Мақсаты: Теориялық білімдерін қалыптастыру және аутэкология, демэкология, синэкология және биосфера туралы білімдері бойынша бақылау.
3. Оқыту мақсаты:
- Экология бөлімдері: аутэкология, дэмэкология, синэкология және биосфера құрылымы бойынша білімдерін қалыптастыру.
- Нормативтік-құқықтық құжаттармен өз бетімен жұмыс істей алуын дағдыландыру.
4. Өткізу түрі: кеңселік кеңес беру
5. Тақырып бойынша тапсырмалар: ауызша сұрауспециальностей ОМ и
6. Таратылатын материал: тақырып бойынша сұрақтар, тест
7. Әдебиет:
1. Кенесариев Ү.И., Жақашов Н.Ж. Экология және халық денсаулығы, 2003 – 200 б., 25-30 беттер.
2. Қуатбаев А. Экология және қоршаған орта проблемалары: оқу құралы – 2011. – 350 б., 20-28 беттер.
3. Колумбаева С., Білдебаева Р., Шәріпова М. Экология және тұрақты даму: оқу құралы – 2012. – 153 б., 21-29 беттер.
4. Экология: оқу құралы/ C.А. Сергейчик. - Минск: Современная школа, 2010. -400 с., стр. 18-21.
5. Учение об окружающей среде: оқу құралы / Г.К. Ерубаева: Алматы, қазақ универс 2011.-153б., 5-10 беттер.
8. Бақылау:
Бастапқы білімін ауызша сұрау арқылы (білім құзіреттілігі):
1. Экология ғылымы нені зерттейді және оның негізгі міндеттері қандай?
2. Қазіргі экологияның ғылым ретіндегі құрылымы қандай?
3. Экологияның даму тарихы?
4. Б. Коммонердің заңдарына анықтама беру
5. Жалпы экология нені зерттейді?
6. Қолданбалы экология нені зерттейді?
7. Адам экологиясы нені зерттейді?
8. Жалпы экологияның бөлімдерін атаңыз?
9. Экожүйе және биогеоценоз туралы түсінік.
10. Экотоп, биотоп және биоценоз туралы түсінік
11. Экология пирамидасы
12. 10% ереже немесе энергия пирамидасы заңдылығы.
13. Экожүйенің құрылымдық компоненттері.
14. Сукцессия түсінігі және оның басты қалыптары.
15. Экожүйе динамикасы.
16. Көміртек айналымының сұлбасы
17. Азот айналымының сұлбасы
18. Күкірт және оның қасиеттеріне, оның табиғаттағы айналымына сипаттама беріңіз.
19. Фосфор және оның қасиеттеріне, оның табиғаттағы айналымына сипаттама беріңіз.
20. Биогеохимиялық принциптер және биогенді миграция.
21. Негізгі биогенді элементтердің биогеохимиялық айналымының ерекшеліктері
22. Адамның тұрмыс тіршілігі және оның биогенді элементтер айналымына әсері.
23. Биосфера түсінігі. Құрамы мен шекаралары.
24. В.И.Вернадский бойынша тірі зат туралы түсінік.
25. Биосферада тірі заттың таралуы.
26. Тұрақты даму концепциясын талдаудағы В.И.Вернадскийдің ноосфера туралы ғылымның негізін қалаушы рөлі ретінде.
27. Биосфераның Жердің басқа да қабаттарынан айырмашылығы.
28. Биосфераның абиоттық және биоттық бөліктерінің жаһандық экожүйе ретіндегі мағынасы.
Бақылау: тесттік тапсырмамен студенттердің білімін қорытындылап бағалау.
