Қанның физикалық қасиеттерінің өзгеріп, сұйык күйден қойыртпақтанып қатқылдануын ұю деп атайды. Қанның ұюы оның маңызды қорғаныш қасиеттерінің бірі. Ол организмді қансыраудан сақтайды. Қансырауды тоқтатуға (гемостаз) қан тамырларынын қабырғасы, тамыр маңындағы ұлпалар, қан плазмасы құрамындағы ұю факторлары, барлық қан торшалары қатысады. Бұл процесте биологиялық белсенді заттар да маңызды роль атқарады. Олар физиологиялық әсеріне қарай қанның ұюын жеңілдететін, қанның ұюына кедергі жасайтын және ұйықты ерітетін заттар болып бөлінеді.
Қанның ұюы тізбектелген реакциялардан тұратын күрделі процесс. Оның мәні қан құрамындағы фибриноген белогының физика-химиялық қасиеттерінің өзгеруінде. Ұю процесі барысында фибриноген белогынан қышқыл пептид бөлінеді де, ол ерімейтін белок -фибринге айналады.
. ГІлазма факторлары ашылу ретіне қарай нөмірленіп, рим цифрларымен, ал тромбоцит факторлары араб цифрларымен белгіленеді. Егер плазма құрамындағы факторлардың біреуі жетіспесе, онда қан ұю қабілетінен айырылады (мысалы, VIII-фактор жетіспегенде гемофилия дерті байқалады).
күшеюімен сипатталады. Екінші кезеңде плазма құрамындағы факторлардың белсенділігі артып, үш сатылы тізбектелген ферменттік процесс жүреді. Ұюдың соңғы үшініші кезеңінде ұйық ретракциясы (фибрин талшықтарының тығыздалуы) жүреді.
Денедегі жарақат сипатына, зақымданған тамыр табиғатына қарай ұю процесі екі жолмен жүреді: не ол тамыр мен тромбоциттер реакциясымен шектеледі (тамыр-тромбоциттік механизм), не плазма құрамындағы факторлардың қатысуымен тізбектелген ферменттік процесс басталып, фибрин ұйығы пайда болады (коагуляциялық -ұю механизмі).
Ірі тамырларда тромбоцит ұйығы үлкен қысымға шыдамайды, шайылып кетеді. Мұндай жағдайда қанның ағуын тек фибрин ұйығы тоқтатады, коагуляциялық механизм іске қосылады. Бұл кезең үш сатыда өтеді.
Кезеңнің бірінші сатысында XII, XI, VIII, VII, IX, IV, V — факгорлар мен тромбоциттердің 3-факторының әрекеттесуі нөтижесінде күрделі процесс жүріп, тромбопластин (ІІ-факгор) пайда болады. Тромбопластин ұлпалар мыжылып зақымданғанда да пайда болады, оны ұлпа тромбопластині деп атайды.
Ұюдың екінші сатысында тромбопластин плазманың IV, V, VI, VII факторларымен әрекеттесіп, тромбоциттердің 1 және 2 факторларының қатысуымен К дәрмендәрісі жеткілікті болған жағдайда бауырда түзілетін бұйығы фермент протромбинге әсер етіп, оны белсенді фермент — тромбинге айналдырады.
25. Қанның ұюы кезінде витамин К-ның ролі. Толық емес
Қанның физикалық қасиеттерінің өзгеріп, сұйык күйден қойыртпақтанып қатқылдануын ұю деп атайды. Қанның ұюы оның маңызды қорғаныш қасиеттерінің бірі. Ол организмді қансыраудан сақтайды. Қансырауды тоқтатуға (гемостаз) қан тамырларынын қабырғасы, тамыр маңындағы ұлпалар, қан плазмасы құрамындағы ұю факторлары, барлық қан торшалары қатысады. Бұл процесте биологиялық белсенді заттар да маңызды роль атқарады. Олар физиологиялық әсеріне қарай қанның ұюын жеңілдететін, қанның ұюына кедергі жасайтын және ұйықты ерітетін заттар болып бөлінеді.
Қанның ұюы тізбектелген реакциялардан тұратын күрделі процесс. Оның мәні қан құрамындағы фибриноген белогының физика-химиялық қасиеттерінің өзгеруінде. Ұю процесі барысында фибриноген белогынан қышқыл пептид бөлінеді де, ол ерімейтін белок -фибринге айналады.
26..Сүйек тканінің органикалық компоненттері және белоктары. Сүйек тканінің хим.қ құрамы, фукциясы, зат алмасу ерекшеліктері.
Сүйек ткані өзінің биологиялық қызметіне сәйкес беріктігі мен тығыздығымен ерекшеленеді. Сүйек ткані ағзаның ішкі ортасының гоместазын сақтауға қатысады. Сүйек тканінің клеткааралық матриксі органикалық ж/е минералды қосылыстардан құралған. Органикалық заттар коллагнді талшықтар, альбуминдер, ферменттер, гликоген, липидтер, органикалық қышқылдар түрінде болады. Минералды заттар құрамында Са ж/е фосфаттардан басқа элементтер бар.
