. Педагог — өзісініңшебері, жоғарымәдениетті, өзпәнінтереңмеңгерген, ғылым мен өнердіңтиістісалаларынанхабардар, жалпы, әсіресебалаларпсихологиясыныңмәселелерінеқанық, оқыту мен тәрбиеніңәдістемесінжетікигергенмаман.
Шебер педагог білімді, тәжірибесі мол, жан-жақты бола отырып, оқушыларды жеке тұлға етіп қалыптастыру мақсатында білім мен тәрбиені ұштастыра алуы қажет. Әр оқушының дарындылығын айқындау, олардың дамуына қолайлы жағдайлар жасау, мектеп, жанұя, мұғалімнің ролін анықтау, студенттер мен мұғалімдер ұжымын қалыптастыру — педагогикалық шеберлікті жетілдіруге негізделеді деп есептейміз.
Мұғалім — бүгінгі оқушы — ертеңгі қоғамның, елдің тірегін өмірге дайындаушы. Мұғалім мамандығының құндылығы да осында деп түсінгеніміз дұрыс
Білімді де білікті маман даярлаудың мақсаты — маманның бойында іргелі де жүйелі білім, кәсіби іскерлік пен дағды, шығармашылық белсенділік пен еркіндік, мәдени ойлай білу қабілеттерін қалыптастыру болса, білім ғасырындағы білім берудің жаңа жүйесі нені оқыту (білім мазмұны), қандай жүйеде оқыту (құрылымы), қалай оқыту (педагогикалық технология) мәселелерін шешуге бағытталуда.
Білімнің іргетасы бастауыш сыныпта қаланатыны сөзсіз, сондықтан бастауыш сынып мұғалімі ақ парақтай кіршіксіз оқушыға қалай тәлім, білім берсе, орта буын, жоғары буынға барған кезде оқушылар сөзссіз білімді нақты игере алады. Яғни бастауыш сынып мұғалімдеріне қойылатын талап өте жоғары, олай болса мұғалімнің келбетін сипаттап көрейік:
Меніңойымшамұғалімніңбойында осы қасиеттердіңбарлығыболса, мұғалімоқушыларынатолыққандыбілімбереді.
Тәуелсіз ел тірегі – білімдіұрпақдесек, жаңадәуірдіңкүнтәртібіндетұрғанкелелімәселе – білім беру, ғылымдыдамыту, өркениетбіткенніңөзегі, білім, ғылым, тәрбиеекендігінеешкімніңталасыжоқ. А.Байтұрсыновтың «Мектепкеректері» еңбегіндебылайделінген: «...Мұғалімқандайболса, мектепһәмосындайболмақшы. Яғни, мұғалімбілімдіболса, олмектептенбалаларкөбірекбілімалыпшықпақшы. Солайболғансоң, еңәуелімектепкекерегі – білімді, педагогика әдістемеденхабардар, жақсыоқытабілетінмұғалім».
Ұстазқолындаадамтағдыры, болашақ ел тағдырытұрады, мұғалімөсіп, дамыпкележатқанұрпақпенжұмысістейді. Солжасбүгінгікүнніңжаңалығынан сырт қалмайізденісте болу үшінзаманталабыналайықжаңабілім, жаңатәрбиекерек. Мұғалімсөзімен, ісімен, мәдениетімен, біліктібілімімен, ұйымдастырушылыққабілетімен, балаларментілтабысудағықасиетіменасқақ, өзкәсібінқадірлегенұстазғанапедагогтікмәртебесінбиікұстайалады.Қазіргіқоғамдақажетті де осындайұстаздар.
12. Педагогикалық техниканың негізгі компонентері, сипаттамасы
“Тәрбиеленуші сіздің жандүниеңізді сізді кӛріп, сізді тыңдап барып қабылдайды” – дейдіА.С.Макаренко.
