ұaa aғaқ қaaa-aқ қaaқ oca өee ү, pғaқ, cp aa ei. Oң aққ cp a aaқ ққapғa, ac aaғa aқ cei ғa, oғa құpғa. Aқ co ip a o e ceii cypeepie aa iy, eeey қaiei aқa. Cye әepiiң ipe oқpa ұpң aapa iiyi ocң eici ei. ac aқң aaң pap үi e әi өiiң o, cei aaғe өe үcei.
A a үi aacap өeie өei,
Cәyeii pұқcac қaa-қaa өpei.
өeee aap ei apaғa ap үi,
ipaқ eiң өiiң e өpe epi eei, [1, 55]
ei ac aқ.
Aққ үe aa ұaa axaa e aғaқa ei құc eceie қapa. O e ceii aғaң әce өpiicepie aa. Ө ceii coғa aaa ei ұca.
A қapa өiip ө eie
Қ қapa өei eeie.
Қoc a қoc cәye құaқac,
өip oқ өcie epeie [1, 12].
Oc yaқaғ aққ apae өiip ө eiei a cәyeci e қ eei, өip oқ eie epeie ғaқapң өip ceii a aaқ eeei.
.ғң ұңғ өң қ 1954 . 19 ғ қң ү ққ өң - ү қ ң ғқ қғ . ұ ғ ұғ өң ң ң қ ғ, ә ғ, ұ ң , ғ қ ә қ.
қ ө, ө ө,
қң ,.
ққ,
ү ққ ң, , - өң -қ , ұқ, , ғ қ қ ө. ә, қ ү ғ ғ, әқққ, қ ғ қ ғ. ң ұғ - ғ ң, өң қң, қң қғ қ ңғ. ә ғ ң ғқ өң қ ң . ққ ғ ғ өң , . қң өң ө . Өң:
|
|
|
әң ғ ғ ,
ө , ғ , .
ө ө қ ,
ө қ , , - ққ ң үң қ.
Eyii apң opa ұca aca, aaң ee aca, o-ceiie, өңi үie ұcay o ee aғaapң
өeyi, ee aaғa ay cacaң cay, a қoғaқ o-iipiң, oң iie әeeiң aya aңa үiiep ay ұaa ocң өpicie epee қa ei. ұp cacaa c eii, aa ee aaң өңi үepie, axaaқa, aғaқa aac pap y. Ocapң iie ұaa pap apқa өe үci. O aғa, axaa pap aңa әyipe қaa aңғpyң acayc o. Oғa өie қaap ққa acқa a aқap (ee aқap a) қoc, қaaқ өeңepiiң paқ caac өepye қe ei. Cp, a ceii aaңaa aa, axaa ee қacei aқp қaaқ әee, caқe (Cү e aқc, cәyei, Cүii oy aқc oa) a. Cүi, cacy aa өipiiң apқa құғ eceie aғaay oң oca өee өpiei.
ұaaң aғa ay ө aңa өpe cypei a ca, o aққ oe үiey өepie eepii aқaa. ү ee aaң pң өie o үi aғaң үey үi:
apaғ op e ap a,
Өeei eii ac aқ, [1, 14].
ee cypeepe eeei. ө aca ұ epyei қopa, aңp cipipe, cyқ e aғaң apaғ cyp aқa cypeep өie өpe o өeңi oca қopa. Cye әepiiң oc aғ aқң eii papa eii, oca, eepee үci.
Oc ap iie aғa ұaa өeңepi cacpa oқcaң, oң aққ eiiң ұacғ, oғa ә epeeiep e өeeiepiң ee e үie opaқ cp aқ aқa aacң. e өipiң ұpaaң o өi, cқ-cyқ өpe aaң o ipie aca ap, ceii acқң қaғa apa үcei aқaa. Aққ pyx ocқa. үi өiiң opecoce o aaa pyxe, oң aғe yca үce. Aқң құ cp (.ec) a oң өie ғaa ә aққ aoca, өipe өeң өie қapa, oaғc e өeңe ғaa aap eei, opa oapa aa.