Сүйек тканнінің барлық компоненттері үнемі жаңарып ж/е қайта құрылып отырады: сүйектің органикалық ж/е минералды заттары үнемі ыдырап ж/е синтезделіп отырады. Сүйек тканінің клеткаларының ішінде остеобластар мен остекластар басым болады.
Сүйек ткані бұлшық ет бекитін каркас, әрі қорғаныштық қызмет атқарады. Дененің арқауы, қозғалыс қимылын қамтамасыз етеді. Неорганикалық қосылыстардың депосы.
Са- 99%
P- 87 %
Mg- 50%
NA- 46% сүйекте жиналады.
Зат алмасуы: глюкозамингликандар – қорғаныштық, механикалық қызмет атқарады. Су ж/е электролиттер алмасуына қатысады. Плазмалық альбумин сүйек тканінде гормондарды катиондарды тасымалдау үшін қолданылады.
Пирофосфотаза минералдану процесіне қатысады, глюкопротеидтер сүйектің минералдануына өсуне дамуына қатысады.
27.Тіс тканінің органикалық компоненттері мен белоктары. Тістің Органикалық құрамы. Тістің Органикалық құрамы-бұл ақуыздар,көмірсулар,липидтер,нуклеин қышқылдары,витаминдер,ферменттер, гормондар, органикалық қышқылдар.Тістің органикалық байланысын еритін(коллагенді емес) және ерімейтін(коллагенді) ақуыздар құрайды.Еритін тістің ақуыздарына альбуминдер,глобулиндер,гликопротеиндер,протеогликандар, ферменттер, фосфопротеиндер кіреді. Коллагенді емес белоктар жоғары метобалитикалық қасиет көрсетеді және транспорттық,қорғаныстық қызметтер атқарады.Альбуминдер мен глобулиндер көбінесе пульпада кездеседі.Пульпа глюкоза ферменттеріне,нуклеин қышқылдарына бай болып есептеледі.Еритін ақуыздарға щелочная фосфотаза және киснула фосфотаза кіреді.Щелочная фосфотаза-фосфор қышқылының қалдығын форсфорлық эфир глюкозасынан органикалық матрикске тасымалдайды.Яғни фермент кристалдануға және минералдардануына қатысады.Киснула фосфотаза-деминералдаушы эффект көрсетеді.Ол лизосомальді гидролаз қышқылына жатады.Еритін ақуыздардың маңызды тобына гликопротниндер жатады.Гликопротеиндер ақуызды-көмірсулы комплекс болып табылады. Глюкопротеиндер құрамына-глюкоза,манноза,фукоза,N-ацетилнейрамин қышқылы,,N-ацетилглюкозамин кіреді.Тістің маңызды глюкозаминдеріне фибринонектин жатады.Фибринонектин клеткада синтезделеді, клетка аралық кеңістікте секреттеледі.Тістің органикалық құрамы -20%,су 80%. Эмальдің ақуыздық спецификалық құрамына амелогенин,энамелин,фосфопротеин,гликофосфопептид,кальций байланыстырушы ақуыздар. Амелогинидер мен энамелиндер эмбрионалды эмальдың негізгі массасын құрайды. Амилогениндер- гликофосфопротейндер типіне кіретін 5 белок, молекулалық массасы 6-дан25кДа. Оның көмірсулы бөлігінің құрамына сиалинді қышқылдар, галоктазамин, гликозаминдер кіреді. Ақуыздық құрамына пролин, гистедин, серин, глютамин қышқылы жатады. Энамелиндер – глюкофоспоретейндер типіне кіретін 5 белок, молекулалық массасы 21мен 72кда. Оның көмірсулы бөлігінің құрамына сиалды қышқыл мен аминосахарлардың көп мөлшері құрайды. Ақуыздық құрамына пролин,глютамин және аспарагин аминқышқылдары құрайды.
28. Тіс тканінің биохимиялық құрамы. Цемент-тіс түбірін қоршап жататын мықты ткань.Цементтің бейорганикалық құрамы 65%,органикалық заттар 23%,су 12% массасын алып жатады.Бейорганикалық құрамын кальций және фосфат қосылыстары кристалды апатит түрінде кездеседі.Цемент жасуша және жасуша аралық заттардан тұрады.Цементтің бейорганикалық құрамында Кальций 35,5% Фосфор 17,1% Карбонат 4,4% фтор 0,02%,минералды қалдық 46%, магний0,9% натрий1,1% калий0,1%. Дентин тістің негізгі бөлігін құрайды. Бұл қан тамырынсыз остеобластардын тармақтары өскіндермен толтырылған ткань дентин түтікшелерінде дентинді сұйықтық ағында болады, оның құрамында дентинтің жанаруына органикалық және минералды заттар бар. Эмальға қарағанда дентинде судын мөлшері 5-6 есе көп. Органикалық заттар көп, алминералды заттар аз болады. Дентиннің органикалық матриксі коллаген және коллаген емес белоктар түрінде болады, құрамында глюкозаминдер, галактозаминдер, уронқышқылдары, нейрамин және сиал қышқылдары болады
Эмаль ағзаның ең қатты, қан тамырсыз ткані болып табылады. Ол дентинді,пульпаны кез келген әсерден сақтайды. Бейорганикалық субстанция
-93.7% cy -2.3% органикалық заттар 4 % болады.эмальді сұйықтық гидроксиапатиттың өте қанаққан ерітіндісі түрінде болады, бұл оптималды Рн кезінде,онда эмальдің еруіне келтіреді және реминерализацияны қамтамасыз етеді. Эмальді сүйықтық сілекейден эмальға келіп түсетің иондар мен аздаған молекулалар үшін тасымалдаушы орта қызметің атқарады. Эмальді сүйықтықтын қозғалысы негізінен кристалдар аралық кеңістікке және эмальды пластинкаларында жүреді.
