Дурмекбаева Ш.Н.
Клеткалық биология
(Оқу-әдістемелік кешен)
Көкшетау, 2015
УДК 581.8: 581.4 (5Қ)
ББК 28.56 (5Қ)
Д.82
Пікір жазғандар:
Өнерхан Г.– Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті, биология және оқыту әдістемесі кафедрасының аға оқытушысы, биология ғылымдарының кандидаты.
Баспаға Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университетінің оқу әдістемелік кеңесінің шешімімен ұсынылды. 22.10.2015. Хаттама № 1.
Д.82 Ш.Н. Дүрмекбаева
Клеткалық биология: Оқу әдістемелік кешен - Көкшетау, 2015. - 97 бет.
Оқу әдістемелік кешен 6М060700-Биология мамандығы бойынша типтік оқу бағдарламасы негізінде құрылды. Оқу-әдістемелік кешенде силлабус, дәріс, Практикалық сабақтар, оқытушының басшылығымен магистранттың өздік жұмыстары, магистранттың өздік жұмыстары, қорытынды бақылау материалдары және глоссарий берілген.
Оқу әдістемелік кешен жоғары оқу орындарының «6М060700 - Биология» мамандығы бойынша оқитын магистранттарға ұсынылады.
© Дүрмекбаева Ш.Н., 2015
© Ш.Уәлиханов атындағы КМУ, 2015
МАЗМҰНЫ
Силлабус 4
Дәрістер 13
Практикалық сабақтар 73
Оқытушының басшылығымен магистранттардың өздік жұмыстары 86
Магистранттардың өздік жұмыстары бойынша сабақ жоспары 90
Емтихан сұрақтарының тізбесі 93
Н.4.02-01
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
«Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті» ШЖК РМК
БЕКІТЕМІН
Жаратылыстану ғылымдары
Факультет Кеңесі шешімімен
Факультет деканы
____________ Хамитова А.С.
«05__» _09_________ 2016 ж.
Магистранттарға арналған пән
БАҒДАРЛАМАСЫ
(СИЛЛАБУС)
Пән: Клеткалық биология
6М060700-Биология мамандығы
Көкшетау
Магистранттарға арналған пән бағдарламасы (силлабус) 6М060700-Биология мамандығы бойынша типтік оқу бағдарламасы негізінде құрылды (Алматы, 2014).
Биологияжәне оқыту әдістемесікафедрасының отырысында қарастырылған
«_31_» _08_ 2016ж. Хаттама №1
Кафедра меңгерушісі____________________ Дурмекбаева Ш.Н.
Жаратылыстану-ғылымдары факультетінің оқу-әдістемелік комиссиясымен мақұлданған
«_05_» _09_ 2016 ж. Хаттама №1
ОӘК төрағасы_____________Ермаганбетова С.К.
Оқытушы туралы мәліметтер
Оқытушы: Дурмекбаева Шынар Нурлыбековна
биология және ОӘ кафедрасының доценті, биология ғылымдарының кандидаты.
Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті, биология және ОӘ кафедрасы, 716 каб.
Жұмыс телефоны: 25 56 11.
3.Пән туралы мәліметтер: Клеткалық биология.
Өту орны: 717 каб;
Оқу жоспарынанан көшірме:
| Курс | Семестр | Кредит саны | Дәрістер, сағаты | Практ., семин. саб.,сағ. | Зертх. сабақт., сағат. | ОБМӨЖ сағат-да | МӨЖ сағ-да | Барлығы сағ-да | Бақылау түрі |
| - | емтихан |
4. Пәннің пререквизиттері: клетка биологиясы (цитология), гистология, жеке даму биологиясы, генетика, молекулалық биология, биохимия.
Пәннің постреквизиттері: бағаналы клеткалар, экоцитология, клетка мен ұлпаның реттеуші механизмдері.
