VI.Пайдаланған әдебиеттер

I. Кіріспе

II.Негізгі бөлім

1) Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік билік органдарының жүйесі.

2) Қазақстан Республикасында қолданылатын құқық

III.Қорытынды

VI.Пайдаланған әдебиеттер

 

I. Билік бөлінісі - мемлекеттік билікті ұйымдастыру қағидаты, оған сәйкес мемлекеттегі билік бір-бірінен тәуелсіз, бірін-бірі тепе-теңдікте ұстайтын үш тармаққа бөлінеді - атқарушы, заң шығарушы және сот билігі. Билік бөлінісі теориясы сонау ежелгі дәуірден бастау алады. Мысалы, Аристотель мемлекеттік құрылымның кез келген түрінің негізі үш бөліктен тұрады дейді: біріншісі - мемлекеттің ісін қарастыратын заң шығарушы-кеңесші орган; екіншісі - қызметтік, яғни мемлекеттік қызметтер және олардың орнын ауыстыру әдістері; үшінші - сот органдары. Билік бөлінісі теориясының классикалық нұсқасын жасауға ерекше үлес қосқан Ш.Монтескье (1659-1753). Ол мемлекеттік биліктің үш бұтаққа: заң шығарушы, атқарушы, сот билігіне бөлді. Бұл бұтақтардың әрқайсысы өз өкілеттігі аясында бір-бірінен тәуелсіз болуы керек. Монтескьенің пікірінше, биліктің бір адамның немесе бір органның қолында шоғырлануы жеке тұлға еркіндігін шектеп, қиянатқа апарады. Қазіргі кезде билік бөлінісі - саяси өмірдің түрі ретіндегі құқықтық мемлекет пен демократияның аса маңызды элементтерінің бірі.

 

Билік етуші элита - маңызды саяси шешімдер қабылдайтын, әлеуметтік, саяси, психологиялық ерекше қасиеттерімен, саясатта, экономикада, рухани өмірде өздерінің білімділігімен, іскерлігімен, асқан мамандығымен, артықшылықты жағдайымен ерекшеленетін адамдар тобы. Саясат, экономика және ойшылдық саласында тамаша табысқа жеткен таңдаулылар қоғамды билейді, ғылыми-техникалық, әлеуметтік процестің қозғаушы күші де осы топ адамдары

Билік көздері- билеуші топты құрайтын жекелеген адамдардың билігін тудыратын факторлар. Билік адамдардың субъективті айырмашылықтарынан олардың қоғамдағы алатын орындарының объективті әркелкілігінің нәтижесінде пайда болады. Саясаттануда әдетте билік көздеріне қара күш, байлық, білім, алатын орны және ұүйымдастыру жатады. Қара күш биліктің о бастағы негізі болса керек. БиліӀк көздеёріӀ өз қалауын орындатуы үшін қор- қытып-үркітіп, қара күш қолдануға сүйенеді. Байлық ежелден билік көзі болып табылады. Байлар өзінен материалдық тәуелділерді өз еркіне бағындырады. БиліӀк көздеёріӀ жеке адамның немесе топтың мүддесіне сүйенеді. Білім, ақпарат, тәжірибе қашан да бБиліӀк көздеёрі Ӏ болып келді. Ежелгі гректің СфинксСфинкс жайлы аңызында ол жайлы сөз етілген. Әйел басты, арыстан денелі, құүс қанатты құүбыжық Фива халқын жұүмбақ жасырып, әбден мезі қылып бітеді. Енді халық осы жұүмбақты шешкен адамға Фиваны билеу құүқын беруді ұүйғарады. Жұүмбақты шешу тек Эдиптің қолынан келіп, Фиваға билік құүрады. Қайта Өрлеу дәуірінде ағылшын философыфилософы Ф.БэконФ.Бэкон (1561-1626) бұүл аңызды басқа қырынан қарап, Сфинксті билікке қол жеткізетін ғҒылым деп талқылайды. Дәстүрлі қоғамдарда алатын орны билікке қол жеткізудің бірден-бір жолы болды. Қазіргі қоғамда алатын орны немесе тұүлғаның әлеуметтік статусы бБиліӀк көздеёріӀ аса маңыздыларының бірі болып отыр. Мысалы, президентпрезидент немесе министрминистр лауазымы аяқталғанға дейін белгілі бір деңгейде билікке ие. Лауазымынан айырылған сәттен билік құүзыры да тыйылады. Қазіргі кезде ұүйымдастыру аса күшті бБиліӀк көздеёріӀ болып табылады. Ұ¥йымдастыру ежелден адамдарды жұүмылдыруға ғана емес, сонымен қатар, қабылданған биліктік шешімдерін жүзеге асыру үшін қызмет етеді. Ӏс жүзінде лауазымды қызмет бБиліӀк көздеёріӀ ретінде тек ұүйымдастыру элементі сипатында ғана мәні бар. Билікті шектен тыс қолдадну - лауазымды адамның (соның ішінде, билік өкілінің) өзінің құүқылары мен құүзіретінің шегінен шығарып, қызмет бабын асыра пайдаланып, азаматтардың не ұүйымдардың, қоғамның немесе мемлекеттің заңмен қорғалатын мүдделерін елеулі түрде бұүзуға әөкеліп соғатын іс-әрекеттерді қасақана жасауы. Бұүл мемлекеттің қызмет мүдделеріне қарсы қылмысқа жатады. Билікті шектен тыс қолдану әдетте, жоғары тұрған лауазымды адамдардың немесе өзге аидамдарданың лауазымды өкілінің құүзыретіне кіретін, сондай-ақ құүқыққа қайшы іс-әрекеттерді істеу (мысалы жағдайды ескермей қару қолдану немесе т.б) түрінде көрініс табады. Билікті шектен тыс қолдану адамдардың денсаулығы мен өміріне зиян келтіру, мүлікті бүл- діру немесе жойып жіберу, т.б ауыр салл- дарға соқтырады. [1]

