ЕСЕПТЕУ ОРТАЛЫҒЫ БӨЛМЕЛЕРІНІҢ ҚОЛДАН

ТӘЖІРІБЕЛІК ЖҰМЫС

ЖАРЫҚТАНУЫНА ТАЛДАУ ЖӘНЕ ЕСЕПТЕУ»

 

2.1 Жұмыстың мақсаты:

Қолдан жарықтандыру түрлерімен танысу, есептеуші орталық бөлмелері үшін жарықтандырудың қолайлылығын есептеу.

2.2 Қысқаша теориялық мәліметтер.

Жұмыс беті – жұмыс орындалатын және жарық мөлшері есептелетін, нормаланатын беттік.

Шартты жұмыс беті – шартты түрде еденнен 0,8 м биіктікте, жарықтандыру мөлшері өлшенетін беттік.

Жалпы жарықтандыру – жарықтандыру, жарық көзді тең түрде жоғарғы аймаққа орналасқан (жалпы теңгерімді жарықтандыру) немесе жабдықтарға қарағанда орналастыру (жеке жарықтандыру).

Жергілікті жарықтандыру – жалпы жарықтандыруға қосымша жарық көзді арқылы тікелей жұмыс орнын жарықтандыру.

Аралас жарықтандыру – жалпы жарықтандыру мен жергілікті жарықтандыруды аралас пайдалану.

Жұмыс орнының жеткіліксіз жарықтануы тер шаршатуға, реакцияның азайуына, кейбір кезде көру қабілетінің нашарлауына әкеп соғады, тіпті жарақаттануға себепкер де болады.

Қалыпты жарықтану еңбек өнімділігі мен өнім сапасын арттырып, кәсіби ауруларды азайтады.

2.3 Есептеу реті

Жарық тасқыны әдісімен қолдан жарықтандыру мөлшерін есептеу жарық көзінен тарайтын жарық тасқынын тауып, ол бойынша шамның қуатын анықтауға болады.

Жарық тасқыны төмендегі байланыс бойынша анықталады:

 

F= (Е_н×S_п×К_з×Z): (N×n×h) (6)

 

мұнда Е_н- нормаланған жарық, лк;

S_n- бөлменің ауданы м²;

К₃- шамның кірлеуіне арналған коэффициент;

Z- жарықтандырудың біртекті болмауына арналған коэффициент;

N- шамдар саны;

n- шамдағы лампалар саны;

h- жарық тасқынын пайдалану коэффициенті;

2.3.1 Нормаланатын жарықтандыру Е_н – 9 кестеден алынады.

 

Кесте 9 – Бөлмені жарықтандыруды нормылау Е_н

 

Бөлме	Жұмыс беті, жарықтандыру нормаланатын жазықтық және еденнен биіктігі	Жарықтану, лк
Жалпы жарықтандыру	Аралас жарықтандыру
1. Ақпараттандыру жүйесі және есептеу техникасы кабинеті	Г= 0,8 м Дисплей экраны В- 1м
2. ЭВМ кабинеті лаборант бөлмесі	Г-0,8 м

 

 

9 кесте бойынша бөлме түріне байланысты Е_н мәнін анықтаймыз (қажетті мәліметтер 12 кестеден алынады).

2.3.2 Есептеу аралықтары мен ЭВМ кабинетінің лаборант бөлмесінде люменесценттік шамдар пайдалануы себепті К₃ коэффициент - 1,5 болады.

2.3.3 Жарықтандыру біртектілігі коэффициент Z= 1,15.

2.3.4 Жарық көздерінің саны 7 формуласымен анықталады:

 

N=S_n: L² (7)

 

мұнда L- жарық көздерінің орналасу қашықтығы;

S_n- бөлменің ауданы м².

Жарық көздерінің орналасу қашықтығы мына формуламен анықталады:

 

L: h_р=1,6 (8)

 

мұнда L- жарық көздерінің орналасу қашықтығы;

h_р - жарық көзінің орналасу биіктігі.

Жарық көзінің орналасу биіктігі келесі формуламен анықталады:

 

h_p = H – h_н – h_c (9)

 

мұнда Н – бөлменің биіктігі, м;

h_н – есептік бетінің биіктігі, оні 0,9 м деп есептейміз;

h_с – жарық көзінің биіктігі, оні 0,6 м деп есептейміз.

2.3.5 Жарық тасқынын пайдалану коэффициент h - 10 кесте бойынша анықталады.

 

 

Кесте 10 – Жарық тасқынын пайдалану коэффициенті (люминесценттік шамдар)

 

Бөлме индексі, j	Жарық көзінін түрі
ОД	ОДР
Төбенің, еденнің шағылысу коэффициенті %
Қабырғаның шағыласу коэффициенті %
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,1
1,25
1,5
1,75
2,0
2,25
2,5
3,0
3,5
4,0
5,0

 

 

Ескерту: Ақпаратты жүйелер мен есептеу техникалары кабинеттері үшін жарық көзі – ОД; ал лаборанттық кабинеттер үшін ОДР алынады.Барлық бөлмелер үшін еденнен шағылу коэффициенті 50%, ал қабырғадан шығылу коэффициенті 30%.

Бөлме индексі төмендегідей анықталады:

 

j = А×Б: h_р× (А+Б) (10)

 

мұнда А және Б – бөлменің ұзындығы мен ені, м;

А×Б- бөлменің ауданы м²;

h_р- жарық көзінің есептік беттен биіктігі, м.

