Электр доғасына қойылатын талаптар. Доға кернеуі мен оның ұзындығы арасындағы тәуелділік.

Пісіру өндірісінің технологиясы мен жабдықтары» пәнінен

Емтиханға арналған тақырыптар

Пісіру доғасы және оның қасиеттері

Доғаның физикалық қасиеттері. Газды иондандыру процесі.

Электродоғасы – қатты дене немесе біреуі қатты дене екіншісі сұйық зат екі эктродтар аралығында ауа арқылы өткен тянақты электр ағымы. Әдеттегі жағдайда ауа электр тогын өткізбейтіні белгілі. Сондықтан екі электрод аралығындагы ауа электр тогін өткізгіш болуы үшін ауа молекулаларын иондандыру қажет. Газды ортада қалыптасқан электрдоғасының ток тығыздығы жоғары, температурасы жоғары, электродтар аралығындағы кернеу төмен шамалы болып келеді. Газды ортаны электр тогін өткізгіш қабілетті ету үшін газды иондандыру қажет, иондандырудың бірнеше тәсілдері бар. Олар:

- соқтығыс арқылы иондандыру;

- сәуле әсерімен иондандыру (фотоиондандыру);

- қыздыру арқылы иондандыру (термиялық иондандыру).

- Иондану процесінде атомның электроны (немесе электрондары) ядродан бөлініп шығып еркін қозғалысты жағдайға көшеді. Электронды атом ядросынан ажырату үшін белгілі мөлшерлі энергия қарышталуы шарт және бұл энергияны иондандыру жұмысы деп атайды. Иондандыру жұмысы электрон-вольт бірлігімен өлшенеді. Электрон-вольт дегеніміз электронның 1 вольт потенциал айырмашылығы әсерімен иемденетін энергиясы.

Доғаның орнықтылығын қамтамасыз ету. Орнықтылық коэффициенті.

Пісіру доғасының топтастырылуы. Тұрақты және айнымалы ток доғасы.

Пісіру доғасы – дегеніміз екі электрод немесе электрод пен бұйым арасындағы газды ортада болатын қуатты орнықты электр разряды. Электр разряды дегеніміз электр тогының газды орта арқылы өтуі. Мұндай разрядтың бірнеше түрі болады: ұшқынды, доғалы, бықсып жанатын және т.б., олар бір-бірінен ұзақтылығымен, ток күшімен, кернеуімен және басқа сипаттарымен ерекшеленеді.

Пісіру доғасы әртүрлі белгілеріне байланысты топтастырылады:

- іс әрекетіне байланысты – тікелей, жанама және аралас әрекетті пісіру доғалары;

- ток түріне байланысты – тұрақты токты және айнымалы токты (бір және үш фазалы);

- жану ұзақтығына байланысты – стационарлы (үздіксіз жанатын) және импульсті доға;

- тұрақты ток пайдалануда ток полярлылығына байланысты – тура (тікелей) бағытты полярлықты және кері бағытты полярлықты доға;

- сығымдалу дәрежесіне байланысты – еркін жанатын және сығымдалған доға;

- доғаның жанатын ортасына байланысты – ашық, жабық және қорғаныстық газ ортасында жанатын доға;

- элеткрод түріне байланысты – балқымайтын және балқымалы электродпен жанатын доға;

- статикалық вольт-амперлік сипаттамасына байланысты – құламалы, қатаң және өрлемелі доға;

- доға ұзындығына байланысты – қысқа, қалыпты және ұзын.

Айнымалы ток доғасының ерекшеліктері.

Электрдоғасын айнымалы токпен нәрлендіргенде, ток жиілігіне f сәйкес әр электрод секундына f рет кезекпен анод пен катод болады. Әр период сайын ток екі мәрте нөлге тең болып, доға екі мәрте сөнеді де, ток шамасы қайталап өскенде доға қайта жалынданады. Тәжірибе мен теориялық есептеулер корсеткендей, доға өте қысқа уақытқа сөнгеннің өзінде де доға бағанасының газы салқындап, деионизацияланатындықтан, доғаның әрі қайта жалындануы үшін электродтарда кернеудің қысқа уақытқа өсуі қажет. Нәтижесінде әр жарты периодтың бастапқы кезінде кернеу сипаттамасында биік сызық қалыптасады, мұны шың дейді де, соған сәйкес оны кернеуді жалындату шыңы дейді (5-сурет).

Электр доғасына қойылатын талаптар. Доға кернеуі мен оның ұзындығы арасындағы тәуелділік.

Электр доғасына қойылатын технологиялық шарттар төмендегідей:

а) электр доғасы токтың төменгі және жоғары мәндерінде де тиянақты жалындауы керек;

ә) пісіру процесін ұзын не қысқа доғамен жүргізу мүмкіндігі болуы керек;

б) доғаны пісіру аумағында жылжыту, демек пісіру процесін белгілі бағытта, қажетті жылдамдықпен жүргізу мүмкіндігі. Іс жүзінде екі электрод (пісірілетін бөлшек пен электрод) бір мезгілде қозғалтылмайды. Электрод белгілі мөлшерге жылжытылғанда, екінші электродтың белсенді дағы соған сай өздігінен орын ауыстырады. Бұл қозғалыс үзіліссіз өтуі қажет, қозғалыссыз электродтың белсенді дағы жаңа орынға ауысу кезінде доға жылжытылған электрод бағытында созылып барып, екі электродтың белсенді дақтары тиянақты сөйкес орналасады. Мұны — доғаның созымталдыгы деп атайды. Үшінші технологиялық шартты орындау үшін электр доғасы созымталдық қасиеті болуы керек.

Ток тұрақты болғанда доға кернеуі элетродтардың арақашықтығына түзу сызықты тәуелділікте болады (6-сурет). Доға кернеуі пісір тогының шамасына да тәуелді. Доға ұзындығы тұрақты болғанда, доға кернеуі мен ток шамасының арасындағы тәуелділік доғаның вольт-амперлік сипаттамасы деп аталады