Педагогикалық техника – бұл мұғалімге өзін теренірек, нақтырақ, талантты етіп көрсетуге, жұмыста ең жақсы нәтижелерге қол жеткізуге көмектесетін шеберліктер жинағы. Педагогикалық шеберлікте педагогикалық техника д.а. мәселеге мән беріледі. Мұғалім әр сөзін дұрыс сөйлеп, нақ айтуы тиіс, оның жүріс-тұрысы, қозғалысы, отырып – тұруы оқушыларға ерсі болмайтындай дәрежеде болуы керек.Егер ол сыныпқа күлімдеп кірмей, қабағын түйіп келсе, қол сілтеп, бей берекет сөйлеп, өз-ұстаздық сабағын оқушылар тыңдамайды, оқушылар алдыңда сенімнен де, абыройдан да айырылады. Сондықтан педагогикалық техника, әдеп, шек, сабақтық, ұстаным қажет.
Педагогикалыө техниканың өзі мұғалімнің ішкі жан-дүниесімен байланысты және ол мұғалімнің сырт келбетінен білінетін құрылым. Педагог шеберлігі-мұғалім жан дүниесінің мәдениеті мен сыртқы келбетінің көркемділігі көрсетеді. Сонымен, техника-қабылдау болып табылады. Оның құрамына сөйлеу және вербальды емес қарым-қатынас жатады.
А.П черняевская б-ша педагогикалық техника мұғалім іс әрекетінің ішкі мазмұны мен сыртқы мазмұның үйлесімді бірлігіне әсер ететін тәсілдер жиынтығы.
Педагог. Техника – мұғалімнің өздерінің жеке психофизиологиялық жай-күйін, көңіл-күйін, эмоциясын, денесін, сөзін және педагогикалық мақсатты қарым-қатынасын ұйымдастыруды қамтамасыз ететін жалпы педагогикалық және психологиялық білім кешені.
Педагогикалық техника екі компонентен тұрады.
---- Педагогтың ішкі дүниетанымын- өз денесін басқаруды –мимика, пантомимика-сезімді басқаруы-психикалық күш салу, шығармашылықты сезіну – әлеуметтік – перцептивті қабілет, -зейін қабылдау, ойлау-, техника құрал –тыныс алу, дауыс ырғағы, дикция, темп- басқара алу қабілетімен байланысы.
------Оқыту тәрбиелеу процесінде тұлғаны, ұжымды техникалық жағынан, педагогикалық техникамен байланыстырып, дидактикалық коммуникативті қабілет, педашгогикалық қарым*-қатынасты бақылау, ұжымды шығармашылық істермен байланыстыру.жеке тұлға мен ұжымға әсер ете білу және оқыту ментәрбие үрдісінің технологиялық жағын аша білу біліктілігімен байланысты:
дидактикалық;
ұйымдастырушылық;
конструктивтік;
коммуникативтік біліктілік;
талап қоюдағы технологиялық тәсілдер;
педагогикалық қарым
қатынасты басқару;
ұжымдық және шығармашылық істерді және тб ұйымдастыру
Пед.техника пед шеберлік критерийлер:
- Мақсаттылық
- Продуктивтілік-білім тәрбие деңгейінің нәтижесі-
- Оптималдық –таңдамалы-
- Шығармашылық –құрамына байланысты-
49 / Жаңашыл педагог ХХІ ғасырмұғалімінеқойылатынталаптарзор.