Құзіреттілік: Пәнді оқу нәтижесінде магистр келесі мәселелерді білу керек:
- қазіргі клеткалық биологияның жетістіктерін;
- клеткалық биологияның қазіргі кездегі тәсілдерін;
- про- және эукариоттық клеткалардың молекулалық ұйымдастырылуын және құрылымның фундаментальды негіздерін;
- клеткалардың репродукциясы, дифференциясы, тотипоненттігі және плюрипоненттігі жөнінде;
- клеткалық полиферациясын реттеу механизмі жөнінде;
- клетканың қартаю (тозуы) мен иммортализациясы механизмі жөнінде;
- клетканың өлуі жөнінде (некроз және апоптоз);
- эмбрионалдық және постнаталдық бағаналы клеткалары және олардың клеткалық терапиясында қолданылуы жөнінде;
- генетикалық-модификацияланған клеткалар және олардың терапиялық мақсатында қолданылуы жөнінде.
5.Пәнді сипаттау:
Мақсаты: биология, биотехнология, биомедицинадағы тәжірибелік мәселелерді шешуге арналған клеткалық биологияның әр түрлі салаларында магистранттардың өз білімдерін тереңдету болып табылады.
Міндеттері: клеткалық биология саласында теориялық білім алу және биология, биотехнология, биомедицина болашақта кәсіби қызметінде қолдануға мүмкіндік беретін практикалық тәжірибе жинау болып табылады.
Пәннің қысқаша мазмұны: Клетка биологиясының жетістіктері және оның қазіргі кезендегі мәселелері.
Пәнді зерделеуді аяқтаған соң магистранттар не білу керек:
- клетканы зерттеуде құрылымдық функционалдық талдау, цитологиялық және гистологиялық препараттарды дайындау, клетка мәдениетімен жұмыс жасай білу, микроскопияның әртүрлі мәселелерін меңгерту, клеткалық процестерін қалыпты жағдайда және патология кезінде талдау жасай білу тәжірибелерін меңгерту.
Сабақ жоспары
6.1 дәрісханалық сабақтардың оқу-тақырыптық жоспары
| № | Мазмұны (тақырыбы мен сұрақтары) | Дәрістер сағат саны | Практ., семинар сабақтар сағ. | Зертханалық сабақтар сағ. | Оқу мен әдістемелік әдебиетке сілтеме |
| 1. | Клеткалық биологияның қазіргі кездегі биология ғылымдары жүйесіндегі орны. | - | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 2. | Клеткалық биологияның қазіргі кездегі әдістері. | - | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 3. | Клетка ядросының ұйымдастыруына қазіргі кездегі көзқарас. | - | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 4. | Биомембрананың құрылымы, қызметі және молекулалық ұйымдасуы. | - | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 5. | Әртүрлі заттарды тасымалдайтын және синтездейтін клетканың вакуольді жүйесі | - | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 6. | Клетканы энергиямен қамтамасыз ететін жүйе. Митохондриялпар мен пластидтер. | - | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 7. | Клеткалық цикл. Клетка бөлінуінің механизмдері. Митоз және мейоз | - | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 8. | Клетканың пролиферацияны реттейтін механизмдер | - | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 9. | Клеткалардың қартаю және иммортализациясы | - | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 10. | Клетканың тірек-қимыл жүйесі. Цитоқаңқа | - | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 11. | Клетканың өлуі: некроз және апоптоз | - | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 12. | Бағаналы клеткалар. Олардың ашылу тарихы, анықтамасы, қасиеттері | Н. 1-9 Қ.1-10 | |||
| 13. | Клеткааралық сигнализация және оны жүзеге асыратын жолдары | Н. 1-9 Қ.1-10 | |||
| 14. | Генетикалық-модификацияланған клеткалардың медицина мен гендік терапияда қолданылуы | Н. 1-9 Қ.1-10 | |||
| 15. | Клетканың қоршаған ортамен қарым-қатынасы. Клетканың патологиясы | Н. 1-9 Қ.1-10 | |||
| Барлығы | - |
6.2. ОБМӨЖ оқу-тақырыптық жоспары
| № | ОБМӨЖ тақырыптары | ОБМӨЖ сағат саны | Оқу мен әдіст. әдебиетке сілтеме (негізгі, қосымша) | Басқа дереккөздер (сайттар, электр. оқулықтары) |
