азіргі қолданыстағы ауыл шаруашылық техникалар

Ауыл шаруашылығы біздің елдің маңызды саласы ғана емес, ол бүкіл әлемнің жетік саласы болып саналады. Осы ауыл шаруашылық техникаларын жетелдіру үшін,бүкіл дүние жүзінің ауыл шаруашылық техникаларын шығаратын зауыттар мен фирмалар ат салысуда.Әлемнің 40-қа жуық елінде,1300-ауыл шаруашылық техникаларын шығаратын фирмалар бар,олар 36000-ға жуық техника түрлерін шығарады.

Тракторлар. Келесі фирмалар 11-ден 331 кВт дейін (15-450 л.с.) қуатындағы тракторлардың негізгі жасаушылары мен өндірушілері болып табылады: «Case IH», «John Deere» (АҚШ); «Deutz-Fahr», «Fendt» (Германия); «Massey Ferguson» (Канада); «Same» (Италия). Шығарылатын тракторлардың жалпы көлемінде классикалық біріктірудегі толық жетекті доңғалақты тракторлары басым болады, ал көбінеесе 50-100 кВт қуаттағы тракторларға назар аударылады. Мол қуаттағы жылан бауырлы тракторларды «Agco Challenger», «Case IH», «John Deere» фирмалары, ал аса көп емес қуаттағы (40,5-70 кВт) тракторларды «Same» (Италия) фирмасы шығарады. Кабина, қозғағыш, технологиялық ыдыстарды орналастыру аймақтары және жабдығы орналасуының әр түрлі бірктірмесі бар интегралды сызбасындағы тракторларды «Horsch», «Daimler Chrysler» (Германия) және «JCB» (Ұлыбритания) фирмалары шығарады.[3]

 

 

«John Deere»

Тракторы -(W27800)

Осы тракторлардың көбінде келесі шешімдер қолданылады.

1. Жанармайды жіберуді басқарудың электронды жүйесі; үрлеу ауаны суыту; әр цилиндрде 3-4 дейін клапан санын көтеру; қозғағыштың суыту жүйесіндегі қызудың өзгеру барысында қалақша еңкеюінің автоматты өзгеріп отыратын бұрышы бар вентиляторлар. Осының барлығы шамамен 7% жанармай үнемділігін көтеруге, жанармай шығынын бір сағатта 167-ден 149-ға дейін төмендетуге, 2003 жылғы 1 шілдеден ЕО пен АҚШ енгізілген тарсылдау газдарының саны мен құрамы бойынша жаңа қатаң экологиялық талаптарынан аспауға мүмкіндік жасады.

2. Автоматты сатылысыз трансмиссиялар, 0,25-тен 50 км/с дейін қозғағыш жылдамдықтарының кең диапозоны; жүктеме үстіндегі бағдаршалардың тек диапозон ішінде ғана емес, диапозондар арасында да электронды өткізіп өшіру.

3. Алдыңғы және артыңғы жетекші көпірлердің немесе 4 доңғалақтың біреуінің тәуелсіз салпыншағы, салпыншақтың өткізу мен өшіруі трактордың кабинасынан қамтамасыз етіледі. Бұл трактордың қозғалысы барысында болатын дүмпулер мен соққыларды жеңілдетеді және топырақпен ұдайы байланысы арқылы сүйретпелі-шынжырлы қасиетін жақсартады.

4. Электронды жүйесі бар кабинаның гидравликалық және пневматикалық амортизациясы, ол дірілдің жеделдетуін (2007 жылдан халықаралық талаптарға сәйкес 1,15 м/с² аспауы керек) тігінен, көлдеңінен және қозғалыстың бағдары бойынша сөндіруі үшін қажет.

5. Тракторды автоматты жүргізудің серік жүйесі, ол тракторшыны ауыстырмайды, керісінше кең басып алатын саймандардың агрегаттау барысында, әсіресе түнде және нашар көрінген жағдайларында, оның жұмысын жеңілдетеді.

6. Өріс жұмыстарында және қысымын өзгертпей 50 км/сағ дейінгі жүктерді тасымалдау барысында тракторларды қолдануға мүмкіндік жасайтын төмен қысымды шиналар пайдаланады.

Топырақ өңдейтін саймандар. Соңғы жылдарда әлемдік тәжірибеде топырақты өңдеу және оны эрозиядан қорғау, яғни топырақты жыртудан бас тарту минимизацияның тенденциясы байқалады. Бірақ жер жырту топыраққа қалдықтарды, органикалық және минералды тыңайтқыштарды, арамшөптер мен оның тұқымдарын ену барысында аса тиімді болады. Сондықтан да «Oxerum» (Швеция), «Lemken» (Германия), «Kverneland» (Норвегия) және т.б. фирмалары шығаратын соқаларды қолдану қажеттілігі сақталады.

