Седативті және ұйықтататын дәрі-дәрмектер

 

1. Барбитураттар

2. Бензодиазепиндер

Улану белгілері. Кәрі малдар бұл дәрі-дәрмектерге әсеріне өте сезімтал.Көбінесе бауыр зақымданады. Сонымен қатар, бас ауру, әлсіздік, бұлшық еттер бөлігінің қалыпты жұмысының бұзылуы білінеді. Көз еріксіз жыпылықтайды немесе көз қарашығының қозғалысы бейберексіздікке ұшырайды. Орталық жүйке жүйесі зақымдалады: брадикардия, гипотензия, естен тану. Тыныстың тарылуы ауырлауы, ауаның жетіспеушілігі, қарашықтардың кішіреюі, көздің салданып жабылуына.

Улануды емдеу.

1. Өмірге қажетті негізгі ағзалар мен жүйе жұмыстарын қалыпқа келтіру:

- ЖТЖ өтімділігін қамтамасыз ету, желдету мен оттегін жіберу;

- Қан тамырларына ерітінді жіберу, 50% 50мг глюкозасы, 100мг тиамин, 2 мг налоксон;

- белсенді көмір (БК) 1 г/кг әлсіретуге байланысты есеппен.

2. Антидот ретінде:

- бензодиазепиндермен уланғанда – флюмазенил.

Салицилаттардан улану

Препарат	Абсорбция (макс) (сағ)	Бөлу көлемі (л/кг	Жартылай ыдырау кезеңі (сағ)	Клиренс (мл/мин)	Бүйректің сыртқа шығаруы (%)
Асперин	1-2	0,15	0,25
Салицилат		0,17	2-30	10-60	2-30 (рН-ге тәуелді болуына байланысты)
Дифлунисал	1-2	0,1	5-20

 

Ацетилсалицилды қышқыл рК= 36-ке қарағанда (диссоциация коэффициентімен) әлсіз қышқыл. Салицилаттардың терапевтік дозадағы ыдырау мөлшері 2-ден 4,5 сағатқа созылады. Ал қатты уланғанда ыдырауы 18-36 сағатқа созылады (емделген кезде). Аспериннің (Ацетилсалициалды қышқыл) биологиялық ыдырау кезеңі 20-25 минут, өйткені қарын мен қанда асперин тез араласып салицил қышқылына айналады. Бүйрек арқылы бөлінуі салицилаттардың көлемді дозасын қабылдағанда болады. Салицилаттардың сыртқа бөлінуі бірнеше факторларға байланысты:

- салицилаттардан уланғанда қан мен ағза тіндерінде қышқылдың көбеюі-гипокалиемиеге әкеледі, әрі бүйрек арқылы салицилаттардың шығуын кемітеді.

- Бауырда салицилат энзимдерінің мол болуы олардың бүйрек арқылы сыртқа шығуын көбейтеді.

Салицилаттардың уытты мөлшері

- 160 мг/кг кадеге асырғанда жеңіл улануға ұшырайды

- 240 мг/кг-орта дәрежеде

- 480 мг/кг-өлім тудырады.

Уланған кездегі клиникалық белгілер. Фосфорландыруды, қышқылдандыру процесінің бұзылуы метаболизмді тездетеді. Ең негізгі оттегін пайдалану көбейеді, содан-қан тамыррының соғуы жиілейді, көмір қышқылы көп жинақталады, өкпе жұмысы артады, дене қызуы көтеріледі, тілдегі глюкоза деңгейі көбейеді. Салицилаттар Кребс циклына кіреді және май мен көмір сутегі айналымын тежейді. Метаболикалық ацидоз туындайды, өйткені органикалық қышқылдар пайда болады. Гипергликемия жиі байқалады. Өйткені олар глюкоза-6-фосфаттаза белсенділігін арттырады, әрі бүйрек глюкогенолизін көбейтеді. Бауыр зақымданады. Сонымен қатар, жүрек айну, құсу, құлақтың шулауы, терең ұйқыға берілу, бағдарлай алмау, тырысу, ессіз күй кешу, судың азаюынан сұйықтықты жоғалту, жүректің тез соғуы, қысымның өзгеруі, глюкоза днңгейінің өзгеруі, ООЖ (церебральді) бұзылуы секілді белгілер білінеді.