Тестер:
# 1
*!Экология терминін кім енгізді
*+Э. Геккель
*Ж.Б.Ламарк
*И.П. Павлов
*В.Н.Сукачев
*В.И.Вернадский
# 2
*!экология пәні зерттейді
*экожүйенің тірі ағзаға әсерін
*табиғат ресурстарын тиімді пайдалануды
*қоршаған ортаның химиялық факторларын
*су көздерін және топырақтың табиғи өзін-өзі тазарту үрдістері
*+тірі организмдермен олардың өмір сүру ортасының өзара қатынастарын
# 3
*!Экология ғылым ретінде қалыптаса бастаған кезең
*XIX ғасыр
*XXI ғасыр басы
*+XVIII ғасырдың соңы
*XIX ғасырдың аяғы мен XX ортасы
*XIX ғасырдың ортасы мен XX басы
# 4
*!Экология ғылымының жеке ғылым ретінде қалыптасу кезеңі
*XVII ғасыр
*XXI ғасырдың басы
*XVIII ғасырдың аяғы
*+XIX ғасырдың аяғы мен XX ортасы
*XIX ғасырдың ортасы мен XX басы
# 5
*!Экологияның кешенді ғылымға ауысқан кезеңі
*XIX ғасыр
*XVIII ғасырдың аяғы
*+XXI ғасырдың басы
*XIX ғасырдың ортасы мен XX басы
*XIX ғасырдың басы мен XX ортасы
# 6
*!Экология ғылымының зерттеу нысаны
*биоценоздағы өзгерістер
*табиғи ресурстарды пайдалану
*адамның қоршаған ортамен байланысы
*организмдердің бір-бірімен және қоршаған ортамен қарым-қатынасы
*+биологиялық және географиялық микро және макрожүйелер мен оның уақыт пен кеңістікке қатысты тіршілік ырғағы (динамикасы)
# 7
*!Табиғатты қорғаудың мақсаты
*салауатты өмір сүру
*экологиялық білім мен тәрбие
*+адамның теріс іс-әрекеттерін шектеу
*экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету
*табиғи төтенше жағдайларды болдырмау
# 8
*!«Ештеңе тегін берілмейді» заңының авторы
*Ю.Одум
*+Б.Коммонер
*В.Н.Сукачев
*В.В.Докучаев
*В.И. Вернадский
# 9
*!«Барлығы қайда болса сонда бару керек» заңының авторы
*Ю.Одум
*+Б.Коммонер
*В.Н.Сукачев
*В.В.Докучаев
*В.И.Вернадский
# 10
*!Популяциялардың өзара байланыстыратын экология бөлімі
*геоэкология
*синэкология
*аутоэкология
*+демэкология
*әлеуметтік экология
# 11
*!«Барлығы бір-бірімен байланысты» заңының авторы
*Ю.Одум
*+Б.Коммонер
*В.Н.Сукачев
*В.В.Докучаев
*В.И.Вернадский
# 12
*!«Табиғат жақсырақ біледі» заңының авторы
*Ю.Одум
*+Б.Коммонер
*В.Н.Сукачев
*В.В.Докучаев
*В.И. Вернадский
# 13
*!Организмге тікелей немесе жанама әсер ететін ортаның элементі – бұл
*орман
*биоценоз
*бейімдеушілік
*қоршаған орта
*+экологиялық фактор
# 14
*!Эдафикалық факторлар деп аталады, яғни
*жер сілкінісі
*теңіз ағымдары
*жергілікті жердің қатпарлары
*геомагниттік аумақтардың әсері
*+өсімдіктер өсіп жетілуіне топырақтың жағдайы
# 15
*!Шыдамдылық (толеранттылық) заңын енгізген ғалым?
*Э.Зюсс
*Ю.Одум
*Ч.Дарвин
*К.А.Мебиус
*+В.Шелфорд
# 16
*!Шектеуші (лимитті) факторды енгізген ғалым кім?