| 1. | Клетка биологиясының жетістіктері және оның қазіргі кезеңдегі мәселелері. | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 2. | Прокариоттық және эукариоттық клеткалардың функционалдық жүйелері. Заттарды тасымалдау жүйесі. | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 3. | Клеткалардың энергиямен қамтамасыз етілуі. | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 4. | Сіңіру, секрет бөлу, қимылдар және т.б. | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 5. | Клетка ядросының құрылымы туралы қазіргі заманғы түсініктер. | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 6. | Хромосомалардың құрылымы туралы қазіргі заманғы түсініктер. | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 7. | Апоптоз, апоптоз және қартаю. Апоптоз және канцерогенез. | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 8. | Клеткалардың мембраналарының құрылымы туралы қазіргі кездегі көзқарастар. | Н. 1-9 | ||
| 9. | Мембраналардың тасымалдау қызметі: каналдар,насостар, тасымалдаушылар. | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 10. | Мембраналардың сезгіштік қызметі. | Н. 1-9 | ||
| 11. | Клеткааралық және клеткаішілік сигнал беру. | Н. 1-9 | ||
| 12. | Прокариоттар мен эукариоттардың клеткааралық әрекеттесуі. | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 13. | Тубулиндер, G- және F – актин, миозин және басқада белоктар – цитоқаңқаның элементтері. | Н. 1-9 | ||
| 14. | Микрофиламенттер, микротүтікшелер, аралық филаменттер. | Н. 1-9 Қ.1-10 | ||
| 15. | Цитоқаңқаның тасымалдаушы және жиырылғыштық қызметтері. | Н. 1-9 | ||
| Барлығы |
6.2.1 ОБМӨЖ тақырыптары бойынша тапсырмалар
| № | ОБМӨЖ тақырыптары | Бақылау формасы |
| 1. | Клетка биологиясының жетістіктері және оның қазіргі кезеңдегі мәселелері. | Сұраққа жауап |
| 2. | Прокариоттық және эукариоттық клеткалардың функционалдық жүйелері. Заттарды тасымалдау жүйесі. | Сұраққа жауап |
| 3. | Клеткалардың энергиямен қамтамасыз етілуі. | Сұраққа жауап |
| 4. | Сіңіру, секрет бөлу, қимылдар және т.б. | Сұраққа жауап |
| 5. | Клетка ядросының құрылымы туралы қазіргі заманғы түсініктер. | Сұраққа жауап |
| 6. | Хромосомалардың құрылымы туралы қазіргі заманғы түсініктер. | Сұраққа жауап |
| 7. | Апоптоз, апоптоз және қартаю. Апоптоз және канцерогенез. | Сұраққа жауап |
| 8. | Клеткалардың мембраналарының құрылымы туралы қазіргі кездегі көзқарастар. | Сұраққа жауап |
| 9. | Мембраналардың тасымалдау қызметі: каналдар,насостар, тасымалдаушылар. | Сұраққа жауап |
| 10. | Мембраналардың сезгіштік қызметі. | Сұраққа жауап |
| 11. | Клеткааралық және клеткаішілік сигнал беру. | Сұраққа жауап |
| 12. | Прокариоттар мен эукариоттардың клеткааралық әрекеттесуі. | Сұраққа жауап |
| 13. | Тубулиндер, G- және F – актин, миозин және басқада белоктар – цитоқаңқаның элементтері. | Сұраққа жауап |
| 14. | Микрофиламенттер, микротүтікшелер, аралық филменттер. | Сұраққа жауап |
| 15. | Цитоқаңқаның тасымалдаушы және жиырылғыштық қызметтері. | Сұраққа жауап |
| Барлығы |
6.3. Пәннің оқу-әдістемелік қамтамасыз етілу картасы
| № | Оқулықтар, оқу құралдары | Пайдаланылған әдебиет тілі | Автор, басылған жылы | Даналар саны | Электронды нұсқалар | |
| кафедрада | кітапханада | |||||
| Введение в клеточную биологию. | Ченцов Ю.С. 2004 | + | ||||
| Молекулярная биология клетки. | Альбертс Б., Брей Д., и др.. 1987 | + | ||||
| Биология | Грин Н., Cтаут У, Тейлор Д., 2001 | |||||
| Цитология, гистология, эмбриология. | Иванов И.Ф., Ковальский П.А., 1976 | |||||
| Общая и молекулярная генетика. | Жимулев И.Ф., 2002 | + | ||||
| Биохимия | Мецлер Д., 1980 | + | ||||
| Молекулярная биология. | Спирин А.С., 1986 |
