Қазіргі кезде ғарыштық аппараттарды диаметрі 1см-ден кіші ғарыштық қоқыстан қорғайтын құрылғы жоқ. Ал егер ғарыш кемесінің қорғаныс қабатын қалыңдататын болсақ, онда оны ғарышқа ұшыру үшін кететін шығын көбейеді және орбитада қалу уақытын қысқартады. Егер жер маңындағы қоқыстардың санан азайтпасақ, онда олар тек жасанды серікке ғана емес Жер бетіне де зиян тигшзеді.
Ғарыштағы қоқыс жөніндегі маман Николос Джонсон бірнеше жыл бұрын ғараштағы қоқысты тазарту үшін аэрогельден жасалған үлкен шарды қолдануға ұсыныс берді. Диаметрі 1,6км болатын NERF сферасы өте жеңіл және қарапайым заттан тұрады, соның нәтижесінде ол өзіне қоқыстардың соққыларын алып, олардың жылдамдықтарын төмендету тиіс деп жоспарланды. Бұл құрылғының басты басымдылығы NERF сферасы өте кішкентай, диаметрі 1мм-ден де төмен заттарды тоқтата алатындығында. Оның құны қымбат емес көлемі алақандай болатын аэрогель 100 доллор тұрады ал 1,6км 1млн доллор болады. Бірақ оның өзінің кемшіліктері бар. Біріншіден: диаметрі 1см-ден үлкен заттар оны жай ғана тесіп өтеді, сондықтан ғарыш кемесіне туатын қауіп азаймайды. Екіншіден: бұл сфера ғарыш кемесінің орын ауыстыруына кедергі жасайды, әсіресе басқарылмайтын ғарыш аппараттарына.
Тағы бір ғарышты тазартуға арналған құрал- қуатты энергетикалық лазерді қолдану. Мұндай лазерді қолданудың басты мақсаты лазер сәулесінің көмегімен ғарыштағы қоқысты жойып жіберу. Заманауи лазерлер секундына 100 импульс шығара алады. Егер оны 200км биіктегі қоқысқа пайдаланса, онда ол атмосфераның бірнеше қабатының әсерінен, бірнеше сағат ішінде жанып кетеді. АҚШ-тағы ВВС мамандары, құны 200млн тұратын экваторда орнатылған қондырғы, 800км биіктікте ұшып жүрген қоқысты 2 жылдың ішінде тазалайтындығын есептеп шығарған болатын.Қазіргі кезде НАСА ХҒС-ны 1-10см қоқыс бөлігінен қорғайтын лазерлі «сыпырғы» жасап шығару үшін жұмыс істеуде. Америкалық дамыған қорғаныс зерттеулер агенттігі ғарыштық қоқысты бақылайтын және оның жасанды серікке жақындауын ескертетін Телескоп жасап шығарды. Ғарыштық қоқысты бақылау біраз уақыттан бері жүргізіліп келе жатыр, өйткені одан келетін кауіп өте үлкен. Бүгінгі күні Жер маңында 22мыңнан астам істен шыққан ғарыш аппараттарының бөлшектері тіркелген. Мамандардың айтуы бойынша егер біз оларды тез арада жоймасақ алдыңғы 20 жылда қоқыс саны үщ есе көбейіп кетуі мүмкін. Жаңа телескоптың басты мақсаты- Жер орбитасын басқа телескоптарға қарағанда тезірек сканерлеп жаңа объектілірді тіркеп, қауіпті заттардың жер серігімен және қоқыстардың өзара соқтығысуын болдырмау. Үлкен жылдамдықпен қозғалып келе жатқан бір сантиметрден кіші бөлшектің өзі жер серігін тесіп өтіп ауыр зақымдар тигізеді. Телескоп 9 жыл ішінде ғана жиналып шығарылды және оның құны 110млн доллар көлемін қамтыды.
