Орбита Земли(лат.путь)–путь, по которому движется Земля вокруг Солнца.

 

*Жер сілкіну - Жер асты дүмпулері мен жердің ішкі күштерінің әсерінен оның белгілібір бөлігінің тербелісі. Жер сілкінуді туғызатын дүмпу орны жер сілкіну ошағы деп аталады.

Землетрясение- подземные толчки с колебательными движениями, возникшие при внезапных смещениях и разрывах в земной коре и мантии.Место, где происходит разрыв и смещение горных пород, называют очагом землетрясения.

*Жерсіндіру - өсімдіктер мен жануарларды жаңа климат және басқа тіршілік жағдайына көндіктіру. Бұл көбінесе түрлі шаруашылық қажетіне байланысты жүзеге асырылады.

Акклимитизация- направленное приспособление растении и животных к новым для них климатическим и другим условиям среды.Это производится в основном по нужде людей разного хозяства.

 

*Жер беті жыныстарының аэрациясы – жер беті жыныстары мен ауаның төменгі қабатындағы зат алмасуы.

Аэрация наземных пород- Обмен веществ между наземными породами и нижней части воздуха.

*Жергілікті түсірілім деп карта жəне план жасау үшін орындалатын жұмыстар жиынтығы аталады. Түсірілім тек қана картаға түсірілетін аумақ бойынша дала жұмыстарын жүргізіп қана қоймай, зертхана жағдайында далалық өлшеу нəтижелерін ғылыми өңдеуді қажет етеді.

Местная съемка-с овокупность работ, выполняемый для составления карт и план.Съемка не ограничивая полевые работы,связанные с картой, также производит разные измерении, научные переработки в лабораторных условиях.

*Жер бедерінің моделі - белгілі бір территорияның жер бедерін әлде бір масштабпен жаңғыртып көрсететін модель. Таулар мен үстірттерді анық көрсету үшін әдетте едәуір ірі вертикальды масштаб алынады.

Модель рельефа –Модель рельефа, изображающий определенным масштабом назначенной территории.Для показа четкости гор и плоскогории обычно берется крупный вертикальный масштаб.

*Жердің тəуліктік айналымы кезінде Жер өз білігінен бір тəулікте батыстан

шығысқа айналып шығады. Жердің өз осін бір рет айналып шыққан уақыты тәулік

деп аталады.

Суточное врашение Земли- вращение Земли вокруг своей оси с запада на восток.

Время, за которое Земля делает полный оборот вокруг своей оси, называется

суткой.

*Жер қойнауы - Жердің бетінен оның орталығына дейінгі тереңдік немесе жер қыртысының пайдалы қазбалар өндірілетін үстіңгі қабаты.

Недра – Глубина от поверхности земли до середины или же верхний слой земли, где добывают полезные ископаемые.

*Жон - төбесі жайпақ, беткейлері түйетайлы, ұзынша келген, аласа қырат. Етегі айқын шектелмей, маңайындағы жазыққа бірте-бірте ұласып кетеді. Салыстырмалы биіктігі 200 метрден аспайды.

Увал- форма рельефа, представляюшая собой вытянутое в одном направлении поднятие с пологими округленными склонами, не имеющее ясно выраженного подножия и абсолютная высота не превыщающие 200м.

*Жылдық орташа температура- әр айдың орташа температурасының қосындысы он екі айға бөлінеді.

Средне годовая температура-с умма средних месячных температур делят на двенадцать месяцев.

*Жыра - уақытша ағын суының жырыуынан пайда болатын жер бедерінің ойыс формасы. Ұзындығы бірнеше км.-ден тереңдігі 10-15 метр, одан да терең болады.

Овраг- отрицательная форма рельефа, создаваемая временными и мелкими постоянными водотоками. Протяжение достигает нескольких километров, глубина до 10-15 метров и более.

*Жұлдыздар. – жұлдыздар әр түрлі келеді, себебі олардың даму стадиясы түрліше жағдайда өтетіндіктен. Жұлдыздың химиялық құрамы, температурасы, жарқырауы, диаметрі, массасы, тығыздығы, қозғалысы олардың сәулеленуіне қарай анықталады.

Звезды- бывают разные, потому что стадия их развитии неодинаковые. Химический состав, температура, диаметр, масса, плотность и движение звезд отличается от их освещенности Солнцем.

*Жунгли (үндіше jangal- тоғай)- бұта және биік шөп өсімдігі араласып өсетін Индия жазықтары,Гималай етектері, шырмауық аяқ аттап бастырмайтын қалың орман.

Жунгли- сырые, низкорослые лесные заросли в заливных долинах Индии, главным образом у подошвы Гималаев, непроходимые от массы лиан и других цепких растении

 

*Жүк айналымы - транспорттың белгілібір уақытта жүк тасу жөніндегі жұмыс көлемі.

Грузооборот- Сумма грузовых перевозок, выполненных транспортом за определенный срок.

*Заказник - қорықтағыдай толық табиғат комплексі емес, оның жеке компоненттері ғана (жануарлар, өсімдіктер, т.б.) қорғалатын территория. Ондағы бірқатар табиғат ресурстарын шаруашылыққа пайдалануға рұқсат етіледі.