Қазіргі заман соқалары келесімен сипатталады: соқа корпустары сақтау құралдарымен жабдықталған; детальдардың 90% арнаулы мықты жоғары алқалы болаттан орындалады; жалпы соқаның басып алу енінің өзгеруі барысында әр корпустың басып алу енінің өзгеру механизмі бар; әмбебап, бұрандалы және табақшалы болып толықтырылуы мүмкін. Соқа корпустарының тез тозатын бөліктерін ауыстыру жүйесі қолданылады; соқаның опырулары карбонизацияның алдыңғы қатарлы технология бойынша жасалынған, яғни сыртқы қабатында көміртектің болуы жоғартылған, ал ішкі қабаты төмен алқалы болаттан жасалынған; міндетті түрде автошынжырлар қолданылады.[3]

Бірнеше технологиялық операцияларды орындау қажеттілігіне байланысты өріс бойынша бір операциялық топырақты өңдеуші агрегаттардың көп ретті жолдары шарасыз топырақтың шамадан тыс қалыңдатуына және өңдеуіне әкеліп соқтырады. Сондықтан да «RAU» (Германия), «Kverneland» (Норвегия), «John Deere» (АҚШ) және тағы басқа фирмалардың көбі басып алудың әр түрлі ені бар чизельді культиваторларды шығарады. Олардың ерекшелінетін белгісі серіппелі немесе серпінді таяқшасының бары болып табылады, бұларда жыртылатын немесе кестіретін жұмыс органдары бекітіледі. Тұтынушының өтініші бойынша чизельді культиваторлар дискілі жұмыс органдарымен, шыбықты немесе спиральді тегістегіштерімен толықтырылуы мүмкін.

 

«John Deere» (АҚШ)-топырақ өңдейтің техникасы.

 

Топырақтың егіс алдындағы дайындық бойынша 2-3 операцияларды орындайтын құрама саймандары кең таралған. Осындай машиналардың құрылымы белсенді немесе пассивті жұмыс органдары мен олардың құрамын жинауымен ерекшелінеді. Осыдан басқа олар тұқымдар себудің механикалық және пневматикалық жүйелерімен жабдықталуы мүмкін.

Жаңа топырақ өңдейтін машиналардың өзгешелінетін ерекшеліктері болып табылатыны келесілер: жұмыстың нақты жағдайларына машиналардың жоғары бейімделуі және жұмыс органдары мен олардың құрамаларының әр түрлі түрлерімен толықтырылуы арқылы олардың кең қызметтік мүмкіндіктері; топырақта дымқылдың сіңіріп алу мен сақталу мүмкіндігін, топырақты эрозиядан қорғауын, қалыңдатылған топырақты өңдеуін қамтамасыз ету; қуат және пайдаланым шығындарының төмендеуі; еңбек өндірістігінің жоғарылату мен өсірген өнімнің бір бірлігіне шығындарды азайту; қымбат, жоғары қуат шығындалатын және экология жағынан зиянды гербицидтер мен пенстицидтерді қолдануынан бас тартуға мүмкіндік жасау.

Егістік машиналар. Дәстүрлі себетін аппараттарымен («Massey Ferguson», «Case», «Accord», «Amazone», «Nokka-Tume» және т.б. фирмалары) де, орталық себуі бар сепкіштердің пневматикалық себілетін жүйлерімен («Case», «John Deere», «Morris», «Flexi-Coil», «Horsch» және т.б. фирмалары) де сепкіштердің жетілдіруі бойынша келесі бағыттарда жұмыстар жүргізіледі: себілетін материалдары үшін ыдыстардың сыйымдылығын үлкейту; себілетін материалдар дозасының нақтылығын және оларды топыраққа енгізу тереңдігінің біркелкілігін жоғарылату; туктарды басқа жақта және тұқымдардан тереңдеу орналастыру мүмкіндіктері; егістен кейінгі өріс саязын тегістеу үшін қатарлардың немесе өзге жұмыс органдарының жеке тегістеу үшін тегістіктерді қолдану; тұтынушы өтініші бойынша қатарлы, екі тігісті, жолды немесе өңкейлі егісті іске асыру үшін сепкіштерді тегістеу тегістегіштердің және жұмыс органдарының түрлі типтерімен толықтыру; әр түрлі дақылдардың тұқымдарын себуін қамтамасыз ету және егістің егіс алдындағы өңдеумен, туктарды енгізу, егістен кейінгі топырақтың тегістеуімен немесе егістен кейін өріс саязын тегістеуімен алмастыру арқылы сепкіштердің әмбебаптығын жоғарылату; материалдықты төмендету; сабақ бойынша тура себуді қамтамасыз ету.