2.3.6 Жарық тасқынының мәнін анықтағаннан кейін 11- кесте бойынша шамның қасиетті қуатын анықтаймыз.

 

Кесте 11 - Кең тараған люминесцентті шамдардың жарық тасқыны (кернеуі 220 В)

 

Жарыс тасқыны, лм	Қуаты, вт	Шам түрі
		ЛДД
		ЛД
		ЛХБ
		ЛБ
		ЛДД
		ЛД
		ЛХБ
		ЛБ
		ЛДД
		ЛД
		ЛХБ
		ЛБ
		ЛД
		ЛХБ
		ЛБ
		ЛДД
		ЛД
		ЛХБ
		ЛБ

 

 

2 мысал:

Бөлменің аумағы S_n(12×6)=72м²,биіктігі Н= 3,4 м. Шамдағы лампалар саны - 2. Бөлме: ЭВМ кабинетінің лаборанттық бөлмесі.

1) 8 кестеден анықтағанда жарықтандыру нормасы Е_н= 400 люкс боп шықты.

2) Ақпарат жүйелері, есептеу техникалары мен лаборанттық бөлмелерін люминесценттік шамдар пайдаланатын болғандықтан К_з-1,5 деп аламыз.

3) Жарықтандырудың бірқалыптылығы коэфициенты Z –1,15 деп аламыз.

4) 9-формула бойынша шамдар санын анықтау үшін шамдардың іліну биіктігін анықтаймыз:

h_р=3,4 – 0,9 – 0,6 = 1,9

Енді 8 формуламен шамдар аралығын анықтаймыз:

L= 1,6 ×1,9 =3,04

7 формула шамдар санын анықтаймыз:

N=72: 3,04² = 7,79» 8

5) 10-кестеден жарық тасқынын пайдалану коэффициенті h - анықтаймыз:

- 10 формула бойынша бөлме индексін h табамыз:

h = 6×12:1,9× (6+12)=2,1

- бөлме ЭВМ лаборант бөлмесі болғандықтан шам түрі ОДР

- 10 кесте бойынша салыстырмалы әдіспен h= 58% анықтаймыз.

6) Бір лампаның жарық тасқынын анықтаймыз:

Е=(Е_н × S_n ×К₃ ×Z): (N×n×h)= (400×72×1,5×1,15):(8×2×58)=53,53 лм

7) Жарық тасқыны мәнін тапқаннан кейін 10 кесте бойынша шамның қажетті қуатын анықтаймыз.

Қорытынды: Анықталған жарық тасқыны үшін ЛДД типті 15 вт шамдар пайдалынады.

 

Кесте 12 – Қолдан жарықтандыруды есептеудің қажетті мәліметтері

 

Нұсқа №	Бөлме ауданы Sn(БхА)м2	Бөлменің биіктігі Н,м	Шамдағы лампалар саны	Бөлме
	42 (7х6)	3,2		АЖ және ЕТ
	120 (30х4)	3,4		ЭВМ кабанеті лаборант бөлмесі
	63 (7х9)	3,0		ЭВМ кабанеті лаборант бөлмесі
	216 (36х6)	6,4		АЖ және ЕТ
	36 (6х6)	3,4		АЖ және ЕТ
	56 (7х8)	3,4		ЭВМ кабанеті лаборант бөлмесі
	81 (9х9)	6,2		АЖ және ЕТ
	24 (6х4)	2,7		ЭВМ кабанеті лаборант бөлмесі
	120 (40х3)	4,8		АЖ және ЕТ
	80 (10х8)	3,4		АЖ және ЕТ
	128 (32х4)	3,6		АЖ және ЕТ
	72 (9х8)	4,2		ЭВМ кабанеті лаборант бөлмесі
	48 (8х6)	2,7		ЭВМ кабанеті лаборант бөлмесі
	110 (22х5)	3,4		АЖ және ЕТ
	36 (6х6)	2,7		ЭВМ кабанеті лаборант бөлмесі
	90 (15х6)	3,8		АЖ және ЕТ
	60 (12х5)	3,2		АЖ және ЕТ
	72 (18х4)	3,4		ЭВМ кабанеті лаборант бөлмесі
	100 (25х4)	4,2		АЖ және ЕТ
	54 (9х6)	2,7		ЭВМ кабанеті лаборант бөлмесі
	28 (7х4)	2,7		АЖ және ЕТ

 

12 кестенің жалғасуы

 

Нұсқа №	Бөлме ауданы Sn (Б х А), м2	Бөлменің биіктігі Н, м	Шамдағы лампалар саны n	Бөлме
	70 (14х5)	3,4		ЭВМ кабанеті лаборант бөлмесі
	40 (10х4)	2,7		ЭВМ кабанеті лаборант бөлмесі
	80 (16х5)	3,8		АЖ және ЕТ
	100 (25х4)	4,0		АЖ және ЕТ
	60 (15х4)	2,7		ЭВМ кабанеті лаборант бөлмесі
	42 (14х3)	2,7		АЖ және ЕТ
	50 (10х5)	3,0		ЭВМ кабанеті лаборант бөлмесі

 

 

Ескерту: Кестеде берілген АЖ және ЕТ - ақпарат жүйесі және есептеу техникасы.