*Э.Зюсс
*Ю.Одум
*Ч.Дарвин
*+Ю.Либих
*К.А.Мебиус
# 17
*!Абиотикалық факторларға жатады:
*топырақ қабатының бұзылуы
*анабиоз, симбиоз, комменсализм
*бәсекелестік, жыртқыштық, паразитизм
*+температура, ылғалдылық, қысым
*зиянды заттардың атмосфераға шығарылуы
# 18
*! Абиотикалық фактор
*анабиоз, симбиоз, комменсализм
*+өлі табиғаттың факторлары
*топырақ қабатының бұзылуы
* бәсекелестік, жыртқыштық,паразитизм
*паразитизм зиянды заттардың атмосфераға шығарылуы
# 19
*!Өлі табиғаттың факторлары - бұл
*лимиттік
*биотикалық
*биологиялық
*+абиотикалық
*антропогендік
# 20
*!Биотикалық факторлар - бұл
*+тірі табиғаттың факторлары
*топырақ қабатының бұзылуы
*анабиоз, симбиоз, комменсализм
*температура, қысым, радиациялық фон
*зиянды заттардың атмосфераға шығарылуы
# 21
*!Популяциялар алып жатқан көлеміне байланысты келесідей бөлінеді
*туылуы мен өлім-жітімі
*кездейсоқ, біркелкі, топтық
*экспоненциальды, логистикалық
*+элементарлық, экологиялық, географиялық
*прередродуктивті, репродуктивті, пострепродуктивті
# 22
*!Популяцияның статистикалық көрсеткіштеріне жатады
*экологиялық қуыс
*популяцияның гомеостазы
*экологиялық туылымы мен өлімі
*туылымы, ауруы, мүгедектігі, өлімі
*+саны, тығыздығы, биомассасы, жастық, жыныстық құрылымы
# 23
*!Популяцияның динамикалық көрсеткіштеріне жатады
*экологиялық қуыс
*популяцияның гомеостазы
*экологиялық туылымы мен өлімі
*+туылымы, ауруы, мүгедектігі, өлімі
*саны, тығыздығы, биомассасы, жастық, жыныстық құрылымы
# 24
*!«Биоценоз» ұғымын ұсынған ғалым кім
*А.Тенсли
*Э.Геккель
*+К.Мебиус
*В.Н.Сукачев
*В.В.Докучаев
# 25
*!Биогеоценоз ұғымын ұсынған кім
*А.Тенсли
*К.Мебиус
*Э.Геккель
*В.В Докучаев
*+В.Н.Сукачев
# 26
*!Экожүйе терминін ұсынған кім
*Э.Геккель
*К.Мебиус
*+А.Тенсли
*В.Н.Сукачев
*В.В.Докучаев
# 27
*!Экожүйені құраушылар
*+биотоп және биоценоз
*экотоп және биогеоценоз
*биогеоценоз және атмосфера
*педосфера және микробиоценоз
*биотоп, педосфера және биоценоз
# 28
*!Биотоптың құрамына кіреді
*атмосфера, гидросфера, педосфера
*+атмосфера, гидросфера, литосфера
*гидросфера, педосфера, микосфера, фитоценоз
*микробиоценоз, фитоценоз, зооценоз, микосфера
*фитоценоз, фитоценоз, микробиоценоз, микоценоз
# 29
*!Экожүйенің бірінші кезеңі
*сукцессия
*редуценттер
*+продуценттер
*екінші ретті консумент зоофагтар
*бірінші ретті консумент фитофагтар
# 30
*!Продуценттерге жатады
*+өсімдіктер
*бактериялар
*жыртқыштар
*саңырауқұлақтар
*шөптесін жануарлар
# 31
*!Экожүйенің екінші кезеңі
*редуцент
*біріншілік сукцессия
*автотрофты продуценттер
*екінші ретті консумент зоофагтар
*+бірінші ретті консумент фитофагтар
# 32
*!Экожүйенің үшінші кезеңі
*сукцессия
*редуценттер
*продуценттер
*+екінші ретті консумент зоофагтар
*бірінші ретті консумент фитофагтар
# 33
*!Қоректену түріне қарай тірі ағзалар бөлінеді
*тура және қайтымды
*продуценттер және зоофагтар
*консументтер және паразиттер
*+автотрофтар және гетеротрофтар
*симбиотикалық және сапротрофты
# 34
*!Қандай организмдер автотрофты деп аталады
*редуценттер
*консументтер
*органикалық заттарды ыдыратушы
*+бейорганикалық заттардың органикалық заттарға айналуы
*дайын органикалық заттарды қорек ретінде пайдаланатын организмдер
#35
*!Экологиялық пирамиданың типтері