|
|
|
apқ aқc aқap cқ, ұaa өipi e oң өeңepie. Oң yғa ay, өce opac, өpe өipi, Oa, e, aa cү ceiepiiң қaacy a әieepi aқ ғapaap ie oғpaқ epei. Oң paқ қaһapa aaғ coғcң ayp eie өie, coa aa ұac apa үce (әe өii, oққ, eii ceiep) ac aaң өңi үi eeei. Өip cүi aқ өңi acң oaғ ұcaқ ұң a, o ceiaқ a coa ya. a acaң aaap aaқaa, eipii aa aypa, Aaayң cұy aғa құaғa өce acң әceie, cұyққa ay ceiepi e қaa yғa aңғapy қ eec. Ocң әpi ei aқ өeңepiiң eii aқpa aaa. O aa, oң қ-қ aғp, acқ, yғa epi aa pa.
yғa Oa, ei, epiiң aғp ұaa papң өei aқp. O өie ie үi ape, ғapaқ өipie, aaқ oce yғa eie, epie қapap ceiei.
Қaa үpce, oa cei үpei,
Cүii ei, o ei, ұ ei.
Caғa ғaa apқa e cүei,
Caғa ғaa aғ ipei, [2, 26] -
ei aқ.
ұaa үi Oa acpa ұғ eec, o oң ei, aaap, aғa. Ocap apқ aқ Oae yca. Oң papa oaқ ceiiiң iii, eiң epi pyx aқ a opa. Co apқ o өipe, eie aғ қ ipe, epi өip cүpei.
e y eң aaa, epi өci,
eyei ee oc, үe oc.
a o aң aқaa ұ caa,
Aқ ұe e aaғa ipe өi [3, 58].
eicyң ұaқap ee-aқ.
ay apa e aaғa өei a.
Қ iei ққpca e ei,
eicyң қaң o өce ғa [3, 67].
өi aca, aay өe aқ ұap
eiң ғaa үecie ee.
үeei ac apa, aқ ap,
ei ғaa құaғa a cүee [3, 68].
өii ұ, өceie a a,
Oaca ip yғa ay, apa.
Aa e ұpa-ұpa қaa
әpi coң үpeie aқ-aқ [3, 69].
|
|
|
ie, aқ aғp oc. O eie ғaa eec, epie, yғa aaң aғae yc ee. ee қaң o үe, e o epi ecei. Oaқ ee e oc. yғa ei e Oaң apo oy ceii oғa aa cүie, aace apғa. ee өe e өpie o yғa өecie aқa eei. Coқa a aқ pyx aғaa i. Oң Aaay, өei, Aa ei e epi cүie e aққ pyxң acқaқғ өpiei.
ұaaң aғa papң eiie өipe, oң әce өpiicepie ғaққ ceii aa. O өipi aғaa aa, әi өңiie cүei. Co aғaң әp қ өpiicepi opae a eeei. ң әp eiie ә cypeepi өpe iei.
ac o өe apқa,
aa epi ү үi, [4, 17]
ei o үi aңp a өeңie. ү үi aa epy өe apқaғa aaғaң үi cқ eecei. eece:
Aa aғaap pa
Aқ өe i a [4, 20] -
ee oap oқcaң, өee үee aa aғaapң aқ үpiepi өe үpie eeei, өeiң өңii aғ pғa қocқa. өei үe acap a, oapң ay ac apa aқa a e өeee ұap aca ipii, қoc өeңe o ұa apa aқa a aқ aapa iiei.
Ұca ү ipe aa ұpa,
apaққa iii қa aaғ, [4, 29]
ei aқ ip өeңie. Aaң өeci ay apaa ee aқaa өie үce ip cypei oca ece aa.
ee aa өe oa aңa,
үi oғ қeii aaa.
O ұң apaca үpei,
ip aңpң aya xaapa [4, 31]
ұ aғa aңp a, aқ aң өiyi e әpi ip aқ o cype o eecei. aғaң әp үi өie өpe aқң o қaay a ққ. O oғa a қғa қapa.
Ay-ay, үi aқ ee aңғapa үpei,
өe, өe, e aa ay ei ipe i.
үi aққa ө op қapa ei acқa,
ө apaқ capғa apa ө ғaқa.
ipiei apғ a ү өie aa,
ipey ұa a ee cқ ip a a.
Қ oy ү ұpң ip ac әii,
apaққa өpi epi, ca epi cap.
Cap oy capғaғa ce, ei үi aa ,
i e үe ұқca әe қaқ a oc, қaa ұ.
ac oy aң apaғa aғa,
|
|
|
Epee ұ ө apa acқa үce aғa.
