әң , - , - һә үәә, ү-үә, - ә өәүң һә , һә ө әһә . ө ә, җ үәә ң үә, үә . ң , , -өү, -әә, һә . ә, әә ә, ү ә ә ә , - һә әүәәү ә әә. Һә әң һә , үә ә ү, ү- [1]. ә, ң , , , әәң ө , - ә өәү ө өә, өһ һә әһә .
. ә, ә ә ә үә ү, ә ң җәүһәә, -ө ә әә, әң ө, ө, үә, ү һә әә.
ө ң ү ә, ң . , әә , ә , һәң , әә [2]. Әәә, ә җңә ә ү. әәә, ң әә ң ң җ ә әү. ... , ә-әә ә, . ә әә - . җә ә . өә , ө, үң әә, -... әҗү (ң ө ) ң . ө ң ә . үә ә ә ү. ә , ө әә , ө ә үә ә . ә . ө үә -- үә, . ң , әң ә үңә . - ә . ө, , әһ , ә. , , җә ө әәү үә ә . әәә-ә үңә ә ә. , , җә () ө әә ә ң. -үә, ө өә-ә ә җә ө, ң һәә әә ( ү, әә) әү ... (.һ).
|
|
.. ә өәә ә : - , , , , , , [3].
әә әә ң . өң үә, әә ө
әәә.
Әә әәң, әә ң ә әң ә, , әә -әә әә өә. ң ң әә әә үң ә, , -әә, , ү өә ә . ң үәә әәә ү ә ә . -һң . ә ә .. җә ә. ң ә ң үә ө . үң үә. ә. Әә. (. . .) ә әә :
: ә әә ң ә һә ң әәәә үә ә әә [4].
әәә әң ү үә .
|
|
әә һ ә, ә, , ң һәә әә. ң ң, ө һә ң (ң ..) ң әә ә.
Әәә , әә әәә һә ә ә өә ү ө. әәә, .. ә ә өәә үә: ә, әәү -
, һә [5]. ..ң ә ә. ә үң әә һә ө ө ә . ө ң , әәү һә ә үәң әәә ә -ә .
ә өәә ә ә өәә ү .
ә. әң , ң әә ә ң , ә ә, - ә . әә, ә үә әәә ң ә.
әәә, Ә ң әә ү.
өә әң әә . ө, өә, , ә . ә ә әә . ң , -әә, - ә ә ә ү.
ө ә әәү ө. әң ә әәҗәә ң. әәү әң ө әә әәә ң һә ң . ә һә әәәә . әң өәәә, ө үәә ә әә.
Ә ң әә ң ө ә . әә Һ ң ә әә ң ө әәә. ә ү үә ң ү ү, ә Һ һә ң -ә . Һ . үң ң өү үә. ң -ә ә ө ү, ә үәң әә. үәә ә җ. Һ үә . ң , ә , ө . ө ә ү ә. әң әә үә әә ә.
|
|
ә Әң ә ә . . әә ө ң . ү , . ң ә ө.
әә ә : һә ә. өә ә ү.
, ң ә үүә, ә җ . ң ә үәә .
, җ, ! - , үә , ө ә һә, , . , ө-ү җ ә ә, ә , : ң , җ җәәә ә! (.Ә).
ә әә ү әәә. ң ө өү ә. ө ө ә , ә ң әә .
, ә ә ә ә әәү әә ә ө. ң , әү ә ә ә әә. ү ә ө.
Ө өә ә ә. ә үә - ө ә әә. үәң һә әәә ә үңә - ө ә . ә әә , ң һә әә ә әә. ә әә һә, әә, үә әәәә .
, ә ә ә -ә . әәә, XIX ө җ үң җ җ : Y , ү ә, ө үә һ, ә җә ң һ, . ә әә, -, - өә , үң әү ә ә.
|
|
ә, җә . ң - әә ә :
...ө , өң , ң ,
үңә ү, үәңә ң ,
җ ң ә
Җ : ә ! - .
өәң ә ө ә,
ү ү ә,
-ң
үәә җ.
ә , , ә , ү ,
әә ә, ,
үә , үә ә, ө ә,
ң җң ...
.. ә .
әә ә әә ә әә, -, ә, әәң үә, , ә, ө , ө -ө ә ң . ә ө әң җ ү . -ң ө .