*биомасса, энергия
*автотрофтар және гетеротрофтар
*консумент және продуцент
*өндіруші, ыдыратушы,тұтынушы
*+сандық, биомасса, энергия
#36
! Жеке организмдер арасындағы қарым-қатынастарды оның табиғи ортасымен байланыстырып отыратын экологияның зерттеу бөлімі
*геоэкология
*синэкология
*эйдэкология
*+аутоэкология
*әлеуметтік экология
#37
! Бірлестіктер экологиясы ретінде әртүрлі түрлерге жататын популяциялар жиынтығын біртұтас организмдер деңгейінде зерттейтін экологияның зерттеу бөлімі
*геоэкология
*демэкология
*аутоэкология
*+синэкология
*әлеуметтік экология
# 38
*Табиғатты тиімді пайдалану – бұл
*табиғат ресурстарын басқару
*табиғатты қорғауға іс-шара жасау
*табиғат ресурстарын жүзеге асыру
*табиғат ресурстарын дұрыс пайдаланбау
*+табиғат ресурстарын пайдаланудың тиімді технологиясы
#39
*!Қазіргі замандағы экология зерттейді
*табиғи және табиғи іс-әрекетінен туындайтын өзгерістер
*қоршаған ортамен шақырылған ауруларды емдеу әдістерін
*биологиялық түр ретінде адам эволюциясының ерекшеліктерін
*табиғи орта мен организмдердің арасындағы жалпы заңдылықтарын зерттейді
*+организмдердің өзара қарым-қатынасын, сонымен қатар адамның ортамен байланысын
#40
*!Медициналық экология зерттейді
*популяциялар мен қауымдатықтар
*биосфераны орап жатқан экологиялық жүйені
*+адамның қоршаған дүниемен өзара байланысы
*биосферада өмір сүретін организмдерді және экожүйелерді
*барлық тірі организмдердің қоршаған ортамен өзара қатынасы
#41
*!Абиотикалық факторлар
*организмнің тіршілік әрекетінің басқаларына тигізетін әсері
*организмдердің бір-бірімен және қоршаған ортамен байланысы
*организмге тікелей немесе жанама әсер ететін ортаның элементі
*+организмдерге әсер ететін қоршаған орта жағдайларының жиынтығы
*қоршаған ортаға тигізетін адам баласы іс әрекетінің тікелей немесе жанама әсері
#42
*!биотикалық факторлар
*+организмнің тіршілік әрекетінің басқаларына тигізетін әсері
*организмдердің бір-бірімен және қоршаған ортамен байланысы
*организмге тікелей немесе жанама әсер ететін ортаның элементі
*организмдерге әсер ететін қоршаған орта жағдайларының жиынтығы
*қоршаған ортаға тигізетін адам баласы іс әрекетінің тікелей немесе жанама әсері
#43
*!Антропогендік факторлар
*организмнің тіршілік әрекетінің басқаларына тигізетін әсері
*организмге тікелей немесе жанама әсер ететін ортаның элементі
*организмдердің бір-бірімен және қоршаған ортамен байланысы
*организмдерге әсер ететін қоршаған орта жағдайларының жиынтығы
*+қоршаған ортаға тигізетін адам баласы іс әрекетінің тікелей немесе жанама әсері
#44
*!Трофикалық қоректік байланыстар
*жыл сайын қасқырлар 25 пайыз бұландармен азықтанады
*бір организмнен пайда көріп, екіншісіне зиян тигізбей тіршілік ететін қарым қатынас түрі
*организм екінші организм есебінен тіршілік ететін биотикалық қарым қатынас түрі әртүрге
*+бір түр басқа тірі особьтармен, өлекселермен немесе олардың соңғы өнімдерімен қоректенуі бір
*жататын организмдер бір – бірімен қарым – қатынаста ыңғайлы өмір сүру үшін қандай бейімделу формасын
#45
*!Экологиялық жүйеде заттар айналымы қалай жүреді
*продуцент арқылы редуцентке
*редуцент арқылы продуценттен консументке
*продуцент арқылы редуценттен автротрофқа