Торлы қоқыс жинаушы
2014 жылы Еуропа ғарыш агенттігі ғарыштық қоқыстан құтылу мақсатында e.DeOrbit міндетін алға тартты. ESA мамандарының ойы бойынша, мыңдаған километр биіктікте қолдан басқарылатын ғарышқа арнайы қоқыс жинағыш кемені ұшырмақшы болды. Қазірше мамндар бұл құралдың ненің көмегімен іске асырылатынын толық шешім қабылдаған жоқ тор гарпун немесе жасанды қолдар арқылы. Оның жұмыс істеу принципі былай: кеме ұщып жүрген қоқысты тормен аулап алады. Тор іші толығымен толғаннан соң оны атмосыераның төменгі қаббатарына жібереді соның натижесінде қоқыс жанып кетеді
Важной физической характеристикой метеороидов является их плотность. Мнение о
том, что метеороиды имеют низкую плотность, равную в среднем 0.26 г/см3
[1,2], было широко распространено до последнего времени.
С другой стороны, основываясь на наблюдательных данных о высотах около 6000 яр-ких метеоров, порожденных метеороидами широкого диапазона масс от 10-4 г до 108
г, Цеплеха [3] сделал вывод о том, что по своему составу и структуре метеороиды образуют четыре
главные группы:
I – обычные хондриты со средней плотностью 3.7 г/см3;
II – углистые хонд-риты со средней плотностью 2.1 г/см3;
III – «кометное» вещество с плотностью от 0.2 до 1 г/см3
. Эти результаты были подтверждены Цеплеха и соавт. [4] по определению объемной
Қорытынды:
Қазіргі таңда біз өз өмірімізді ақпаратсыз елестете алмаймыз, өйткені бұл заман талабы. Егер бүкіл жершарында ең болмаса 1 сағатқа бүкіл байланыс желілерін өшіріп тастаса жер өз осінен ауытқып кететін сияқты. Ал сол ақпараттардың бізге жасанды жер серіктері арқылы келіп тұратыны жайлы ұмытпауымыз керек. Сондықтан жасанды серіктердің қауіпсіздігін сақтау алдыңғы онжылдықтарда ең маңызды тақырыптардың бірі болып қала береді.
Сыныстар
Кітаптар мен интернеттен көптеген мәліметтер жинап және оны талдап, талқылап біз мынадай ұсыныстарды ұсынамыз:
-Арнайы қызметтерді іске асыру үшін толық қаражапен қамтамасыз ету
-Өзге мемлекеттермен байланыс орната алатын ғылыми орталық салу
-Адам өміріне қауіп келтірмейтін технологияларды істеп шығарып оларды ғарыштық қоқыстан арылу үшін қолдану
-Пайдасы көбірек және аз қаржылай шығын әкелетін патенттерге қолдау көрсетіп, олардың алдағы уақытта қолданылуына жол ашу
Ызықты мәлімет
1957 жылдың 4 қазанында ең алғаш Жердің жасанды серігі ғарышқа ұшырылған болатын, осынң арқасында адамзат жұлдыздарға бір қадам жақындаған еді. Бірақ дәл осы «жасанды серік» Жер орбитасындағы ең бірінші қоқысқа айналды.
2007 жылы Қытай Жер серігіне қарсы ракеталарды сынықтан өткізді. Алайда тәжиірбие сәтсіз өтті. Жер серігін толығымен жарып атмосферада өртеп жіберудің орнына, оны Жер маңындағы орбитада бөлшектеп таратып жіберді. Тәжиірбиенің сәтсіз өту себебі жасанды Жер серігің өте биік қашықтықта орналасуы. Сәтсіз тәжиірбие нәтижесінде Жер кеңістігіне 150000-нан астам майда қоқыстар таралды. 2009 жылы алғаш рет екі ғарыш аппараттары бір-бірімен соқтығысты. Ол 1995 жылы ұшырылған «Космос 2251» жасанды жер серігі мен «Indian 33» ғарыш кемесі. Соқтығыс нәтижесінде Жер маңындағы орбитада 2000-нан астам ірі кеме қалдықтары таралып кетті. Осындай жағдайлардың әсерінен Жер кеңістігінде ғарыштық қоқыс көбейе түсті.