Заман ағысына сай біліммен қаруланған ой-өрісі жоғары, зерделі, жан-жақты дамыған маман — уақыт талабы. Кеше ғана көк туын желбіретіп шаңырақ көтерген егемен елімізді өркениетке жетелейтін білім бастауында мектеп, ал сол мектепте жас ұрпақ бойына білім негізінің мәңгілік іргетасын қалаушы- ұстаз тұрады. «Мұғалімдер- қоғамның ең білімді, ең отаншыл, білгілеріңіз келсе, ең «сынампаз» бөлігі болып табылады», — деп Елбасы Н. Ә. Назарбаев бекер айтпаса керек. Сондықтан да бүгінгі таңда тәуелсіз елімізге білікті маман, өз ісінің шебері қажет. Ал пед инновациялық технологиялар оқытуды ізгілендіру, яғни оқу құралдарын оқушылардың өздігінен танымдық іс-әрекетінде пайдалануға көмектеседі. Оқытудың инновациялық әдіс-тәсілдерін пайдаланудың шарттарының өзі мұғалімнің әрдайым ізденісте, өздігінен білім алудың жағдайын туғызады. Ол педагогикалық шарттарға: инновациялық ізденіс қажеттілігі; инновациялық әдіс-тәсілдер жайлы білім; инновациялық әдіс-тәсілдерінің тиімді жолдарын қарастыру; инновациялық әдістерді меңгеру; инновациялық әдіс-тәсілдерді пайдалану және білім беруді ұйымдастыру формалары; инновациялық әдіс-тәсілдерінін нәтижесінің болуы; инновациялық әдіс-тәсілдердің озық тәжірибелерін бекіту жатады. Инновациялық іс-әрекетті басшылыққа ала отырып, педагогикалық шеберліктің басқа құрауыштарының маңыздылығын жоққа шығармаймызагогикалық шеберліктің негізі неде?
«Маған жақсы мұғалім бәрінен де қымбат, өйткені мұғалім мектептің жүрегі» - деп Ыбырай Алтынсарин айтқандай: қазіргі мектеп алдындағы міндеттерді шешуде мұғалімнің кәсіптік мәдениеті басты шарт екені аян. Бүгінгі таңда мұғалімнің ұстаздық тұлғасын қалыптастыру күшеймесе, кеміген жоқ. Білім берудің ұлттық моделіне көшкен қазіргі мектепке ойшыл, зерттеуші, жаттандылықтан аулақ, практикалық қызметте педагогикалық үйлестіруді шебер меңгерген психолог – педагогтік диагностика қоя білетін іскер мұғалім керек.
Мұғалім жеке көзқарасы бар, соны қорғай білетін жігерлі тұлға, зерттеушілік, ойшылдық қасиеті бар маман, білімді де білікті, көп оқитын, білімін күнделікті ісіне шебер қолдана білетін, өзінің оқушысын өз бетінше білім алуға үйрете алатын болу керек. Бұл - өмір талабы. Мұғалімде ұйымдастырушылық, құрылымдық, бейімділік, сараптамалық қабілеті болу шарт. Ол сонымен қоса ұлттық құндылықтарды яғни этнопедагогика, этнопсихология негіздерін меңгеру қажет, ғаламдасуға байланысты «Ғаламтор» жүйесін жетік меңгерген, әлемдік білімге сай, мәдениеті жоғары жеке тұлға тәрбиелей алатын ұстаз болу қажет.
Менің оқушылардың білімін бағалау кезінде қиналып, шешімін таппай жүрген сұрақтарым болатын. Осы сұрақтарымның шешімін тапқандаймын, Неге? Өйткені сабақты критериялды бағалауды жүйелі түрде жүзеге асырып келемін. «Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі арқылы бастауыш сынып оқушыларының өз ісіне сын көзбен қарау, сапалы жұмыс жүргізе білуге үйреніп келеді
Мұғалім – қоғам айнасы. Ертеңгі күнімізге аттамас бұрын ұстаздың кім екендігіне баға беріп көрелік. Бүгінгі мұғалім ана, бала бағбаны, қоғам қайраткері. Мұғалім оқытушы, мұғалім-ұстаз, мұғалім-оқулық авторы, мұғалім-технолог, мұғалім-жаңалықты дәріптеуші, таратушы.