*+продуцент арқылы консументтен редуцентке
*консумент арқылы редуценттен продуцентке
#46
*!Оптимум заңы мағынасы құралады, соның ішінде
*барлық экологиялық факторлар мағыналы рөл атқармайды
*+организмнің тіршілігі үшін аса қолайлы факторлардың белсенділігі
*ортаның барлық экологиялық факторлары бір мағыналы рөл атқарады
*экологиялық факторлардың негізгісі болып есептелетін ағзалық өлшемдердің
*бір факторлардың өмір сүру жағдайларының нашарлау кезінде, басқа факторлардың қабылдаушылығының арқасында диапазондардың өзгеруі
#47
*! Пессимум заңы мыналардан тұрады, соның ішінде
*+организм тіршілігіне қауіпті немесе бөлінуіне әкелетін аймақ
*организмнің тіршілігі үшін аса қолайлы факторлардың белсенділігі
*ортаның барлық экологиялық факторлары бір мағыналы рөл атқарады
*кез келген экологиялық фактордың тірі организмдердің тіршілік әрекетіне оңтайлы шегі болады
*экологиялық факторлардың негізгісі болып есептелетін ағзалық – өлшемдердің оптимальді
деңгейлерден ауытқуы
#48
*!Ағзаны төзімділік шегіне жақындататын немесе жоғарлататын факторлар – бұл
*+шектеуші(лимитті)
*оптималдық
*минималдық
*экологиялық
*максималдық
#49
*!Экологиялық валенттілік
*қоршаған ортаның ластануы
*биосфераны қайта қалпына келтіруші процесс
*экожүйелердің биологиялық өнімділігінің төмендеуі
*табиғи экожүйелердің тепе-теңсіздігін қайта қалпына келтіру
*+экологиялық факторлардың әсеріне тірі ағзалардың бейімделу қабілеті
#50
*!Стенобионтты организмдер болып табылады
*температураға толеранттылығы төмен диапазон
*температураға толеранттылығы жоғары диапазон
*су тұздылығына толеранттылығы төмен диапазон
*су тұздылығына толеранттылығы жоғары диапазон
*+ортаның барлық экологиялық факторларына толеранттылығы төмен диапозон
#51
*!Эврибионтты организмдер болып табылады
*температураға толеранттылығы төмен диапазон
*су тұздылығына толеранттылығы төмен диапазон
*су тұздылығына толеранттылығы жоғары диапазон
*ортаның барлық экологиялық факторларына толеранттылығы төмен диапазон
*+ортаның барлық экологиялық факторларына толеранттылығы жоғары диапазон
#52
*!Фотопериодизм деп аталады
*ағзалардың қалыптасуы
*ағзалардың бейімделушілігі
*ағзалардың физиологиялық күйі
*ағзалардың қоршаған ортаға әсері
*+ағзалардың күн ұзақтығына реакциясы
#53
*!Бейорганикалық орта факторларының жиынтығы қалай аталады
*лимиттік
*биотикалық
*биологиялық
*антропогендік
*+абиотикалық
#54
*!Бір организмнің басқа организмге тіршілік әсер ету әрекетінің жиынтығы – бұл факторлар
*лимиттік
*химиялық
*+биотикалық
*абиотикалық
*антропогендік
#55
*!Адамның іс әрекетімен жасалынатын қоршаған ортаға әсері
*лимиттік
*химиялық
*биотикалық
*абиотикалық
*+антропогендік
#56
*!Антропогендік фактор
*топырақ қабатының бұзылуы
*анабиоз, симбиоз, комменсализм
*+адамның қолымен жасалған факторлар
*бәсекелестік, жартқыштық, паразитизм
*температура, қысым, радиациялық фон
#57
*!Популяция
*биоценоз құрамына кіретін түрлер
*бірге тіршілік ететін түрлердің өзара қарым-қатынасы
*белгілі бір аумақты ұзақ мекендейтін, әртүрге жататын даралар жиынтығы
*өмір сүруге біркелкі жағдайлары бар аймақтарды мекендейтін біртүрлі жеке өмір сүретін ағзалар тобы
*+бір түрге жататын, белгілі бір аумақты ұзақ мекен ететін, өзара еркін будандаса алатын даралар жиынтығы