ө oyap, ө oyap ip-ipie aycқa,
ip ұaқa apғ a apaca acқa.
Құ ұp, apaқap cay ei e өii,
ip o opғa ұ aқa, ұ ei, e ii?
i e coa apaқ oaa eei,
e e aқa oқ, ay a,
ce e aa-aқ қo ei [5, 64-65].
Oc өeңei cypeep үi aқң өpiici үee ө aңa өiei. apaқaғ әp oyң өiiң cp ap. әpi e үi aғaқa apac ұp. ee құ ұp, apaқapң cay ei өiyi e aң. Aқ өeңi өipiң өepyi ypa oe үiei. Aaa қap ay үiee, өee ee apғa epe өpie, aқp aa, aқp e e Aaay, .. өeңepe e ocғa ұқcac cypeep o. Ocapң iie aқғa eң aқ өe. өe ұaaң yғa eii, өipiiң өei, acқ aғ, өip, aa ceii, ғaғ ieyi, өpicyi. O өei үcie өpei. өee қaқa құcap eei. ұaa oc aғae ycқa ece, eң ae, o өe cypeepie aa. Aғaқ әeei aқ өeie acққa ғaқa өpei, o Cұy үiң ip ac ee, aқ қapa өe e, eyecie өe ci ққa eee a.
pa ayc apқaa, aca,
ңa ұ i құap, aқ ңap.
өe ei, өipeiiң құcap
Ққyaa eғ ұқa acңap [6, 17] -
e ap caa.
өee apaғa өeңep ұaaa ө. өeiң eyi e, oң coңғ үi e (Epeң өe eei Aaғa, ii өe coңa acaac, өeiң coңғ үi үii ү, aғ a өe ei, өңiie eiң ip өe, ..) aқ үi әpi өeң. Oң ceei өe ұaaң acғ e ayca ceiiiң aғ. Coң әpi acac, қaaac өipe құapқ eeei.
Caғ, caғ, aғa cәyeңi a,
Өiңe iecei e өei, aқ aң.
O өe, ip pe ei ce a қa,
Ap aғ, ap aғ өi өpei aқa [6,195]
ee өeң oap ұ aқ aңғapa.
ұaaң axaa papң eii e oce apac. Aқ aғa apқ a, axaa apқ a өipi cү cap epeңee aa. Oң қ eecie aғa, өi ғaқ ceie өipi o a әceiiң, әi ceiiң eeci. Cүeiiң өip өie үii үce ac o өip ceie aa. e oc әe үi aқ o, өipi әe үi aқc өpe ei. Cүeie қocғa aa op, e әi e ғaқ, oқaғa ip қғa ee o қoca. Ocң әpi өipe құapқң eciii aa. үi e cүi ңa әe aaғa yә o, Ғaқ үpe, қaa aap coғacң, aқ құaғa, Ei ұ, Қapa eiң үpei cқ өeңepie ұaaң өeңepiiң paқ eiepi acқ ceii ipie aa, o құapқ ee aa o өpiei. Oapa axaaқa ac oғa, e aaғa ca aқғa, aғa, үi apaқa қapaғa, oңғa, apқaғa, үpcii ayp oғa oғa, eiciie o apғa ac aaң cxooc epeң aa. Ғaқ үpe қaa aap coғap ie aғapa. O ғ ғaғ үi үpei (өe epi a ii caa eiң, ieiң-ay caғ үpeii) [7, 63]. Oc caғ өipe ee axaaң eici. Caғ cpap aa cp ayң o.
|
|
|
ұaa papң aa cүi pyx oң Aac ypa өeңepie apқa өpiei. Oapa i aca apa ap, aғ ұ apқaa өcipe, coғc eiiң aypaғ, oққ e eңe eei қaa өpe, үpei eipie o ep Aaң eeci a. O papa ecip aa e ei aa aғp қaap өpii opa. Aa қaca apқac Aaayғa ipeee ceiei aaң өңii e ceii үe, o Aa axaa aaca pyx epi, қaa ққa a cүpe a ғa aқ Құa e apa aa құpa ee өeңie әei aқa. Aa pyx oғa ipe ә o ecice, ii-ay e қaa oғa ұca ie oқcң e ayc epei. Cөi-ay ece, cөe oқcң e ү қaa.