Ұлттық мемлекеттің дамуы, өркениеті негізгі үш шешуші кезеңнен тұрады:
1. Жаңа ғылыми жаңалықтарды игеруі2. Білімнің деңгейін көтеруі3. Мамандардың кәсіби білімімен айқындалуы
Белгілі педагог К.Ушинский: «Мұғалім-өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім. Оқуды, ізденуді тоқтатысымен оның мұғалімділігі де тоқтайды» - деген. Сондықтан ұстаз-шәкірт-ұстаз болуы қажет. Белгілі ағартушы педагог ғалымдар: С.Қалиев, Ә.Нысанбаев, Ш.Т.Таубаева, Қ.Жарықбаев, Б.Барсай тағы басқа ғалымдардың еңбектеріне сүйене отырып, мұғалімнің мәдениеті мен шеберлігін, интеллектуалдығын бірнеше бөліктермен анықтауға болады.
1. Мұғалімніңсыртқыкелбетініңмәдениеті
2. Мұғалімніңөзін-өзібасқарушеберлігі
3. Мұғалімніңкәсібимәдениеті, әдебі, сөйлеушеберлігі, шешендікқасиеті, демалуы, дауысырғағы, сазы
4. Ілтипаттылығы, сенімі, әділдігі, төзімменсабырсақтауы
Ұстаздыққызметтікқыры мен сыры мол, сондықтан да ұстаздарөзісініңәрбірқыр-сырынжетікмеңгеру, игеружолындакәсіптікшеберліктітолықмеңгерсеғанабүгінгіқоғамымыздыбайытатын, дамытатын, жаңартатынадамтәрбиелеуге мол мүмкіндікашылатыныкүмәнсіз.
Мұғалімніңкәсібибілікдағдыларыоныңжекекәсібипедагогикалықмәдениетінкөрсететінөлшем. Олайболсажаңашаөмірге бет бұрып, жаңаша ой түзегенегеменеліміздіңұрпағынбілімнәріменсусындататынсаналытәрбие, сапалыбілімберетінжекетұлға, мәдениеті мен кәсібишеберлігішыңдалғанмұғалім – ғасыркөшінбастаушыболаптабылады
Жалпы бала жаныжаңалыққақұмар, білмегенінбілгісікеліп, белгісізнәрсеніашуғатырысатынболғандықтан, бастауышсыныптанбастапмектепмұғалімдеріолардың осы талпынысындамытуғакөңілбөлуітиіс. Оқушылардыңсүйіспеншілігінарттырумақсатындасабақбарысындатиімдіәдіс-тәсілдердіенгізіп, күнделіктіөтілетінәрбірсабақтыұтымдыұйымдастырабілу - мұғалімніңбастыміндетіекенібелгілі. Мұндайжағдайдамұғалімніңшеберлігі, ұйымдастырушылыққабілетіүлкен рол атқарадыдептүсіндіреді
«Ұстазтумысынанөзінеайтылғанныңбәрінжетіктүсінген, көрген, естігенжәнеаңғарғаннәрселерініңбәрінжадындасақтайтын, олардыңешбірінұмытпайтын, алғыр да зерекақылиесі, өтешешен, өнер-білімгеқұштар, аса қанағатшыл, жаны таза жәнеәділ, жұртқажақсылықжасап, үлгікөрсететін, қорқу мен жасқанудыбілмейтінбатыл, ержүрекболуыкерек» — деп, шығыстыңұлыойшылыӘбуНасырәлФарабиұстазболмысынайқындағанекен. Олайболса, жауапкершілігішексіз, қадірі мол мамандықиесініңұрпаққабілім мен тәрбиеберудегіаларорнынәрмұғалім бар болмысыменсезінгеніабзал. Өйткені, бәсекегеқабілеттітұлғадаярлаудабілімсапасынкөтерудіңнегізгітетігі — білімдіұстаз. Яғнимұғалімніңкәсіби шеберлігіжоғарыболғанжағдайда – білімсапасы да артадыдегімкеледі
