Сертификаттау мақсаттары
1) Тұтынушыларға сапалы өнім таңдауда көмектесу;
2) Тұтынушыларды ықылассыз өндірушілерден қорғау;
3) Өнімнің қоршаған ортаға, адамдардың денсаулығы мен өміріне қауіпсіздігін бақылау;
4) Өнімнің өндіруші мәлімдеген сапа көрсеткіштерін растау;
5) Кәсіпкерлердің және ұйымдардың еліміздегі жалпы рынокта бірдей жағдай жасау және халықаралық саудада жағдай жасау қажет.
Сертификаттау принциптері
1) Сертификаттаудың заңдық негізі («Техникалық реттеу туралы» заң және «Тұтынушылардың құқығын қорғау туралы» заң).
2) Сертификаттау жүйелерінің ашықтығы. Меншікті формасына тәуелсіз, сертификаттау жүйелерінің ережелерін мақұлдайтын кез келген кәсіпорын және жеке адамдар қатысуға болады.
3) Сертификаттау ережелерінің халықаралық ережелерге сәйкес болуы керек. (гормонизация принципі).
4) Информацияның ашықтығы және жабықтығы. Сертификаттау туралы информация барлық қатысушылар үшін ашық болу керек. Сертификатты жасауда қатысушылардың комерциялық құпиясын сақтау керек.
Физикалық шаманың размері мен размерлігі деген түсініктердің айырмашылығы қандай?
Физикалық шаманың размері және размерлігі – белгілі бір объектідегі физикалық шаманың сандық мөлшерін көрсету қажет болса, онда размер дейтін термин қолданылады, ал физикалық шаманың мәні деп шаманың бірлік бойынша есептелінген сандық мәнін айтады.
Сандық мәні ол дерексіз сан, ал размері деректі объективті мөлшері.
Метрологияның негізгі постулаты деп:
Q = q [Q] ФШ өлшем бірлігі
ФШ сандық мәні
размері
Мысалы: m = 15 кг
Өлшем бірлігі (шама бірлігі) – 1-ге тең сандық мән шартты түрде берілген, белгіленген мөлшердің физикалық шамасы.
Өлшеу – физикалық шаманың мәні оның өлшем бірлігімен салыстыру әрекеті.
ФШ сапа жағынан сипаттау үшін размерлік деген терминді пайдаланады.
dimention
dimƖ = L dim m = M dim t = T
мультипликативті
Q = A*B dimQ = dimA*dimB
Q = A/B dimQ = dimA/dimB
υ= Ɩ/t dimυ = dimƖ/dimt = L/T = L*T-1
Q = An dimQ = dimnA
Q = Lα *Mβ *T γ *…
F = ma a = υ/t
dimF = dim m* dima
dima = dimυ/dimt = L*T-1 * T-1 = L*T-2
dimF = M*L*T-2
| r |
F = f(r*υ1m)
dimF = mα *υ β *r γ
dimF = MLT-2
dim m = M dim r = L dim υ = LT-2
MLT-2 = Mα (L*T-2)β *Lγ = Mα *T-β *L β+γ
L = 1, -β = -2, β = 2
γ + β = 1 => γ = 1-β = -1
F = m α υ β r γ
F = m1υ2r-1 = mυ2/r
Лшем жасау арқылы неге физикалық шаманың шын мәнін анықтауға болмайды?
Ф.ш. шын мәні – өлшенетін қасиетін сандық жағынан ж/е сапа жағынан берілген объектіні дәл, яғни идеал түрде көрсететін қасиетін айтады. Ф.ш. шын мәні белгісіз болып қалады. Өйткені, өлшем нәтижесінде әр уақытта қателер болады.
Өлшем қатесі – ф.ш. өлшенген мәні мен оның шын мәнінің арасындағы айырымын айтады:
Х – Q
Ф.ш. шын мәні белгісіз болғандықтан оның орнына нақты мәнін қолданамыз.
Ф.ш. нақты мәні – шын мәніне өте жуық болатын, тәжірибе жолымен анықталатын және оның орнына қолданылатын шаманы айтады.
Пайда болуына қарай өлшем қателері 3-ке бөлінеді:
1. Жүйелі қате
2. Кездейсоқ қате
3. Өрескел қате
1. Ж.қ. – бірнеше рет бірдей жағдайда қайталап өлшеген кезде тұрақты болып қалатын н/е белгілі заңдылықпен өзгеретін қатенің бөлігін айтады. Ж.қ. жалпы алдын ала жорамалданып, оның мәнін анықтап, тауып, ескеруге н/е жоюға болады.
2. К.қ. – ф.ш. бірнеше рет өлшегенде бірдей жағдайда сақтап, қайталап өлшегенде саны да, мәні де,таңбасы да кездейсоқ өзгеретін қатенің бөлігі айтады. К.қ –нің өзгеруінде ешқандай заңдылық сақталмайды. К.қ-ні жоюға болмайды. Демек, барлық өлшеулерде к.қ. болады. Бірақ, к.қ. жоймасақта, оны кемітуге болады. Ол үшін өлшеу санын өсіру керек.
∆ = δ + θ
∆-жалпы қате, δ-кездейсоқ қате, θ-жүйелі қате
3. Ө.қ. –өлшем қатарындағы басқа мәндерінен көп артық не көп кем болатын ерекше өлшемнің қатесін айтады.
Жүйесі қатесі ескеріліп жойылған өлшем нәтижелерін – түзетілген өлшемнәтижелері дейді.
Көрсету жағынан қателерді 3 түрге бөлуге болады.
1. Абсолюттік
2. Салыстырмалы
3. Келтірілген
1. А.қ. – өлшенген шама мен шын мәні арасындағы айырымды айтады. Өлшем бірлігі өлшенетін шаманың мәнімен бір: ∆ = х – Q
А.қ. –нің өлшем бірлігі – өлшенетін шаманың өлшем бірлігімен бірдей болады. Ол өлшем дәлдігін дәл көрсетпейді. А.қ-лікті пайдаланып өлшенетін шаманың дәлдігін бағалай алмаймыз.
2. С.қ. – а.қ-нің шын мәніне қатынасын айтады: δ = 
Дәлдік мәнге жақын болады. Өлшемсіз болады. Кейде пайызбен көрсетіледі.:
δ = *100%
3. К.қ. – өлшем құралдарының қатесін анықтауда қолданылады: 
QN – өлшем құралдардың барлық диапозонындағы өзгермейтін тұрақты мәнді алады.
*100%