29. Сүйек тканінің метоболизімінде Са мен Р-дың ролі. Сүйек тканінің метоболизімінде Са мен Р-ның ролі. Эмаль ағзаның ең қатты, қан тамырсыз ткань болып табылады. Ол дентинді, пулпаны кез келген әсерден сақтайды. Эмальды биорганикалық субстанция 93,7 пр су 2,3 пр органикалык зат 4пр болады.
Эмальдың мениральды заттары 41 элементтен турады. Эмаль сырткв кабатында фтор коргасын темир синк консентрациясы едауір жогары, ал натр, магни, корбанаттар молшері азырак болады. Стронций мыс алюмени калий болса қабаттар бойынша биткелкі тараган. Эмальдың беткі кабатында колаген тарізді ерімейтін белоктын жане эмальдын калции байланыстырушы белошгы остиокальцидін болуы тан. Остеокалцин кальцимен байланысып ол гидроцияпотит кристалдармен тыгыз байланыскан суда ерімейтин белокты матрица тузеді жане олардың осуін инициацалайды. Дентинге караганда эмальда липиттер коп ал комірсулар молшері 1,65 мг пр. Сілекейден эмалга тек мениралдык заттар гана емеғс сонымен катар органикалык косылыстарда келіп туседі. Эмальды натри фтормен ондеу эмальдын откізгіштігін курт томендеттеді. Тиреокальцитонин коротиндер жане А витамині гиалуронидаза, элекрофарез кышкыл онимдер ултрадыбыстык толкындар эмальдын откізгіштігін арттырады
30.. Сүйек және дәнекер тканінің горманальді реттелуі. Дентин тістіңнегізгі болігін курайды. Бул қан тамырынсыз, остиобластардың тармактары оскіндерме толтырылган ткан. Ьдентин тутікшелерінде дентинді суйыктык агында болады, оның курамында дентиннің жанаруына кажетті органикалык жане минеральды заттар бар. Дентин эмальга караганда аз ккалцинайиялангани дентинде гидрокцияпатиттер кристалогидраттары эмальга караганда болек формалы жане аз колемді болады. Кариес.Кариес негізінде эмальдың калицинация процесі жатыр.Ол гидроксиапатиттер кристалдарының формасы,көлемі,бағыты өзгерімен сипатталады. Флюроз- фтордың мөлшерден тыс түсуімен пайда болатын ауру,фтор ферменттік улы зат болып табылады. Жоғары концентрацияда қалқанша безі қызметтерінің зақымдалуын тудырады.
Гиперплазия-тіс тканьдерінің мөлшерден тыс түзілуі ол тіс тканьдеріне кальций жеткіліксіз мөлшерде және фтордың мөлшерден тыс түскен кезінде байқалады.Гипоплазия-тістің немесе оның тканьдерінің дұрыс жетілмеуі.Бұл негіщінен фосфорлы кальцийлы өзгеруімен байланысты.Бұл ауру себебі фтор жетіспеуі қалқанша маңындағы бездердің гипофункциясы,рахит., ағзаның Д витаминімен жеткіліксіз болып табылады.
Науқастың(17)ме
Иә әсер етеді, өт қышқылдарының функциясы толық дұрыс атқарылмағандықтан
1. Өт сұйықтығының құрамында өт қышқылы, ақуыз, билирубин пигменті, холестерин, фосфолипидтер, бикарбонаттар, Na K Ca және гормондар мен дәрумендер болады.
2. Өттің негізгі қызметінің бірі — майлы тағамдарды қорытуға әсер ету. Майлы етті тағамды пайдаланған кезде өт көп бөлініп, қанның құрамында холестериннің мөлшері артады. Ол ұзақ уақыт ұсақ түйірпііктер (кристалдар) түрінде жиналып, өт қалтасында, өт өзегінде «тастың» пайда болуына әсер етеді. Өт майлар мен майда еритін витаминдердің денеге сіңуіне септігін тигізеді. ішек сөлінің және ұйқыбез сөлінің ферменттерінің белсенділігін арттырады. Өт ішекте сілтілі ортаның қалыптасуына жағдай жасайды. Өт ішектің қабырғасындағы бірыңғайсалалы бұлшыеттердің жиырылуын тездетеді. Қанмен бірге келген микробтарды зиянсыздандырады. Липид қорытуына қатысатын ұйқы безі мен ішек сөлі ферменттерін белсендіретін осы өт болып табылады.