#58
*!Элементарлық популяция
*бірге тіршілік ететін түрлердің өзара байланысы
*биоценоз құрамына кіретін түрлердің жалпы күйі
*+кішігірім территорияда мекендейтін бір түр дараларының жиынтығы
*біркелкі жағдайлары бар бір аумақта өмір сүретін біртүрге жататын ағзалар тобы
*белгілі бір аумақта ұзақ өмір сүретін, генетикалық ақпараттармен алмасатын бір түр дараларының жиынтығы
#59
*!Экологиялық популяция
*+кез-келген екі ағза еркін бір-бірімен будандаса алады
*бірге өмір сүретін және бір-бірімен өзара байланысатын түрлер
*кішігірім территорияда мекендейтін бір түр дараларының жиынтығы
*белгілі бір аумақта ұзақ өмір сүретін әр түрлі даралар жиынтығы
*өмір сүруге біркелкі жағдайлары бар аймақтарды мекендейтін біртүрлі жеке өмір сүретін ағзалар тобы
#60
*!Географиялық популяция
*биоценоз құрамына кіретін түрлердің жалпы күйі
*кез-келген екі ағза еркін бір-бірімен будандаса алады
*кішігірім территорияда мекендейтін бір түр дараларының жиынтығы
*белгілі бір аумақта ұзақ өмір сүретін бір түр дараларының жиынтығы
*+өмір сүруге біркелкі жағдайлары бар аймақтарды мекендейтін біртүрлі жеке өмір сүретін ағзалар тобы
#61
*!Популяцияның негізгі биологиялық көрсеткіштерінің уақыт бойынша өзгеруі қалай аталады
*популяция қоры
*популяция гомеостазы
*популяция тығыздығы
*+популяцияның динамикасы
*популяцияның статистикасы
# 62
*!Экологиялық қуыс
*әр түрлі тәртіптегі ағзалардың арасындағы қатынастың кескіндік суреті
*қоршаған ортаның орны толмастай өзгеруін сипаттайтын экологиялық сәтсіздік
*ағзалардың экологиялық факторларының сандық өзгергіштігін көтере алу қабілеті
*ағзалардың экологиялық факторларының сандық өзгергіштігін көтере алмау қабілеті
*+түрдің табиғатта тіршілік ете алатындай жағдайындағы қоршаған орта факторларының жиынтығы
#63
*!Популяция саны
*+осы аумақта популяция ішінде осы түр ағзалардың саны
*қоршаған ортаның орны толмастай өзгеруін сипаттайтын экологиялық сәтсіздік
*ағзалардың экологиялық факторларының сандық өзгергіштігін көтере алу қабілеті
*ағзалардың экологиялық факторларының сандық өзгергіштігін көтере алмау қабілеті
*популяция алып жатқан аудан немесе көлем бірлігіне шаққандағы организмдер саны
#64
*!Популяция тығыздығы
*осы аумақта популяция ішінде осы түр ағзалар санының жиынтығы
*белгілі бір көлемдегі немесе территориядағы ағзалардың жалпы саны
*қоршаған ортаның орны толмастай өзгеруін сипаттайтын экологиялық сәтсіздік
*ағзалардың экологиялық факторларының сандық өзгергіштігін көтере алмау қабілеті
*+популяция алып жатқан аудан немесе көлем бірлігіне шаққандағы организмдер саны
#65
*!Популяция таралу түрлеріне байланысты бөлінеді
*саны, тығыздығы
*тығыздығы,өлімі
*+кездейсоқ, біркелкі, топтық
*экологиялық туылымы мен өлімі
*пререпродуктивті, репродуктивті, пострепродуктивті
#66
*!Популяциялардың көбеюінің типтері
*кездейсоқ,біркелкі,топтанып
*саны, тығыздығы, биомассасы
*экологиялық туылымы мен өлімі
*+экспоненциальды, логистикалық
*пререпродуктивті, репродуктивті, пострепродуктивті
#67
*!Популяциядағы организмдердің жастық топтары бөлінеді
*саны, тығыздығы, биомассасы
*экспоненциальды, логистикалық
*кездейсоқ, біркелкі, топтық
*экологиялық туылымы мен өлімі
