Жүйелік қателерді анықтаудың және жоюдың қандай әдістері бар?

Ж.қ. – бірнеше рет бірдей жағдайда қайталап өлшеген кезде тұрақты болып қалатын н/е белгілі заңдылықпен өзгеретін қатенің бөлігін айтады. Ж.қ. жалпы алдын ала жорамалданып, оның мәнін анықтап, тауып, ескеруге н/е жоюға болады.

Жүйелі қатенің пайда болуының бірнеше себебі бар. Соған байланысты қателер:

1. Әдістемелік қате

2. Құралдың қатесі

3. Сыртқы факторларды ескермеу себебінен пайда болатын

4. Өлшейтін оператордың қасиеттеріне байланысты

5. Өлшейтін объектінің өзіне байланысты

ТЕксеру жолдары

1. Пайда болу себептері: 1) бұл әдістің қатесі немесе теориялық қате болады. 2) аспаптық қате – ол өлшеу құралының жүйелі қатесі. 3) әр түрлі факторлардың өлшем нәтижесіне әсерін ескеруден болады. 4) өлшенетән объектінің қасиеттерінің өзі өзгеруі мүмкін. 5) өлшейтін адамға байланысты. Тәжірибені көру сезіну есту қабілеттерне байланыста туатын жүйелі қателер

2. Жүйелі қате бар ма жоқ па? Ол үшін жағдайды өзгертіп, тағы да өлшеу керек.

3. Жою әдістері: 1) өлшем құралының күдігі, яғни қатесі бар болса, онда дәлдігі өте жоғары өлшем құралын алып, өлшеуге болады. 2) өлшем нәтижесі екі өлшем айырымы ретінде алып, жүйелі қатені жоюға болады. мысалы: тигельді өлшегенде: m=m₂-m₁=m₂’+Δx-(m₁’+Δx)=m₂’+Δx-m₁’-Δx 3) жалпы әдіс рандамирация. Бұл әдісте жүйелі қатені кездейсоқ қатеге айналдырады. Кездейсоқ қатені есептей аламыз: Q=x±δ мұндағы δ-кездейсоқ қате. Осылайша жүйелі қатені жоямыз. Ескертудің мәніне жүйелі қатенің қарама-қарсы мәніне тең деп аламыз: q=-Ө

 

 

Сұрыптауда пайдаланып өлшенетін шаманың шын мәнін және дисперсиясын қалай нүктелі бағалайды?

Нүктелі бағалау

Х₁ ,х_2, х₃...х_n сұраптау осы нәтижелерге сүйене отырып шын мәнін бағалауымыз керек.

Сұрыптау:

1.жалпы негізгі сұрыптау

2. тәжірибелік сұрыптау

Осы тарауға байланысты мүмкін болатын барлық мәндердің жиынтығы болады.

Осы мәндерге сүйене отырып алдымен нүктелі бағалау жасайды.

^˄ бағалау белгісі.

Шын мәні -

Дисперсия –

Нүктелі бағалауда бағаланатын шаманы 1 ғана санмен бағалайды.

Нүктелі бағалауды әртүрлі таралу үшін әр түрлі фор-мен жасайды.

Бағалау бірнеше талаптарға сәйкес болу керек:

1) Өлшем саны n өскен сайын бағалау шын мәніне жуықтау керек.

2) Егер жүйелі қате жойылған болса, онда өлшенетін шама мәні ретінде математикалық күтімге тең деп аламыз.

3) Барлық бағалаудың арасында дисперциясы ең кем болатын бағалау басқа бағалаулардан жақсы болады.

Фишер принципі. Шын мәніне ең жуықтау принципі.Р(х, Q, )

1. Гаусс таралуы.

мәні бағалау мәні ретінде алынады.

Өлш-н шама-ң шын мәніне бағалауы:

= орташа арихметикалық мән

Дисперция

=1/n·∑(х_і - )²

Өлшенетін шама бағалау: =1/n·∑х_і

S_х² =1/n-1·∑(х_і - )²

S_х=√1/n-1·∑(х_і - )² – орташа квад-қ ауытқу

S_х-² =(1/n) * (1/n-1) ·∑(х_і – )²

Лаплас таралуындағы өлшенетін шама

Ƴ=∑│ х_і - │- мин мәнге жетсе, сол Q бағаланатыншама болады.

₁=1/n∑ х_і

 

Біркелкі таралу

= =