Емдеу. Метаболикалық ацидозды түзеу рН 7,2-де 1-1,5 мэкв/л Nа гидрокарбонат 5-10 мл. Гипогликемияда – Кальций глюконаты 5-140 мл. Гипогликемияны емдеу: Глюкоза 50 мл 50%. Тырысуға қарсы қолданулар

(5 мг қ/т диазепам). Гипопротромбинемияда К витамині.

 

Димедролдан улану

 

Синонимдер: Aiiedyl, Allthgan, Allergital6 Amidryl, Benadryl, Dimidril.

Димедрол гистаминге қарсы препараттар тобының негізгі өкілі болып табылады. Препараттардың бұл тобы ағзаның гистаминге реакциясын төмендетеді, әрі Н рецепторларын блокадалайды. Ол гистамин тудыратын тегіс бұлшық ет түйілуін жояды, уақ тамырлардың өтуін төмендетеді, қанда ісінудің дамуынан белгі береді, гистаминннің гипотензиялы әрекетін төмендетеді, аллергиялық реакцияның ағымын жеңілдетіп, дамуынан белгі береді.

Димедролдың гистаминге қарсы әрекетімен бірге басқа да фармакалогиялық қасиеттері бар: тыныштандырады, вегативті жүйке түйінінде жүйкенің қозуына бөгет жасайды, орталық холинолитикалық әсер етуі және қабынуға қарсы қасиеті бар. Сондай-ақ, ол кесілетін жерді жансыздандырады, түйілу пайда болған тегіс бұлшық еттерді босатады, холинорецепторлардың вегативті түйіндерін қоршайды. Димедролдың ерекшелігі оның тыныштандыратындығында, ұйықтататын әсері де жоқ емес. Жүректің айнуын болдырмауға да әсер етеді.

Алғашқы мөлшері - 0,1 г

Тәуліктігі - 0,25 г

Өлтіретін мөлшері - 40мг/кг

Уыттылық концентрациясы – 10 мг/л

Таблетка, дәрі ерітіндісі, майшам түрінде шығарылады, көзге мұрынға тамызатын тамшылар, танауға арналған таяқшалар құрамына кіреді.

Уланудың клиникалық белгілері. Қабылданған кезде ауыз іші жансызданады, тері сүр әрі бозғылт тартады. Қарашық ұлғаяды. Көздің еріксіз жыпылқтауы мүмкін. Клиникалық жағдайды анықтау ООЖ қызметінің өзгеруі, бұл 2 вариантты болуы мүмкін:

1. Психомоторлы қозу

2. Сылбыр, ұйқылы, бұлшық еттерінің босаңсуы.

Осы екі вариантта да бұлшық еттер жиырылып тартылады, айналасын аңғарушылықтан айырылады. Жоғарыдағы жағдайлармен қоса тері гиперемиясы, қозудың көтерілуі, құрғауы, жұтынудың қиындауы, қарашықтың ұлғаюы, жарықты бағдарламау сияқты белгілер байқалады. Қатты уланғанда: есінен айырылып қалып, ессіз күй кешу.

 

Анилиннен улану

Синонимдері: CAS 62-53-3 аминобензин, аминофен, бензиномин, цианол, крситаллин, кианол, фениламин.

Анилин қарапайым жағымды иісі бар амин. Тітіркендіретін қасиеті бар.Ол метгемоглобинді, гемолитикалық қаны аздықты, оттегін шығаруды бұзады.

Анилин нитробензолдық сутегімен тездеп қалпына келтіреді, қосылу кезінде, тұз қышқылымен нитробензолдық безді қалпына хлорбензол мен келтіріп, су аммиагінің тез реакцияға түсуі арқылы пайда болады.

Анилин өндірісте, антиоксиданттар, фотохимикатьтар, изоцианаттар, дәрілер, мен ауылшаруашылық химикаттары түрінде қолданылады.

 

Физико-химиялық қасиеті. Анилин тез уландыратын, мөлдір, майлы сұйықтық, ауа мен жарықтың әсерінен қоңыр түске айналады. Ол аминге ұқсас, иісі және ащы дәмі болады. Судан ауыр, дем алған кезде оның буы ауадан ауыр және улы. РН= 8,1, молекулярлы массасы-93,13.

Уытты әсер ету механизмі.

1. Анилин метгемоглобинемияны тудырады, гемоглобин молекуласындағы темір екі валенттінен үш валенттілік жағдайға тлтығады.

2. Метгемоглобулин оттегін тасымалдай алмайды, сондықтан ағзадағы ауаның жетпеуіне әкеледі.