Oa ғa coa ei құp aa,
apқa үpeii aa,
үi, Aa axaa ғap ұ
ei cүe ee aқa құaa [6, 175]
ei aқ. O aac ii ie epi oa i өpeei cypee ei:
Aa ipe ii e ee o ee,
epi oe ө aң cғ [6, 189] -
e oғa.
Aқң Aa pyx құpe ұy a әe қaya ee op қac, a eeei. Әei apaқay aa құpeeeiң, қң caғaң ei o. Oc ұpғaғ ұaa oap Әe ceiң aқң a cepiiң өeңie apқa ae paғa.
Әe ceiң aқң a aapң,
O apa ecieciң қaғ әi.
Әe ceiң үeiң e, caқң a,
Әe ceiң epeeң e epaң.
apқ үe ұap a oa
Әe үiң yaғ a apaғa [6, 135].
Aa ae aac үeiң apғa aқ құpei epee. Aa ii өeңie aa cөi ұғғaa aқa, ii, p iei, co apқ үe Aac Oa cүei aқa ұa. Ө aac caaғa aқpap Oa a ca aa ei. Ұpaғa aap aқ a o, aұ.
Ұ eiң, ұ cөie aғapcң,
aap ee өiң e o o aapcң.
eiң қaaқ үpeii a, iii ұқ,
A, acқac өiң ay aapcң [5, 175]
ұaa өiei ip aқaaca Әia әiae oc yaқ eipei e, e aa cacқaaқa қaa. Apay, oc ұaa a? ei өie-өi үipe. ay e қa oap eeiң cөi ғo. Aқ oғa, o-ceii eie aap ғaa oca cөe aa. Ө ұa әe o op, қaң ұpқa aaқ өpe өpceei [8, 152] e aa. Iici әi aa, ac aқ өpi үpe aғa aқң oң oc қaғa өeңepie өpi ay a, әpi әei. ac eiei, o өcei, ee aa өpie ұaaң eceei, өeңepiiң өiң oa ғ, xaқ қeie apay Әia қya appa.
Aa ypa өeңep eei ұaaң aaқ aғ, әeci ypa oap, coғc ypa eceiepi ece caa. Aaee ee oңaa қaca e ee өeңe oң aaғ, ecei, әe pyxe iecyi әei cypeee. Aa әpeci өpi aқ oғa, Aa aa ү өepe Aaay o өepii, өipe aғa caғac aaa pa. Әeep ie ү ca epi eei, ei o ipaқ e үi aya e o a. i үi құpa o. Өi ғca a қoaғ y қa, Қapғa үi co oap. Coғc ii, Әe әi ipi үpe cқ, yғa epe opaaғa coaң, .. өeңepe coғc ie coң a ee opaaғa әeci e aғaap ei өi өp o үe, o үee aa ceii aқ a. O өi ғ әecie ipe ceiei.
aғa apқa ipiiiң ap үi
өepi ee aқaa eeye.
Өip ee a әeңi үi-ү
Oa қaa үe epy ee e [5, 66]
O coapң ұң apқaa, y құaa үpeie aқaa.
Өpe қaғa eeep өeңie coғcң aypғ өepi, eii e ecipi aғaa oң opaca ee a aa aқ үce, paca ecip қa aғpe ee-ee ққa eңeepi ece aa.
Әe aaa apқaa, Aa axaaa өei өce acң aaaқ pyxң iii aқң ө өeңepiiң apқay. O өi өpe ққ apқ өipiң ққ eei, e aypaққa өi, o cүe iyiң epeii ұқ. Өipe ғaққ ceii oғa oca ei. Aқң:
Ғaққa y eiң ap p,
p aa ғaқ eec ee e,
Ғaқ үi aқ үi o eiң,
Ғaқ eec үepie oңap,
e ipie axaa өi e,
Oaaңap, oayғa op epeңep [5, 96]
Өeңe ee a a, eiң aya a.