 

II. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік билік органдарының жүйесі.

Мемлекеттік билік органдарының мынадай төрт негізгі түрі ерекшеленеді: Қазақстан Республикасының Үкіметі және Қазақстан Республикасы соттарының жүйесі. Осы органдардың бәрі жинақтала келе Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік билік органдарының бірыңғай жүйесін құрайды.

Қазақстан Республикасының Президенті — мемлекет басшысы, мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын айқындайтын, ел ішінде және халықаралық қатынастарда Қазақстанның атынан өкілдік ететін ең жоғары лауазымды тұлға. Республиканың Президенті — халықк пен мемлекеттік билік бірлігінің, Конституцияның мызғымастығының, адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының нышаны әрі кепілі. Президент мемлекеттік биліктің барлық тармағының келісіп жұмыс істеуін және өкімет органдарының халық алдындағы жауапкершілігін камтамасыз етеді 40-бап.

Қазақстан Республикасының Парламенті—Қазақстан Республикасының заң шығару қызметін жүзеге асыратын Республиканың ең жоғары өкілді органы,. тұрақты негізде жұмыс істейтін екі Палатадан — Сенаттан және Мәжілістен тұрады. Қазақстан Республикасы Парламентінің төменгі Палатасы — Мәжіліс жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құкығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы сайланады.

Қазақстан Республикасы Парламентінің жоғары Палатасы — Сенат жанама сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру жолымен сайланадыы 51-бап. Қазақстан Республикасының Үкіметі — атқарушы биліктің маңызды тармағы болып табылады, аткарушы органдардын жүйесін басқарады және олардыңн, қызметіне басшылық жасайды. Оны ҚКазақстан Республикасының Президенті құрады. Сот билігін — сотта іс жүргізудің азаматтық, қылмыстық к және заңмен белгіленген өзге де нысандары арқылы тек сот қана жүзеге асырады. Заңмен құрылған Республиканың Жоғарғы Соты және Республиканың жергілікті соттары Республиканың соттары болып табылады. Қандай да бір атаумен арнаулы және төтенше соттар құруға жол берілмейді 75-бап.

Судьялар сот төрелігін іске асыру кезінде тәуелсіз және тек Конституция мен Занға ғана бағынады. Сот төрелігін іске асыру жөніндегі соттіың қызметіне кандайда кандай да болсын араласуға жол берілмейді және ол заң бойынша жауапкершілікке әкеп соғады. Нақты істер бойынша судьялар есеп бермейді. Судьяның қызметі депутаттықк міандеатпен, оқкытушылық, ғылыми немесе өзге шығармашылықк қкызметтерді қоспағанда, өзге де ақы төленетін жұмысты атқарумен, кәсіпкерлікпен айналысумен, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқаушы кенесінің құрамына кірумен сыйыспайды. Мемлекеттік биліктің бірыңнғай жүйесінде Қазақстан Республикасы Президентінің орны айрықша.

Мемлекет басшысы ретінде нак Президент билік тармақтарыныңн әркайсысының кызметіне белсене араласады. Президент деген ұғым конституциялық құқылык мағынада мемлекет басшысы дегенді білдіреді. Бұл кызмет сол үшін әелемдік тәжірибеде тағайындалған АҚШ, Франция.

Президент өкілеттіктерініңн келесі топтамасын оған Қазақстан Республикасының Конституциясында белгіленген заң шығару өкілдіктерін құрайвды. Ол екі жолмен жүзеге асырылады:

1.) Заң шығгару. Қазақстан Республикасы Конституциясы 53-бабының 4-тармағына сәйкес Парламент Президентке оның бастамасы бойынша, әр Палата депутаттары жалпы санының үштен екісінің дауысымен бір жылдан аспайтын мерзімге заң шығару өкілеттігін беруге қақылы.