3. Гемолитикалық қанның азаюынан, Хейнц денешіктері пайда болады.

4. Анилин кілегей қабықтарын тітіркендіреді.

5. Өлікті сойып, тексеру кезінде бүйректер мен бауырдың зақымдалғанын, қуық қабырғаларының тесіліп шіруі байқалған.

Анилин тері өңешті немесе ауыз қуысы арқылы сіңеді. Сіңген анилиннің 90% ағзада қалып қояды. 15-тен 60% -ке дейінгі сіңген анилин метаболизмдері Р аминофенол және глюкуронидті, сульфат коньюгаттары түрінде зәрмен шығады. Анилин бауыр микросомальды ферменттерін аз шығарады. Этанол мен ксенобиотиктерді қабылдау анилин метаболизмінің жылдамдығын төмендетеді. 1% анилин бүйректер арқылы өзгеріссіз сыртқа шығады.

Уланудың клиникалық белгілері. Анилин теріні және кілегей қабықтары мен көзді тітікендіреді. Терінің көгеруі, бас ауырып, айналу, әлсіздік, ұйқышылдық, бағыт-бағдарды жоғалту, терең ұйқыға кетусекілді белгілер білінеді. Гемолитикалық қаны аздық дамуы мүмкін. Мұндай жағдайда жүрек, бауыр және бүйректер зақымданады.

Емдеу.

1. Өмірге қажетті ағзаладың қызметін қалпына келтіру (тыныс, қан айналысы, жүйке қызметі)

2. Көз бен теріге әсер еткенде – зақымдалған жерді 15 минут жылы сумен жуу, теріге сабынды пайдалануға болады.

3. Ауыз қуысы арқылы уланғанда қарынды зонд арқылы жуу, белсенді көмір, метгемоглобулинемияны емдеу (1-2 мг/кг 1% метил ерітіндісін жайлап қан тамырға жібереді).

 

Стрихнин

Табиғатта Strychnos nux vomica ағашының дәнінде кездесетін алколоид, 16 ғасырда қолданылатын уыттылығы күшті родентицид. Стрихнин дәмсіз, түссіз кристалл, ащы,жағымсыз дәмі бар ақ ұнтақ, ІҚЖ арқылы не мұрындағы кілегейлер арқылы сіңеді.

Белгілері 15-20 минуттан кейін ішке түскен соң білінеді мазасыздық, үрей, қорқыныш, тырысу (жұлқу), түйілу (экстензорспазм), дененің артқа қарай сіресіп дірілдеуі, жақтың қарысуы (ұрттағы бұлшық еттердің қызметінің төмендеуі, бет-әлпетінің өзгеруі, діріл, мидың салдануы).

Емдеу- белсенді көмір, бензодиазепиндер, фенобарбиталар және тырысуды бақылау үшін жүйке бұлшық еттерді бөлуді қамтиды.

 

Өзіндік зеттеу сұрақтары

1. Жануарлардың фосфорорганикалық қосылыстардан улануы.

2. Фосфорорганикалық қосылыстардың жанасып әсер ететін препараттарына сипаттама.

3. Фосфорорганикалық қосылыстардың жүйелі әсер ететін препараттарына сипаттама.

4. Фосфорорганикалық қосылыстардан улану кезіндегі патологиялық-анатомиялық өзгерістер.

5. Фосфорорганикалық қосылыстарды анықтаудың қандай әдістері бар?

6. Жануарлардың хлорорганикалық қосылыстардан улануы.

7. Хлорорганикалық қосылыстардың химиялық құрамына байланысты жіктелуі

8. Хлорорганикалық қосылыстардан улану кезіндегі патологиялық-анатомиялық өзгерістер.

9. Нитраттар мен нитриттерден улану. Нитраттарды анықтау әдістері.

10. Жануарлардың ас тұзынан улануы. Ас тұзын анықтау әдістері.

11. Дәрілік заттардан уланудың жалпы сипаттамасы.

12. Азот қосылыстарының жалпы сипаттамасы.

13. Мочевинадан улану, анықтау әдістері.

14. Зооцидтер мен гербицидтер токсикологиясы.

15. Фенол қосылыстарынан улану, анықтау әдістарі.

16. Минерал тектес улардан улану.

17. Ауыр металл тұздарынан улану.

18. Мышьяк препараттарының токсикологиясы.

19. Карбаматтардан улану.

21. Триазин туындыларына сипаттама.