Өeңe ee ұa aa aya a [4, 183] -
eyi e қa ac eec. Ee ap қaғa eiң өie o aaғa oқ o ee үi e, cei, cәye, ө өpei үcie ei. ii aғac қaapa қocғae, acop acқ a қaaғa ipee, coa өei eei aa. Өipe eci құap aқң a өңii ғ ac, aaққa, әiie, cұyққa iңәp. o ғ caғ ceii ei. Aқap өce, өei ғap cipә a, aaa eec, caғ a қaaa ei o. Ocң әpi ұaa үpei aya aғa, o yғa aққң . .ec iie aқaa aққң құ cp. Oң eiң әpie үciii oa epeyi үi. Aқң oaғ e e өeңe, pe ғa. ұa ie opeco aaapң aca ө eecei. өpiei aeiң, oaccaң, ocaeciң aca a oғa. eipa aқ Әcee қoacya eyee өaa үpe қo e ұ, co ipi әpi cepi өeң ie ei. ұ a aқ ұғ, өpieii [9, 112].
Aққң құ cp a oc eec oқc ieepe epeeeei. oa ac aa, aypa. Eep e aa ece ү ү өeң ei ұaa. ұ қ. O қ өep aaap ғaa үciei. Aққ cө y, eiie aaca, cpқa қaca, aypa a a. Coқa aқ үi өeңe i әpce oқ. O әiie құapa. ie e oca, iie aaca. Aқ oң, aқ aң aaғ aқa ұa.
Aққ apyaқ құc, oң i үi ұaa өee өeңepie cp ғ epei. ca, epe eceң, өeңe o өpei a өeңie o a ei:
epe eceң, өeңe o өpei,
Epeii өei өepei.
epe eceң, өeңe ay ұpғa
Өeң epe eie әe eiң.
Өeң үi ұқa aңa oa,
үi epe eceңi қaa oғa.
үi epe eceңi ұ ұaa
ap aa, e oa a aa.
Қa aa, e oa a aa.
Pa aқa a o oғa.
әaap cұyң eciee
e өeңiң үie apa aa.
Ғaқ o yғa ee coғa
p a, e өce, o acaғa.
ұaaa ii eeepe
e өeңi apқ eңece aa.
Әeei қa aққa ұ қaa o,
acap eciң aққa i aa o
e өeңi apқ ұapң
Apaca үpei, ip қapa қo [6, 92].
Aққң өp үi қaa әei aқa! Әcipeey e e oapc. a қapacaң, ү e әcipeey oқ. Aққң cp, oң қoғaғ op e iei үcie aa oң әcipeeyci қ eei ipe oa. Aққ, ayқ, ғapaқ өep aa oғap aғaa қoғaa aқ-ayap, өep e ғ aaap e cpe e oaғa. Xaқ oapғa cei өpcei, қaayapң қaapa op epe. Aққ ұғpң iiie aғ ip әe o opa aa, қeie үcei, cөepi e aya қaa. ұaaң o әe oң i ұғp a oap, үe eee, oc қ a ey, o ө ceii apқ aқa үcy. ip өeңie (aғ e e aa) o aққ әңipe ac e ұpғa Aaaye ғaa cacpa. A aққ қ o aғқ ceie oғap өepei. Ac өeңie:
Ceciң eiң axaa, iңәpi,
Ceciң eiң қғ e үi, әi.
Ce apңa ceңip-ceңip ayapa
Ceipi өi eiң aқ o ұap [5, 47]
eii coқa.
Aқң қoғaaғ i қei, eң ae, aқ ieie, oң eңeiiң xaққ caa aac. O oa xaқң aқc apa-iei a cғa aa. Өei aқa aқc cүei үpe ap, aқcққa қyaa aa a cei ap. ұpң әpi oң құaғa c. Coң ipi o, ұaa a ғ yғa eie, eң aaca, xaқa, aypapa құaғ a үpei. Oape өeң apқ cpaca. Oң өep құap, cp, әi a paқ eiepepi xaқң өep cүi өii eeei. Oң өe-a, apa әpi өeңe. Өeң ay oң a paxa. ққa ғ, aңa epi e aa aңa aғa өeңe өeei.
Өeң eiң ipiii ep-өi,
Epei-e ayca eңei.
ei өeңe өe үi ie e,
Өeңci ү - өe үi o eiң [4, 217]
Cөi aқ өipiң әpқ ққapa өeңi apaaғa caa, a a, aa aya a өeңe aa.
ip a өeң aa aa ee eei aқң өeңe caғc өpicyi ұaa E, өeң a өeңie aқp ei aғa.
E, өeң, acaғa, acaғa a o,
Aққy eiң, eee үpciң қa өi?
Iie eiң apaap өi a-ac o,
Iie eiң қya өi, қaғ өi.
