері жағдайында жүзеге асады. Егер іс-әрекетке екі немесе одан да көп субъект мұғалім және оқушы, оқытушы және студент, мұғалім және сынып, оқушы және топ, мұғалім және педагогикаық ұжым және т.с.с. Яғни, педагогикалық іс-әрекет көпсубъектілі және субъекті аралық сипатта болады. Субъекті – іс-әрекетті жасайтын адам, объект – іс-әрекеттің бағытталуы.

Педагогикалық іс-әрекет аясында мұғалім оқушымен қарым-қатынас процесінде ғылым әлемін байланыстырушы рөлін атқарушы. Ендеше мұғаім білім мазмұнын бере отырып, ұжымдық субъектілердің іс-әрекетін жеке субъектілердің жеке іс-әрекетіне айналдыру процесін ұйымдастырады, сөйтіп жеке тұлғаның қалыптасуы мен дамуын қамтамасыз етеді.

Педагогикалық іс-әрекет құрылымындағы нысаны – мұғалім мен оқушы. Мақсаты – оқыту мен тәрбиелеу. Мазмұны – оқыту, тәрбиелеу, білім беру, дамыту. Мұндағы білім ақыл-ой тәрбиесін, сезім тәрбиесін, қылық тәрбиесін қалыптастыруды көздейді. Бұл үшеуі бір-бірімен сабақтас, біртұтас. Іс-әрекет нәтижесі білім мен білік деңгейін көрсетеді. Мұғалім өзінің кәсіи педагогикалық іс-әрекетінде белгілі бір шарттарды орындауы тиіс. Ең алдымен мұғалімнің педагогикалық қабілетінің орны үлкен, өйткені педагогикалық іс-әрекеттің үлкен шығармашылық әеуеті бар, сондықтан оны жүзеге асыруда арнайы қабілет керек: қабілет көпшілік жағдайда іс-әрекеттің нәтижесі болуын анықтайды.