Заказник — вид особо охраняемой территории, на которой существует менее строгий режим охраны природы, чем в заповеднике, и разрешены некоторые виды хозяйственной деятельности.

 

*Зенит (арабша зәмт-бағыт)- жер бетінің кез келген нүктесінде тұрған бақылаушының тас төбесіндегі нүкте, тіп-тік жүргізілген сызықтың аспан күмбезіне тірелген жері.

Зенит (араб. направление)-наиболее высокая точка небесного свода над головой наблюдателя, вертикальная линия, продолженная от данного места вверх, направляется в зенит.

 

* Зоомасса - аумақтық табиғат кешендеріндегі жануарлар дүниесінен түзілген масса.

Зоомасса –Масса,образованная животным миром, охватывающие природные территориальные комплексы.

*Зоогеографиялық карталар - жер шарында жануарлардың таралу заңдылықтарын көрсететін карталар.

Зоогеографические карты- Карты, показывающие закономерностей распределении животных на земном шаре.

*Зоопланктон ( гректің zoon - жануар және plankton - кезеген деген сөздерінен шыққан) - су қоймаларында тіршілік еткенімен, өздігінен едәуір қашыққа қозғала алмайтын организмдер.

Зоопланктон (греч.животное)– Организмы, которые живут в водохранилищах, но свободно не могут перемещающаться далеко.

 

*Зоогеография (гр. Zoon-жануар)- жануарлар географиясы. Жануарлардың жер бетіне таралу заңдылығын зерттейтін ғылым.

Зоогеография -(гр. животное, земля)география животных. Наука, изучающая законы распределения животных на земном шаре.

*Зообентос - теңіз бен тұщы су қоймаларының түбінде мекендейтін жануарлар жиыны.

Зообентос- Совокупность животных, обитающие на дне морей и пресных водоемов.

*Зоохория- өсімдіктердің жануарлар арқылы таралуы.

Зоохория- распространение растении с помощью животных.

*Изонефалар - карта бетінде біркелкі бұлттылықтарды қосатын сызықтар.

Изонефы -линии на карте, соединяющие одинаковые облачности.

*Изосейсталар - арнаулы географиялық карталарда күштері бірдей жер сілкіну орындарын қосатын сызықтар.

Изосейсты- линии на специальной географической карте, соединяющие, места землетрясении, с одинаковой силой

*Изотерма (грек тілінде, isos – бірдей, therma – жылу деген мағына береді) белгілібір уақытта картадағы ауа температурасы бірдей нүктелерді қосатын сызық. Изотерма ( гр. равный, тепло) - линии на карте, соединяющие места с одинаковыми температурами воздуха за определенный период времени.

*Изобарлар (гректің isos – тең,бірдей және baros – ауырлық деген сөздерінен шыққан) – атмосфералық қысымы бірдей болатын жерлерді қосатын карта бетіндегі сызықтар.

Изобары (гр.равный, тяжесть)–линии на картах, соединяющие места с одинаковым атмосферным давлением.

*Изогиета (гректің isos – тең,бірдей және hyetos – жаңбыр деген сөздерінен шыққан) – карта бетінде тәулік,ай, жыл ішіндегі түсетін жауын шашын мөлшері бірдей нүктелерді қосатын сызық.

Изогиета (греч.одинаково, осадка) - линии на карте, соединяющая одинаковые точки количество осадков, выпавших в течение сутки, месяца и года.

 

*Изогалин сызығы -м ұхит суының орташа тұздылығы бірдей нүктелерін қосатын сызықты атайды.

Линия изогалин- линии, соединяющие точки, с одинаковой среднесоленности океанов.

 

*Индукциялық пеш- үстінде мысты труба орамы орналасқан, ыстыққа төзімді тигель(ыдыс). Бұл орам жоғары жиілікте тоқ өткізетін индикатор болып саналады.

Индукционная печь- представляет собой огнеупорный тигель, на поверхности которого расположена обмотка полых медных трубок.Эта обмотка является индуктором, и через нее пропускается ток высокой частоты.

*Инсоляция (латынның insolare – күн көзіне қою деген сөзінен шыққан) – жер бетіне түсетін күн жарығы, күн энергиясы. И. Күннің көкжиектен биіктігіне байланысты болғандықтан, оның шамасы тәулік және жыл бойы өзгеріп отырады.

Инсоляция (лат.ставить на солнце) - освещение Солнцем, так же количество солнечной энергии, доходящей до земной поверхности. Инсоляция изменяется в течение дня и года в зависимости от высоты Солнца над горизонтом.

 

Интрузивтік тау жыныстар - жердің терең кыртысында баяу суынудан пайда болған силикат құрамды магмалық жыныстар.

Интрузивные горные породы- силикатосодержащие магматические вещества, образовавщиеся при застывании магмы в толще Земли.

 

Бірмагам. Кітабынан қарау керек. Интрузия (лат. intrudo – итермелеп енгізу) – жер қыртысының жоғары зоналарында, тереңдікте пайда болған кеңістіктерге, жер бетіне шығып үлгірмеген магманың енуі.