*+пререпродуктивті, репродуктивті, пострепродуктивті
#68
*!Биоценоз
*өзен суларындағы организмдер жиынтығы
*мұхиттардағы тірі организмдердің жиынтығы
*тірі организмдердің қоршаған ортамен байланысы
*+үш құрамдас компоненттен тұратын жүйе: өсімдіктер, жануарлар әлемі, микроорганизмдер
*қоршаған ортаның нақты бір жағдайда тіршілік ететін әр түрлі популяция жиынтығы
#69
*!Биогеоценоз-бұл
*+биоценоз және биотип
*көл суларындағы организмдер жиынтығы
*мұхиттардағы тірі организмдердің жиынтығы
*топырақтың құрамындағы тірі организмдер жиынтығы
*қалалардағы топырақтың құрамындағы тірі организмдер жиынтығы
#70
*!Биогеоценозға жатады
*өзен суларындағы организмдер жиынтығы
*мұхиттардағы тірі организмдердің жиынтығы
*қалалардағы топырақтың құрамындағы тірі организмдер жиынтығы
*ауылдардағы топырақтың құрамындағы тірі организмдер жиынтығы
*+өсімдіктердің, жануарлар әлемінің, микроорганизмдердің және олардың мекен ететін ортасының жиынтығы
#71
*!Жер шарындағы зат және энергия ағымдары үздіксіз келіп жататын тірі организмдер жиынтығынан тұратын табиғи қалыптасқан жүйе
*биомасса
*биосфера
*+экожүйе
*популяция
*геологиялық жүйе
#72
*!Экожүйе тұрақтылығының негізгі қағидалары
*экологиялық пирамида
*энергетикалық көздердің болуы
*продуценттердің жеткілікті мөлшерде болуы
*+энергия ағымын ұстап тұратын зат айналымы
*экожүйенің мөлшері немесе көлемі әртүрлі жануарлардың болуы
#73
*!Гетеротрофты организмдер
*сапрофагтар
*редуценттер
*продуценттер
*деструкторлар
*+консументтер
#74
*!Экологиялық сукцессия
*қоршаған ортаның өзгеруі
*қолайсыз жағдай кезінде тіршілік етуі
*өзін-өзі сүйемелдеуге және өздігінен реттелуге қабілеттілік
*дайын органикалық заттарды қорек ретінде пайдаланатын организмдер
*+табиғи факторлардың немесе адам іс-әрекетінің нәтижесінде бір аумақта биоценоздың басқа биоценозға алмасуы
#75
*!Экзогенетикалық сукцессия қандай жағдайда пайда болады
*қоршаған ортаның өзгеруі
*қолайсыз жағдай кезінде тіршілік етуі
*организмдерде алуан түрлердің пайда болуы
*+сыртқы абиотикалық немесе антропогендік әсерлерден
*қауымдастықтағы байланыстар жүйесінің немесе құрылымның өзгеруі
#76
*!Эндогенетикалық сукцессия қандай жағдайда пайда болады
*қоршаған ортаның өзгеруі
*қолайсыз жағдай кезінде тіршілік етуі
*организмдерде алуан түрлердің пайда болуы
*сыртқы абиотикалық немесе антропогендік әсерлерден
*+қауымдастықтағы байланыстар жүйесінің немесе құрылымның өзгеруі
#77
*!Экожүйе гомеостазы
*экожүйенің табиғи сипатыннан айырылуы
*табиғаттың қайталанбас аномальді жағдайы
*табиғи-климаттық зона шегіндегі біріккен экожүйе
*бір нақты географиялық аймақты мекендейтін тірі организм
*+өзін-өзі сүйемелдеуге және өздігінен реттелуге қабілеттілік
#78
*! Экология ғылымының қалыптасу кезеңдері
*Чарлз Дарвин дәуіріндегі экология
*+экология ғылымының өрлеу кезеңі
*экологиялық дағдарыстар мен тоқыраулар
*+ХХ ғ соңындағы биоэкологиялық ашылулар
*биоэкологиялық зерттеулердің жаппай сипат алу
*ХIХ ғ орта шеніндегі экология ғылымының дамуы
*+экология ғылымының жеке ғылым ретінде қалыптасу және даму
#79
*!Экология пәні зерттейді
*экожүйенің тірі ағзаға әсерін
*қоршаған ортаның химиялық факторларын
*қоршаған ортаның жанама және тікелей әсері