2. Заң күші бар Жарлықтар шығару. Бұл тәртіп Қазақстан Республикасы Конституциясы 61-бабының 2-тармағымен белгіленген. Заң шығару құкыуғының берілуі Қазақстан Республикасы Президентінің норма белгілеушілік кызметінін басты нысандары емес. Парламент — Қазақстан Республикасының заң шығару қызметін жүзеге асыратын Республиканың ең жоғары өкілді органы.

Парламент тұрақты негізде жұмыс істейтін екі Палатадан тұрады.:

1.Сенаттан

2.Мәжілістен

Сенат әр облыстан, республикалықк, маңызы бар каладан және Қазақстан Республикасының астанасынан екі адамнан, тиісінше облыстықьщ, республикалық маңызы бар қаланың және Республика астанасьыншың барлық өкілді органдары депутаттарының бірлескен отырыстарыньшда сайланатын депутаттардан құралады.

Мәжіліс— Парламенттің төменгі палатасы. Ол жетпіс жеті депутаттан тұрады. Алпыс жеті депутат Республиканын әкімшілік-аумақтық бөлінісі ескеріле отырып ьш құрылатын және шамамен сайлаушылардың саны тең бір міандеаттіы аумақктықк сайлау округтері бойынша сайланады

Мемлекеттiк билiктiң бiрден-бiр бастауы - халық. Халық билiктi тiкелей республикалық референдум және еркiн сайлау арқылы жүзеге асырады, сондай-ақ өз билiгiн жүзеге асыруды мемлекеттiк органдарға бередi. Қазақстан Республикасында билiктi ешкiм де иемденiп кете алмайды. Билiктi иемденiп кетушiлiк заң бойынша қудаланады. Халық пен мемлекет атынан билiк жүргiзуге Республика Президентiнiң, сондай-ақ өзiнiң конституциялық өкiлеттiгi шегiнде Парламенттiң құқығы бар. Республика Үкiметi мен өзге де мемлекеттiк органдар мемлекет атынан оларға берiлген өкiлеттiктерi шегiнде ғана билiк жүргiзедi. Республикада мемлекеттiк билiк бiртұтас, ол Конституция мен заңдар негiзiнде заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөлiну, олардың тежемелiк әрi тепе-теңдiк жүйесiн пайдалану арқылы, өзара iс-қимыл жасау принципiне сәйкес жүзеге асырылады.

3-бап

Қазақстан Республикасында қолданылатын құқық Конституцияның, соған сәйкес заңдардың, өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң, халықаралық шарттары мен Республиканың басқа да мiндеттемелерiнiң, сондай-ақ Республика Конституциялық Кеңесiнiң және Жоғарғы Соты нормативтiк қаулыларының нормалары болып табылады. Конституцияның ең жоғары заңды күшi бар және Республиканың бүкiл аумағында ол тiкелей қолданылады. Республика бекiткен халықаралық шарттардың Республика заңдарынан басымдығы болады және халықаралық шарт бойынша оны қолдану үшiн заң шығару талап етiлетiн жағдайдан басқа реттерде, тiкелей қолданылады. Барлық заңдар, Республика қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттар жарияланады. Азаматтардың құқықтарына, бостандықтары мен мiндеттерiне қатысты нормативтiк құқықтық актiлердi ресми түрде жариялау оларды қолданудың мiндеттi шартты болып табылады. 4-бап

 

III.

Аталған тәсілдердің барлығы билік, билік құру ұғымдарымен белгіленетін қоғамдық қатынастардың шынайы мазмұнын жете түсінуге, биліктің көп өлшемділігін, оның мәндік аспектілерін жете түсінудің қиындығын ашуға, билік мәнінің сарапшылар анықтаған тәсілге, позицияға жөне мүддеге тәуелділігін түсіндіруге мүмкіндік береді. Сонымен, билікті адамдар қауымдастығына тұтастықты сақтау үшін оның құурылымдық элементтеріне мақсатты әсерін тигізетін белсенді, жігерлі бастама ретінде, осы қауымдастықтық ішкі және сыртқы өзекті проблемаларын шешуге бағытталған ұйымдастырушы әрекет ретінде де сипаттауға болады. Осы жағдайда өз ықпалының тиімділігін көтеру үшін билік адамзаттың жинақтаған саяси мәдениетін, оның қандай да бір аспектілерін өз жағдайына, өзінің проблемалары мен міндеттеріне сәйкес өзектендіре отыра қолдануы қажет. Сондықтан да билік шынайы өмірде көпнұсқалы болып келеді.

 

Пайдаланылған әдебиеттер:

 

 

1.Жамбылов Д. Саясаттану. А., 2003

2.Қуандық Е. Саясаттану. А., 2001

3.Байдельдинов Л. А. Теориялық саясаттану. А., 2005

4.Мағзұмов М. Т. Саясаттану негіздері. Дәріс курсы. Өскемен, 2002

5.Рахметов Қ. Саясаттану. А., 2005

6.Абдильдина Х.С. Саясаттану. Оқу құралы. Астана, 2007

7. Антропология мировой политической мысли, в 5-и томах