Реферат және баяндама - көпшілік алдында оқылатын нысанда берілген немесе қандай да бір фактілерді, негізінен ғылыми фактілерді зерттеу, талқылау немесе дәлелдеу үшін жазбаша түрде ұсынылған, арнайы дайындалған аналитикалық ақпарат. Зерттеу жұмысының бұл түрлерінің айырмашылығы ақпаратты өңдеу тәсілі мен материалды баяндаудың әр түрлі міндетерінен көрінеді.
Реферат - ғылыми, әлеуметтік-саяси, заңи, экономикалық, мәдени-шығармашылық мазмұндағы бұрын жарияланған ақпараттарды қолдана отырып, белгілі бір тақырып бойынша жасалатын толық хабарламаның бір түрлі. Мұндай ақпараттың бірнеше қайнар көзі болуы мүмкін. Негізінен бұл қандай да бір мәселеге арналған ғылыми жұмыстар мен арнайы әдебиеттер. Олардың мазмұны рефератта оны құраушы тарапынан субъективті баға берілместен баяндалады. Реферат үшін таңдалған мәселенің өзектілігін көрсете алатын жәнеоны шешу әдістерін ұсына алатын, ғылыми көзқарас бойынша маңызды, жеткілікті түрде зерттелген фактілер таңдап алынады.
Реферат белгілі бір құрылымдық және стильдік стандарттарға сай болуы керек. Оның негізгі композициялық бөліктері - кіріспе, негізгі бөлім және қорытынды. Кіріспеде қолданылған қайнар көз, оның авторлығы, жарияланған уақыты мен орны көрсетіледі, сондай ақ тақырыптың өзектілігі негізделеді. Негізгі бөлікмдей тезистік немесе шолу нысанында мәселенің мәні баяндалады, зерттеу әдістері немесе анализ нәтижелері және оларды қолдану мүмкіндігі туралы айтылады.
Рефератталатын материалдың баяндалуы нысанына қарай репродуктивті және продуктивті рефераттар болады. Репродуктивтілер реферат-конспект немесе реферат-резюме болып табылады. Продуктивті рефератта әр түрлі көзқарастарды авторлық салыстыру, алғашқы қайнар көздегі ақпаратқа анализ жасау, бірнеше қайнар көздерге шолу болады.
Рефератпен салыстырғанда баяндама - мәселені және оның жеке аспектілерін жан-жақты зерттеуге негізделген, қандай да бір тақырыптың анализі болып табылады. Ол қайнар көздерге сілтемелері, дәйексөздері бар, сол саладағы ғылыми-зерттеу жұмыстарымен және авторлық тұжырыммен бекітілген автордың белгілі бір позициясын көрсету көрсету қағидасы бойынша жасалады. Баяндамада баяндаудың арнайы әдістері қолданылады: аналитикалық анықтамалар, салыстыру арқылы анализ, ғылыми дәлелдемелер қолдану, тексерілген фактілі материалдарды пайдалану.
Баяндаманың құрылымы - мазмұны бірінен соң бірі баяндалатын сызықтық түрде немесе тақырыптың бірнеше аспектілерін қамтитын тармақталған түрде болады.
Баяндалу әдісі - артынан талқыланатын көпшілік алдында оқылу немесе ғылыми жариялану. Баяндамалар есептер, фактілер, оқиғалар туралы ресми хабарлау, мысалы, әскери баяндама, нысанында бола алады.
Осылайша, баяндама мен рефераттың арасындағы айырмашылық мынадай:
1.Реферат - оны құраушының авторлық қорытындыларымен дәлелдемелерін қажет етпейтін, белгілі бір тақырып бойынша қандай да бір ақпараттың объективті мазмұндалуы. Баяндама сұрақтардың кең шеңберін қамтиды немесе жеке тақырыптың терең зерттелуіне негізделіп, қорытындысы жасалатын авторлық зерттеу жұмысы болып табылады.
2. Рефератта бір немесе бірнеше қайнар көздердің негізгі мазмұны нақты беріледі. Баяндамада әр түрлі көзқарастар сарапталады, бұрын алынған нәтижелерге немесе ғылыми әдебиеттерде бекітілген фактілерге негізделген мәселені зерттеудің әдіснамасы жасалады.
3. Рефератта мазмұнның авторлық бағалануы болмайды, ол тек мәселе шешімінің анықталған тенденцияларын бекітеді. Баяндамада автордың позициясын дәйекті түрде дәлелдейтін өңделген және жүйеленген ақпарат болады.
