Ғылыми жұмысты сыныптау өзімен оның мәтінін құрамдас бөлікке, графикалық ұйымды бір бөлігінен екінші бір бөлігіне, сонымен қатар тақырыптарды қолдану, нөмірлерді бөлуді және т.б. қарастырады. Ғылыми жұмыстағы сыныптау зерттеу логикасын көрсетеді, сондықтан топтар бөлек логикалық бөліктен қолжазбаның мәтінін айқын бөлуді көздейді.
Сыныптаудың қарапайым түрі азат жол, яғни әрбір мәтіннің бірінші қатарының басынан оң жаққа жылжыту. Азат жолды әрбір сөздің мінездемесі анық біткендігін білдіру үшін, мағынасы дәлме-дәл болуы үшін қолданады. Ғылыми жұмысты азат жолға дұрыс қою, оның дұрыс оқылуы және түсінікті болуына әсер етеді.
Бір параграфтың немесе тараудың азат жолы бір-бірімен байланысқан түрде болуы керек. Азат жолмен жұмыс жасау кезде, сөздің басына мән беру қажет.
Әрбір азат жолда фактының орналасу ізбасары мен жүйесін ұстап тұру керек, мәтіннің мінездемесін белгілі дәрежеде анықтап, оның ішкі берілу ойын қадағалау қажет.
Әңгімелесу мәтіндерінде фактілердің орналасу реті, хронологиялық ретпен және бір-бірімен мағыналық қарым-қатынаста анықталады.
Суреттелетін мәтінде пән немесе анықтауыш оның белгісімен құрамының саналу жолымен анықталады, басында жалпылай алынған, суреттеліп отырған фактыге жалпы мінездеме беру, содан соң оның бөлек бөлімдеріне мінездеме беру негізделген.
Ғылыми жұмыстың мәтінін үлкен бөлімдерге бөлу, оның бөлу түсінігін логикалық жолмен өндіруге негізделеді.
Тараулардың негізгі бөлімдері параграфтарға бөлуге, бөлінетін түсініктеменің барлық түрін жинақтауға байланысты. Сол себепті бөлінудің көлемі бөлінетін түсініктің көлемінің соммасымен тең болуы қажет. Бұл ережені қадағаламау құрылымдық қателікке әкеліп соқтыруы мүмкін:
- мағыналық құрамында тарау, оның параграфтарының жалпы көлемін құрайтын, яғни қарапайым түрде айтқанда, өзіне мағынасы басқа параграфтарды қосады;
- тарауды құрайтын параграфтардың көлемі мағынасы жағынан жеткіліксіз болады;
Барлық бөліну сатыларында таңдалған бөліну белгісі сол күйінде қалуы қажет және басқа белгімен ауыспауы керек. Мағынасы жағынан бөлек болмауы қажет, керісінше бір-бірімен бірігіп, бір мағынаны құрауы тиіс.
Бөліну үздіксіз болуы керек, яғни бөлу кезінде аттап өтпей, біркелкі түрлерін қолданған жөн. Бұл ережені бұзған жағдайда «бөлінудегі секіргіш» деген атқа ие болады.
Тараудың тақырыбы мен ғылыми жұмыстың параграфы мәтіннің құрамымен тығыз байланысты болуы керек. Тақырыпқа қықартылған сөзді немесе аббревиатураны, сонымен қатар химиялық, математикалық, физикалық және техникалық формуланы қосуға болмайды.
Мәтінді сыныптау оның орналасу тәртібінде сандық (сонымен қатар әріптік) негізде нөмірмен жиі сәйкес келе бермейді.
