Ақпараттық жүйелер

Кіріспе. Ақпараттың тұжырымдамасы. Қолданбалы ақпараттық теорияның міндеттері мен постулаттары. Ақпарат дегеніміз не? Ақпараттық айналымның кезеңдері.

Ақпарат ұғымын бірнеше тұрғыдан анықтап көрейік. «Кең мағынада» философиялық тұрғыдан, ақпарат – біздің санамызбен қабылданатын, ақиқат өмірдің белгілі бір объектілері, үрдістері мен құбылыстарының қасиеттері мен қатынастарының бейнелері. Есептеу техникасы тұрғысынан, ақпарат ұғымы оның жадында сақталатын, қажеттігіне байланысты өңделетін және сыртқы ортаға берілетін мәліметтер.

Ақпараттық айналымның келесі кезеңдерін бөлуге болады:

1) ақпарат қабылдау;

2) ақпаратты дайындау;

3) ақпаратты беру және сақтау;           1- группа привеееет!

4) ақпаратты өңдеу;

5) ақпаратты көрсету;

6) ақпараттың әсері.

Ақпараттың қолданбалы теориясы кибернетиканың ажырамас бөлігі. Кибернетика бұл ақпаратты сақтап, тасымалдап, қадағалап өңдеуге арналған ғылым.

Оның негізгі зерттеу нысандары:

• Кибернетика жүйесі
• Кибернетиканың жүйелерге техникадағы автоматты реттегіштер ЭЕМ
• Адам мен жануарлардың ми жүйелері және биологиялық өсімдіктер жатады.

Қазіргі жаңашыл кибернетиканың негізгі бөлімдеріне ақпарат теориясы алгоримдер және автоматтар теориясы оптималды басқару теориясы мысал бола алады.

       Кибернетиканың негізін қалаушы ретінде америка ғалымдары Винер және Шэннон есептеулерінше ақпараттық теория: мтематиканың ықтималдық теориясы мен математикалық статикамен тығыз байланысты деп есептеген. Ақпараттық теория тарихи және практикалық тұрғыдан байланысты теорялар негізі қаланды. Сонымен ақпарат теория байланыс каналдар өлшемін ондағы ақпарат ағымын өлшеуге арналған математикалық теория құрайды.

Ақпарат екі түрге бөлінеді:

1. Дискретті (сандық)

2. Үзіліссіз (аналогты)

Олданбалы ақпараттық теорияның міндеттері мен постулаттары

Ақпарат теориясына бірқатар іргелі теориялық мәселелер шешім нәтижелері:

- хабарламаны беру құралы ретінде сигналдарды талдау;

- хабарлама көздері мен байланыс арналарының ақпараттық сипаттамаларын талдау,

- хабарларды шифрлау мен декодтаудың принциптік мүмкіндігін негіздеу,

- байланыс арнасы арқылы хабарларды берудің барынша рұқсат етілген жылдамдығын қамтамасыз ету.

Ақпараттық теорияда ақпараттық жүйелер айқын түрде тұжырымдалған шарттар (постулаттар) зерттеледі:

 1. Хабарламаның қайнар көзі кейбір белгілі бір ықтимал жиыннан таңдау арқылы жүзеге асады.

2. Хабарламалар байланыс арнасында кодталған түрде берілуі мүмкін.

3. Хабарламалар бір-бірінен кейін бір-бірі өтеді, ал хабарлардың саны ұзын болуы мүмкін.

4. Егер декодтаудың нәтижесінде дұрыс болса, хабарлама қабылдануы дұрыс деп есептеледі.

5. Ақпараттың көлемі хабарламаның семантикалық мазмұнына, эмоционалдық әсері, пайдасы, тіпті оның шындыққа деген қатынасы байланысты емес.

Ақпараттық жүйелер. Ақпаратты беру жүйесі. Қолданбалы ақпарат теориясының міндеттері мен постулаттары.

Ақпараттық жүйелер

Көптеген мәселелерді шешуде негізінде ақпаратты өңдеу жатыр. Өңдеуді жеңілдету үшін ақпараттық жүйелер (АЖ) құрылды.

Автоматтандырылған АЖ деп, техникалық құралдар, соның ішінде компьютерлер қолданылады.

Ақпаратты беру жүйесі-  дегеніміз ақпаратты уақыт және кеңістік бойынша тасымалдауға арналған техникалық жабдықтардың жиынтығы.

Егер параметрлерінің көптеген мәндері жұп болып келсе, онда кездейсоқ функция берілген параметр бойынша дискретті деп аталады. Басқаша жағдайда, егер параметр үзіліссіз облыстан кез-келген мән қабылдай алса онда функция берілген параметр бойынша үзіліссіз деп аталады.

Үзіліссіз сигналдан дискреттігі өту квантталу (дискреттеу) деп аталады, ал керісінше ауысу интерполяция деп аталады.

Уақыт бойынша дискретті кездейсоқ функция кездейсоқ тізбек деп аталады.

Ақпарат көзі дегеніміз - тасымалдауға жататын хабарламаны тудыратын құрылғы немесе адам, ал қолданушы дегеніміз ақпаратты қабылдайтын құрылғы немесе адам.

Ақпараттың қолданбалы теориясы кибернетиканың ажырамас бөлігі. Кибернетика бұл ақпаратты сақтап, тасымалдап, қадағалап өңдеуге арналған ғылым.

Оның негізгі зерттеу нысандары:

• Кибернетика жүйесі
• Кибернетиканың жүйелерге техникадағы автоматты реттегіштер ЭЕМ
• Адам мен жануарлардың ми жүйелері және биологиялық өсімдіктер жатады.

Қазіргі жаңашыл кибернетиканың негізгі бөлімдеріне ақпарат теориясы алгоримдер және автоматтар теориясы оптималды басқару теориясы мысал бола алады.

       Кибернетиканың негізін қалаушы ретінде америка ғалымдары Винер және Шэннон есептеулерінше ақпараттық теория: мтематиканың ықтималдық теориясы мен математикалық статикамен тығыз байланысты деп есептеген. Ақпараттық теория тарихи және практикалық тұрғыдан байланысты теорялар негізі қаланды. Сонымен ақпарат теория байланыс каналдар өлшемін ондағы ақпарат ағымын өлшеуге арналған математикалық теория құрайды.

Ақпарат екі түрге бөлінеді:

3. Дискретті (сандық)

4. Үзіліссіз (аналогты)

Ақпарат өңдеу үшін келесі есептеу машиналары қолданылады:

• Сандық есептеуіш машина- дискретті ақпаратты өңдеу үшін
• Аналогты есептеу машинасы- үзіліссіз ақпаратты өлшеу үшін