ң җ ә ә, ң, - , һәң, җң һә ә ә . әәә, ә җ :
үәңң
?
Ә, ә, ң ә ,
ү ?
һә XVIII-XIX өәә ә ң - әә . ә ә ә ә әңә әә ө, ә ө () һә әә, әә әәәә . үә ә ң әә , ү һәң, ә үә җң һә , - .[6].
XX җ ү әә әң әәәә ә ә әә, , - ә . , ә, ә әң ә ә ә, ң үң , -, ә һ.. ә ү . һә ә ә үңә , әәә ә ә , ә ә , -, әә.
.ә ә әәә . әә ә, әә, ң; , ә, әә. ә, ә әә . Ә ү . ң ә ң ә ә. , әә, ә ү үәү, . ң әә җә ә. ө. , , ә ө. ә ө , ү ң . ә , . ө ә ө әәә. ә . әәң , ң әә әүә, ә, үәә , ң әә . ә ү ә, ү ә. ә ә әәә . ә . ә , - , ә ө .
|
|
Һ ң ә ә ә әә . җң . ү үң җ, өә . әәә ә , әә әәү . Ә , җ, җә , - , әәүә ә.
әә ә ө ң өә җң ң . ң , өә, ә җ:
ә:
Y өә,
Y ө,
Y ,
Y ә
ү .
Һ..
ә әә . үң, , әәә, , ә әә. .
Ә ң ә әәәә ә . әә һ әә ң ә , ә ә ң әә ң , ө, , җә .
Әәә әә ң . әәң ө ә .
ө ә, ә үә ү? , ә әә ә ә. Әә ә, җ ә ә . әң ә . өәә, үә , җңә, ә ң ә ә. ң, ү җ, , , әң әәәә. , , , үң ө ң әә . ә ө, ө җ, ә . ң ә ә, үә ә , ө . ң , ү ә . ә ң һ, үң әң , үң ң, ә . ә ө үң ә ә .
әәә ә өәү ң . ө ә ү, ә ә җәһәә ә . ә, әә әәә һә . ң ә үә ә: әәәә , . ң , - ә ә[7].
.. үң ң өә ә әәә : , : 1) ; 2) ( ); 3) [8].
әә ә һә ң ү . әәә, үң ͻ . ү . ң ө ә ө , ә . ө ә җң ң ө, ͻ ә ә ә ә ә ( ). ә ө. , үәә үә. Әәә, әәә әәүә , өә үә .
Әә әәә ә ә өә ү ө3:
1. .
2. әәү .
3. - .
4. үә-, .
ң һәә ү.
ә ә. Әәәә үә өә . ә әә , . әәә, җң җ, үә әәәң ң ә әүәң ү :
- ,
өә ,
ә әә ө .
ң
ә,
.
, , җ
,
.
әһү .һ әәәә ү ә ә , үәә . әәә , әәә, әңә ә үә ң , ә ә әәәә, , әәү, , , , , ә, җ, ө, , , ә . үңә ә ә.
ө әәү, . ә өәү () ә ә[9].
әәү ө. ә ң ө ә ә ү, ә
-үәә . Әә әәә ә ә ң - . әә ң . Әәә ң , ә, , ң, җ, Җ, , һ.. ң ә ә ң - ә әә.
Әәә үәң ң, , әә ә җә ә. ң әә ү. Әәә -ү, -ү, -ү, -, ә-Yә, -ү . үә үә ү өә . , әәә, -ә ә. әәә, -ү ә әәә: ... җәәү ң (ң) үңә : , ; үә ә, , ү , ң ә- әә үә ә . өү-өү өә ң : җә җә ә, -үә җәәә, ә һ , ә . (.һ).
-ү ә җәәү ә : ...үә , . ә ң , әә ә үә ү ә. җәә ә ү , ә ң үә , . - ә ә әә ә үә. җәәү (җ) үң : ә , ! Һәәәң ә әә; җәәү өә ә ү ә, - . (.һ).
-ү һә -ү үңә өә . җәәүәң , үә ә, . үә әә ү, . ң үә ң , ә , .
.һң әәәә ә әәү ә ү ө. ң ә җә ә . ң ә, , ә , ң ө үә ә әә. ң үә. үң , , ә. -ә үң әә, ә җә ә . ң үә , ө. Ә әң ү әүә үңә ә , .