Нөмірдің қажетті жүйелері:
- әр түрдегі белгілерді қолдану – рим және араб сандарын, жазбаша және тұрақты әріптер; азат жолдағы жылжытулар;
- белгілі бір ретпен орналасқан араб сандарын ғана қолдану;
Әртүрлі белгілердің ішінен сандық және әріптік негіздерді құру кезінде кему реті қолданылады:
А…Б…В…Г…
I…II…III…IV…
1…2…3…4…
a)…б)…в)…г)…
Барлық бөлімдерді орыс әліпбиінің (А бөлігі) әріптерімен жазылған реттік нөмірлерді сөзбен (бірінші бөлім) жазу қабыданған, Тарауды рим сандарымен (тарауI), параграфтарды араб сандарымен (§1).
Ғылыми өндірістің (бөлінудің бірінші сатысы) өте үлкен бөлімінің нөмірі бір саннан тұратын болғандықтан, құрама бөлімдері (бөлінудің екінші сатысы) екі саннан, бөлінудің үшініші сатысы үш саннан және т.б. болатындықтан ғылыми және техникалық мәтінде нөмірдің сандық жүйесін пайдалану қарастырылған.
Мәтіндік материалдың ғылыми жұмысы алуан түрлі. Оның (құрамы мен сыныптау,қосымша жоғарыдағы элементтері) сандарына байланысты бағасы сілтемелері,тізімдері және тағы басқалары. Нақты техникалық және емле ережелері мен олардың білімін жобалау қажет болады.
Ғылыми жұмыстар сандық, әріптік, сандық-әріптік сандар болуы мүмкін. Сандық формасын қоспағанда,түбегейлі сандар жазу үшін қолданылыды:
- бір таңбалы санда қиғаш жағдайда ақша құндылықтарын немесе бөлімшелерін жасауға;
- сандық нысанда бірнеше сандармен;
- сөйлемнің басында,атап айтқанда тармағында;
Сандық нысанды,сондай-ақ реттік сандарын жазу үшін пайдаланылады.
- егер рим сандарымен аударылатын болса;
- объектінің атын келтірер алдында бет номерлері, кестелері, иллюстрациялары мен қосымшалары болса;
- егер айдың күннен немесе сөз "жыл" бұрын деп аталатын болса;
-егер үш немесе оданда көп реттік сандар (кейс аяқталатын соңғы сандарына дейін салынған) сериясы болса;
-егер дефис арқылы жазылатын реттік номерлері болса;
Сандардан әріптік-сандық белгілері үшін пайдаланылатын:
-сандық нысандар бірнеше дөңгелек сандарды;
-арап сандары түрінде реттік сандар аяқталатын болса;
-сандар мен соның ішінде сын есіммен және зат есіммен,қысқартылған түрде осы сөздерді жазып береді.
Арттыру жағдайда жалғаулардың шарттары
Арттыру жағдайда шарттары араб сандары болуы керек:
- бір әріпті,егер соғынан алдыңғы санның әріпі дауысты болса
- екі әріпті,егер соңынан алдыңғы әріп дауыссыз болса.
Қысқартулар - сөздің тәсімі,сонымен қатар сөздің немесе осындай тәсім қалыптастырған бүкіл сөздердің бөлігі.Бұл қарастырылған бұл қарастырылған сөздер мәтіннің көлемін азайту үшін қолданылады.
Сөзді қысқартып жазудың негізгі үш тәсілі бар:
- тек бірінші сөзді қалдырады
- сөздің сол жақ бөлігі алынып тасталады,жұрнақтармен аяқталады
- ортасынан бірнеше әріптерді қалдырып арасына дефис қойылып жазылады.
Ғылыми мәтінде мынандай қысқартулар бар:
- әріптік қысқартулар
- күрделі қысқартулар
- шартты графикалық қысқартулар
-сөздермен бастапқы мәндер шартты графикалық бөліктерінің қысқартылуы.
Әріптік қысқартулар бірінші (бастапқы) хаттармен атаулардан жасалып бөлінеді.
- атауымен оқу;
- ұсынылған дыбыстарды оқу;
Күрделі қысқартылған сөздер аралас тұрады:
- қысқартылған сөздермен толық сөздер;
- бір қысқартлығын сөздер;