Баяндамаға қандай талаптар қойылады.
Доклад есть достаточно неизученная, но довольно часто встречающаяся работа в учебных заведениях. Различают устный и письменный доклад (по содержанию близкий к реферату).
Доклад — вид самостоятельной научно — исследовательской работы, где автор раскрывает суть исследуемой проблемы; приводит различные точки зрения, а также собственные взгляды на нее.
Этапы работы над докладом.
- Подбор и изучение основных источников по теме (как и при написании реферата рекомендуется использовать не менее 8 — 10 источников).
- Составление библиографии.
- Обработка и систематизация материала. Подготовка выводов и обобщений.
- Разработка плана доклада.
- Написание.
- Публичное выступление с результатами исследования.
В докладе соединяются три качества исследователя: умение провести исследование, умение преподнести результаты слушателям и квалифицированно ответить на вопросы.
Отличительной чертой доклада является научный, академический стиль.
Академический стиль — это совершенно особый способ подачи текстового материала, наиболее подходящий для написания учебных и научных работ. Данный стиль определяет следующие нормы:
- предложения могут быть длинными и сложными;
- часто употребляются слова иностранного происхождения, различные термины;
- употребляются вводные конструкции типа «по всей видимости», «на наш взгляд»;
- авторская позиция должна быть как можно менее выражена, то есть должны отсутствовать местоимения «я», «моя (точка зрения)»;
- в тексте могут встречаться штампы и общие слова.
Общая структура доклада может быть следующей:
1. Формулировка темы исследования (причем она должна быть не только актуальной, но и оригинальной, интересной по содержанию).
2. Актуальность исследования (чем интересно направление исследований, в чем заключается его важность, какие ученые работали в этой области, каким вопросам в данной теме уделялось недостаточное внимание, почему учащимся выбрана именно эта тема).
3. Цель работы (в общих чертах соответствует формулировке темы исследования и может уточнять ее).
4. Задачи исследования (конкретизируют цель работы, «раскладывая» ее на составляющие).
5. Гипотеза (научно обоснованное предположение о возможных результатах исследовательской работы. Формулируются в том случае, если работа носит экспериментальный характер).
6. Методика проведения исследования (подробное описание всех действий, связанных с получением результатов).
7. Результаты исследования. Краткое изложение новой информации, которую получил исследователь в процессе наблюдения или эксперимента. При изложении результатов желательно давать четкое и немногословное истолкование новым фактам. Полезно привести основные количественные показатели и продемонстрировать их на используемых в процессе доклада графиках и диаграммах.
8. Выводы исследования. Умозаключения, сформулированные в обобщенной, конспективной форме. Они кратко характеризуют основные полученные результаты и выявленные тенденции. Выводы желательно пронумеровать: обычно их не более 4 или 5.
Требования к оформлению письменного доклада такие же, как и при написании реферата.
- Титульный лист
- Оглавление (в нем последовательно указываются названия пунктов доклада, указываются страницы, с которых начинается каждый пункт).
- Введение (формулируется суть исследуемой проблемы, обосновывается выбор темы, определяются ее значимость и актуальность, указываются цель и задачи доклада, дается характеристика используемой литературы)
- Основная часть (каждый раздел ее доказательно раскрывает исследуемый вопрос)
- Заключение (подводятся итоги или делается обобщенный вывод по теме доклада)
- Список литературы. Правила составления списка используемой литературы смотри в памятке «Как написать реферат».
Несколько советов о том, как блестяще выступить перед аудиторией.
- Продолжительность выступления обычно не превышает 10-15 минут. Поэтому при подготовке доклада из текста работы отбирается самое главное.
- В докладе должно быть кратко отражено основное содержание всех глав и разделов исследовательской работы.
- Заучите значение всех терминов, которые употребляются в докладе.
- Не бойтесь аудитории — ваши слушатели дружески настроены.
- Выступайте в полной готовности — владейте темой настолько хорошо, насколько это возможно.
- Сохраняйте уверенный вид — это действует на аудиторию и преподавателей.
- Делайте паузы так часто, как считаете нужным.
- Не торопитесь и не растягивайте слова. Скорость вашей речи должна быть примерно 120 слов в минуту.
- Подумайте, какие вопросы вам могут задать слушатели, и заранее сформулируйте ответы.
- Если вам нужно время, чтобы собраться с мыслями, то, наличие заранее подготовленных карт, схем, диаграммы, фотографии и т.д поможет вам выиграть драгоценное временя для формулировки ответа, а иногда и даст готовый ответ.