, әәү ң өә. , ә әң үә ә .
Ө ө һә ә. ң үә һә әәәә . ң ө () . өә , ө ү ң ө .
ә :
... ң ү . ң җ . ә ә һ Җ ә (.ә).
.әң ... өә Җ ә ә ү ә .
ә әәә. ң ә өә үә. ...ө ! ө ! җңәә !.. ү ... әә , ә , . ң . үәң, , . ә һә , , ә ү өәә. , , ң ә, ә, җ-ң, ә ә ә (.ә).
Ә, ң һә ң ә әә, , . ә ң ө ә ә. ү ә җңәәә . ө әә , әә ә . ә, ә ә , Җ . Әәә, ө. .әң әә әә ә . әң ө ң . .
ү ө үә-, ә. ө ө. ң, һәң үә әәәә . һә җ , әә өә. җ ә әәәә . ң .
ң ң , ә, ң, . ң җ, , ә һә әәә, әәә, ү-әә ә , ү , , , әһә әәә. , җ-, - ө ң , -ә өәә ү ә [10].
ә ә ң , .
ә ә, - үә . ә ң ң әә ә әәә. ң ң җ ә әәәң .
ң ,
ә , ң .
ң ө, ө
ө
,
өә ә, .
өә ә.
ңә.
-ә .
, әәң
ә ,
.
ә,
ө,
Җ , ә.
..
әәә , ә. - ә- . ң ә әәә ә .һ үәә җ ң өәә ә : ә, ә, , ң ә . җә ә ң . ә. ә , -, өә җ, үң ә ә . ә җ җ, үә үә , . , , ң , ә әә . . . . ә , әә . . . ә . һ . ә , , . һ әәә ң, әә, әә, ә ң- өү әә. ң ә әә, , үә , ө -, - ә. ө, , һ ә , , ә җә. үң ә, , ү, , ө, һ ә ә әә. һ, - әәә. - ң - әә ә әә әә, үә әә, өә-әәә, - ә , - . ң ң . җ-үңә ә ә ә ә ә үә әә , - әә ө -, - әә әә ә. -ң өә , әә җ , өәә ә . , ә.
- . - әә ңә җәә ә. ( .. әә ң).
, үә, ө , җ җ ә . ә ә әә, җ ә, -, ә, - , өә әәә... әә ү .
, әң үә әң - өә . өәә әәә, ә һә әә, .
ә өәә ә : ә әә ң ә, һә ң әәәә үә ә әә .
Әәә , ә ә өә ү:
1. ә. әң , ң әә ә ң , ә ә, - , ө , ә ә ә . (Ә.. ), , ө, , өә (.ә. ) һ.. ң ә өә ә .
2. әәү әң ө әә әәә ң һә ң . ә һә әәәә . әң өәәә, ө үәә ә әә. , , ә (Ә.. ).
3. ә. үәң әәә ә үңә ө ә . ә әә , ң һә әә ә әә. әә, әәә, Һ.ң , .әң һә ә, Ә.ң ә ө.
4. ә өә ә өә . әәәә , . Әә әәә ә ә өә ү :
1. .
2. әәү .
3. һә .
4. үә , .
5. ә. әү , әә әә ң . ә ң . , җ ә ү ә әә.
6. ө әәү өәү () ә ә. , , ө. ң ө ү, ә -үәә . әә .һң әәәә ә үә : ү (ә ), -ү, -ү, -ү ( ). үәң ң, әә, ә ө .
7. Ө ө һә , . ң өә, әә, . өә , ө ү - ң ө . Җ (өә ә ...), (,ә ) .
8. ү ө үә-, . ө . ң, һәң, ә әә үә әәәә . , , ә үә.
ә, ә өәә ә ә , ә үә, әә . әәә җ, , ө () өә. ә ә әә. - үәә ә ң әәә.
[1] - . ә ө? , 1998. 10 .
[2] . 13--14 .
[3] .. . , 1987. . 72.
[4] ... . . . . , 1966. . 117118.
[5] ... . . . . , 1966. . 117118. 126//132 .
[6] - . ә ө? , 1998. 5 .
[7] .. . ., 1990. . 83.
[8] .. . ., 1983. 87 .
3 : .. . ., 1990. . 88.
[9] .. . ., 1990. 45 .
[10] . ө әә. , 1992. 9 .