Дәрілік заттардан улану

Дәрілі заттарды өз мөлшерінде қолданбау малдарды уландыруы мүмкін. Улана қалған жағдайда негізінен орталық жүйке жүйесі, тыныс алу орталығы және ішкі мүшелер (бауыр, бүйрек, ас қорыту жолы және тағы басқа да мүшелер) зақымданады.

Тыныс алу жүйесінің зақымдануы - тыныс алудың жіті жетімсіздігіне әкеліп соқтырады.

Тыныс алуды зақымдануының 3 түрі бар.

1) Орталық (неврогенді) 2) аспирационды-обтурационды 3)Өкпедегі патологиялық процестер.

1. Тыныс алу жүйесін зақымдаушылырға невротоксикалық улар тән. Уланған жер бұлшық еттері параличі және тыныс алу орталығының әлсіреуі тыныс алу ритмін бұзады, кейде дем жетпеуден мал өліп кетеді.

2. Аспирационды - обтурациялық зақымдану (механикалық асфекция) –малдар кома жағдайында болғанда, тыныс алу жолына бөгде зат тұрып қалуынан, тіл тартылып қалғанда бронх бездерінің гиперсекрециясы кезінде, көп мөлшерде бөлінуден болады. Механикалық асфекция- кілегейлі қабықтардың көгеруінен (цианоз), көбікті ылғалды сыралдармен ерекшеленеді.

Тыныс алу жүйесінің жоғарғы бөлігі күйген кезде, жұтқыншақтың стенозды, дауыстың жоғалуы, ентігу, дианоз, ауру малдың ерекше қозуы байқалады.

3. Өкпенің токсикалық ісінуі- өкпе мембранасына улы заттардың әсер етуіне байланысты пайда болатын қабынулар мен өкпе ұлпаларының ісінуімен ерекшеленеді. Өкпенің зақымдалуы азот тотығымен фосген, түтін т.б ингаляциялық жолмен енген улар заттар әсерінің нәтижесі. Сілтілі қышқылдармен дәрілік заттар және олардың тыныс алу жолына шоғырлануы жоғарға бөліктің күюіне әкеп соқтырады. Өкпенің жіті қабынуы да осы улы заттардың әсерінің нәтижесі.

Улану нәтижесінде жүрек қан тамыр жүйесі жұмысының бұзылуы – барлық жіті улануларда байқалады.

Организмге жоғарға дәрежелі улы заттардың көп мөлшерде түскен малдарды өлім-жітімге ұшыратады немесе коллапс қалыптасады.

Коллапс екіге бөлінеді. Алғашқы токсикогенді коллапс- экзотикалық шок түрінде өтеді.

Улану кезіндегі психоневрологиялық зақымдану – психикалық, неврологиялық және сомотовегетативтік зақымдану белгілері бар токсикалық энцефалопотия түрінде білінеді. Жіті улану кезіндегі психоневрологиялық зақымданудың аса ауыр белгілері – ол кома және интоксикациялық психоз.

Кома – (сыртқы тітіркендіргішке қарсы жүйке жүйесінің аса жоғары дәрежеде қозып, жауап беруі, естен тану) – наркотикалық заттармен улануда қалыптасады. Токсикалық кома кезінде уланудың айқын белгілері білінбейді, егер улы заттардың организмнен бөлінуін тездетсек зардап шеккен адам немесе малдың көңіл-күйі жақсара бастайды.

Интоксикациялық психоз – атропин, кокаин, тубазид, этиленгликоль т.б уланғанда, ыстан (түтін) пайда болады және әртүрлі психопатологиялық белгілер көрсетеді (галмоцинация есі ауып қалу).

Самотовегетативті зақымданудың әртүрлі белгілері бар: мысалы, миоз (көз қарашығының кішіреюі), терлеу, гипотермия сияқты белгілері алкогольмен, барбитураттармен, ФОС-пен уланғанда көрінеді.Меңдуана (беладона) алколоидтармен асматол, аэронмен уланғанда мидриоз (көз қарашығының үлкеюі), гиперемия, терінің құрғақтануы, гипертермия секілді белгілері байқалады.

Нейротоксикалық заттармен (ФОС, пахикорпин, бромды метил) уланғанда жүйке жүйесі бұлшық еттерінің өткізгіштігі бүлініп, парез, параличтер қалыптасады, ал асқынуы –миофибриляцияға (діріл) ұласады.

Көптеген диогностикалық дәлелдемелер метил спирті және хининнен уланғанда көздің көруінің зақымдануы тіпті көрмей қалуға ұласуы мүмкін екенін дәлелденген. Миоз сияқты көздің жақсы көрмеуі, есту қабілетінің нашарлауы, көзге көрінетін белгілердің түрлі-түсті болып көрінуі (цветное зрение) барлығы дәрілік заттардың уытты әсерінен болады. Уланудың ауыр түрінен кейін ұзақ уақыт организм қалыпты жағдайға келе алмай тітіркеніп, шаршап, өзін әлсіз сезініп тұрады.

Оған тән ерекшеліктер: тері қабатында діріл, көгерген ісіктер байқауға болады, ұстаған кезде дененің салқындағаны, ентігу, тахикардия, гипотензия (ослаб.чувст-ть), тіршілікке осы қажетті функциялардың, соның ішінде қан айналудың бұзылуы жетімсіздігі шоктың ерекше белгілерінің бірі.

Улы заттар ыдырап, организмнен бөлінгеннен кейін екінші дәрежелі коллапс дамиды. Бұл жүрек қан тамыр жүйесінң компенсаторлық мүмкіндігінің тежелуімен: бауыр, бүйрек, тыныс алу жүйесі жұмыстарының бұзылуымен, асқынумен сипатталады.

Улы заттар жүрекке тікелей әсер етіп, бұлшық еттерінің өткізгіштік қасиетін нашарлатып, соғу ритмін бұзады. Кәрі малдарда өкпе ісінуі байқалады.

Ал бауыр зақымданғанда 3 дәрежелі (токсикалық гепотопатия) айқын белгілері байқалады.

Өлген малдарда патологиялық тексергенде – бауыр үлкейген, сарғаю, гемаррогиялық диатез анықтауға болады. Бүйрек зақымданғанда бел аумағын басқанда ауырсынады, олигурия. Ауыр түрде өтуі бауыр, бүйрек жетіспеушілігімен ерекшеленеді.

Ас қорыту жүйесінің зақымдануы – диспептикалық бүліну (айну, құсу), гастроэнтерохолит, іш құрылыстың күюі, қан ағу (қышқылмен, сілтілермен уланғанда) секілді клиникалық белгілері көрсетеді. Уланған кездегі құсу организмге жақсы әсер етіп, улы заттың бөлінуіне әсер етеді. Бірақ кома кезінде, күйдіретін улы заттармен жұтқыншақ зақымданғанда (стеноз) құсу қауіпті.

Ас қорыту жүйесі уланғанда организмнің дегидратациясы және электролиттік балансы бұзылады.