 

«John Deere»-астық себетін аппаратарының түрлері.

 

Қазіргі кезде жасаушылардың көбі сепкіштерді компьютер жабдығымен жабдықтайды. Трактор кабинасында орналасқан дисплейде агригат жылдамдығы туралы, себілген көлем туралы, сепкен тұқымдардың саны жайында ақпарат көрсетіледі. Мұндай құрал-жабдықты «Muller Electronik» атты Германия фирмасы шығарады. Егістік машиналар үшін бақылаудың электронды құралдарын топтамамен «Dickey-John» және «John Deere» (АҚШ), «RDS» (Ұлыбритания) және «Hessel» (Германия) фирмалары шығарады. Трактор кабинасындағы бұл жүйелерінде тұқымдардың себуі аяқталған сошниктің реттік санының жарық дабылдары; тұқымдарды егудің нақты нормасының сандық индикаторы; тұқымдарды егу нормасы мен дозатордың жұмыс тәртібінің өткізіп өшіргіштері; егілген көлемнің төрт сандық есептеуіші; технологиялық үрдісі бұзылуының дыбыс дабылы көрсетіледі.

Минералды және органикалық тыңайтқыштарды, өсімдіктер қорғауының химиялық заттарын енгізуге арналған техникалары Бұл топтағы техникалардыдың жасауымен және өндірісімен «Amazone»,«Rauch», «Boglalle», «Holaras», «Kverneland» «John Deere»және т.б. фирмалары айналысады.

Осы машиналардың даму тенденциялары келесіде: жоғалтуларды қысқарту мен енетін заттар сапасының жақсартуы арқылы сапасын және олардың жұмыс тиімділігін көтеру; операторлар еңбегінің санитарлық-гигиеналық жағдайларын жақсарту мен қоршаған ортаны қорғау мәселесін шешу; агрегаттар мен ілмектерді химия жағынан тұрақты қолдану арқылы машиналардың қызмет ету мерзімін ұзарту; енетін материалдарға арналған ыдыстардың сыйымдылығын және топыраққа қалыңдатылған әсер ету барысында басып алу енін жоғарылату. Қазіргі жағдайда ЕО пен халықаралық стандартизациялау ұйымының нормаларына сәйкес бүріккіштердің стандартизациялау мәселелері өзекті болып табылады. Ядрохимикаттарды үнемді қолдану, қоршаған ортаның ластануы мәселелері өңделетін объектіге ауа ағыны мен тамшылардың электрзарядтарын қолдану арқылы жүзеге асырылады.

 

«John Deere» -тыңайтқыш шашатын машинасы

Туктарды енгізуге арналған машиналардың қазіргі дамуының ерекшелігі өсімдіктердің ағымды қажеттіліктеріне сәйкес туктарды енгізуге мүмкіндік жасайтын құрылымдарды жасау болып табылады. Бұл жұмыстар екі бағытта іске асырылады: бірінші – координаттық жер ісінің жүйесін қолдану арқылы туктардың ықшамды енгізу; екінші – оптикалық көрсеткіштердің немесе арнаулы лазерлі жүйелердің көрсеткіштері негізінде қазіргі заманға сай тыңайтқыштарды (бірінші сатыда азоттық) енгізу. Осы міндеттерді шешу үшін келесі амал-тәсілдер қолданылады.

Автоматтандырылған өлшегіш құралдар қолданылады. Бұл операция міндетті түрде агрегат өшірілгеннен кейін өткізіледі. Бірақ қозғалыс барысында үздіксіз бункердегі туктерді өлшейтін де және ағынды тәртібінде енгізу нормасын есептейтін жүйелері де бар. Мұндай жүйелер тыңайтқыштарды ықшамды енгізуге және жаңа дамыған бағыт – серік жаңашыл жүйлерді қолдануы арқылы координаттық жер ісі үшін оптималды болады.

Азоттағы ықшамды қажеттілігін анықтау үшін оптикалық сенсорлар қолданылады. Олар күннің көздерінде өсімдіктердің спектралды рефлексиясын анықтайды. Өлшемдердің нәтижесіне байланысты тиісті дозалығына автоматты түрде шашыратқыштың қалпына келтіруі өткізіледі. Осы фирмалармен қатар, лазерлік жүйелер ұсынылады, олар уақыт пен ауа райына қарамастан, байланыс жасамау арқылы өсімдіктерде азоттың болуын анықтай отырып және қазіргі заманға сай дозаторды азот нормасына келтіріп, өсімдіктерде шырақ үрдісіне (флюоросценсиясына) әкеліп соқтырады.