Өкінішке орай ғарыш кеңістігінде қоқыс тек ғарыш кемелерінің қалдықтарынан ғана тұрмайды. Ғарыш барлау системасы Жер маңайында 300000-нан астам объектілердің бар еккнін анықтады. Оның 45000-ға жуығы диаметрі 20-5см болатын заттар, жүз мыңдай диаметрі 5-1см болатын заттар және қалғаны одан да майда бөлщектер. Ғарышқа ұшырылған зымырандар өз уақытын өтеп болғаннан кейін жер маңындағы орбитада жарылады. Жарылыстан кейін кеңістікте зымыраннан қалған майда бөлшектер таралып кетеді. Соңғы он жылдың өзінде 182-ге жуық зымыран жарылыстары тіркелген болатын. Үнді зымыранының өзі жарылыс кезінде 300-ден астам үлкен және мыңнан астам майда қоқыс бөлшектерді ғарышқа таратып жіберді. Еуропалық «Sentеnial 1A» жасанды жер серігі ұсақ қоқыс бөлігімен соқтығыс нәтижесінде кү панеліне зақым тиді. «Sentеnial 1A» жасанды Жер серігі мұхиттарды, жер бетіндегі өзгерістерді және белгісіз құбылыстарды зерттеуге арналған. Бұл оқиға осы жылдың 23 тамызында орын алды. Соқтығыс нәтижесінде ғарыш аппаратының өз орбитасынан ауытқуы тіркелді. Ақпарат бойынша 7,5км/с жылдамдықпен қозғалып келе жатқан ғарыш аппаратқа соғылған диаметрі 5мм болатын ұсақ қоқыс күн панелінде диаметрі 40см болатын майысқан жер қалдыған. Соның арқасында жасанды серіктің күннен алатын энергиясы 0,03%-ға азайды
Ғарыштық қоқыстың ең жиі тіркелетін соқтығыстары олар америкалық шатлдармен. 2006 жылы кішкентай ғарыш бөлшегі Atlantis шаттлымен соқтығысып, нәтижесінде қоқыс бөлшегі радиатор панелін және шаттлдың бір қабырғасын тесіп өткен. Бір жыл өткеннен соң Endeavou шаттлы диаметрі бірнеше сантиметрлік тесік қалдырды. Астронавтар Хаббл телескопын қарап шыққанда күн панелінде мыңнан астам микрометиориттердің соғылғанан анықтаған. Ғалымдардың айтуы бойынша телескоп жұмыс істеп тұрғаннан бері оның әйнектерін 80 рет ауыстырған
Ғарыш аппаратының қорғанысы тек диаметрі 1см-ден кіші заттарға ғана төтеп бере алады. Жердегі бақылау қызметі бақылап отырған заттарды санаманда, ғарыш кеңістігінде жылдамдығы аса жоғары 1см-ден үлкен болатын 50000-ға жууық заттар ұшып жүр. Оның әрқайсысы жасанды серікті істен шығаруға әбден күші жетеді.
Мұның өзін санамағанда қауіп-қатерлер саны азаймайды. Егер деректерге сенсек, Жер маңындағы орбитада 70-ке жуық радиоактивті заттарды таситын ғарыштық аппараттар бар.1978 жылы КСРО ұшырған «Космос 954» жер серігі Жер маңындағы қоқыспен соқтығысып, ғарыш аппаратының ішіндегі радиоактивті заттар Канаданың Солтүстік бөлігіне таралып кетті. Содан бері Жерге 9 рет радиоактивті заттар құлады. Соның салдарынан КСРО Канадаға 6млн доллар көлемінде төлемақы төлеген болатын.
Диаметрі 1,5см болатын ғарыштық қоқыс «Хаббл» жер серігінің антенасын тесіп өтіп, ғарыштық аппартқа зақым тигізген болатын. Ал Ресейлік «Экспресс АМ11» жер серігіне көлемі кішкентай заттар соғылды. Нәтижесінде ғарыш аппаратының терморегуляторы істен шығып, Таяу Шығыс елдерін бірнеше уақытқа телехабарсыз қалған болатын. Бұл мысал қазіргі заманның ақпаратқа, ғаламторға, мобильді байланысқа тәуелді екенін анық көрсетеді.