*cу көздерінің және топырақтың табиғи өзін-өзі тазарту үрдістерін
*+тірі организмдер мен олардың өмір сүру ортасының өзара қатынастырын
*+барлық тірі организмдердің қоршаған ортамен өзара әсері мен өзара байланыс заңдылығын
*+табиғат ресурстары, оны тиімді пайдалану және қорғаудың ғылыми-теориялық негіздерін
#80
*!Экология ғылымының зерттеу әдістері
*аспаптық
*+далалық
*химиялық
*ғаламдық
*физикалық
*+лабораториялық
*+экспериментарлық
#81
*!Экологиялық факторлар
*паразиттік
*әлеуметтік
*ақпараттық
*+биотикалық
*+абиотикалық
*+антропагендік
*физиологиялық
#82
*!Биотикалық факторлардың жіктелуі (қатынастар)
*типтік
*периодты
*+түр аралық
*эдафикалық
*периодты емес
*+түрішілік қарым
#83
*!Абиотикалық факторлар
*+ағзаға жел, қысым, ылғалдылық және радиацияның әсері
*+климаттық факторлар (қызу, жарық, ылғалдылық және т.б)
*организмнің тіршілік әрекетінің басқаларына тигізетін әсері
*+организмдерге әсер ететін бейорганикалық ортаның жиынтығы
*организмге тікелей немесе жанама әсер ететін ортаның элементі
*қоршаған ортаға тигізетін адам баласы іс әрекетінің тікелей немесе жанама әсері
*тірі организмдер және түрлердің бір-бірімен өзара қатынасының қоректік факторлар және әртүрлі пішіндері
#84
*!Коммонер қалыптастырған экологияның заңдылықтары
*салауатты өмір сүру
*қоршаған ортаны қорғау
*+табиғат жақсырақ біледі
*+еш нәрсе тегін берілмейді
*табиғат русурстарын басқару
*табиғат ресурстарын жүзеге асыру
*+барлығы бір-бірімен байланысты
*экологиялық білім мен тәрбие беру
*+барлығы қайда болса, сонда бару керек
#85
*!Табиғат қорғаудың негізгі мақсаты
*биотикалық факторлардың әсері
*адамның теріс іс әрекеттерін болдырмау
*+табиғаттың байлығын тиімді пайдалану
*табиғат байлықтарын ұтымсыз пайдалану
*адамның қоршаған ортамен қарым қатынасы
*+табиғат байлықтарын болашақ ұрпаққа қаз қалпында жеткізу
*+табиғаттың ресурстарын тиімді пайдаланып, оларды келер ұрпаққа қаз қалпында жеткізу
#86
*!Биотикалық факторлар
*+организмнің тіршілік әрекетінің басқаларына тигізетін әсері
* организмге тікелей немесе жанама әсер ететін ортаның элементі
*организмдерге әсер ететін бейорганикалық ортаның жиынтығы
*организмдердің бір-бірімен және қоршаған ортамен байланысы
*организмдерге әсер ететін қоршаған орта жағдайларының комплекстері
*+тірі организмдердің бір-біріне және ортаға жағымды немесе жағымсыз әсер етуі
#87
*!Популяциялардың бір-бірімен қарым-қатынас түрлері
*топтық
*жекелік
*түрішілік
*+паразитизм
*+нейтрализм
*+бәсекелестік
*жеке дара түрлер
#88
*!АНТРОПОГЕНДІ ФАКТОРЛАР
* +көл және теңіздердің құрғауы
* +адам денсаулығының бұзылуы
* қызу, қысым, радиационды орта
* анабиоз, симбиоз, комменсализм
* бәсекелестік, жыртқыштық, паразитизм
* +атмосфераға зиянды заттарды шығару
* жердің геологиялық және геоморфологиялық құрылымы
#89
*!Экологиялық жүйеде заттар айналымы қандай байланыста жүреді
* + консументтен редуцентке
* продуцент арқылы редуцентке
*автротрофтардан гететрофтарға
*+ продуцент арқылы консументтерге
*консумент арқылы редуценттен продуцентке
*редуцент арқылы продуценттен консументке
*+продуцент арқылы консументтен редуцентке
*продуцент арқылы редуценттена автротрофқа
#90
*!Экологиялық фактордың оптимум заңы
*экологиялық факторлардың негізгісі
*әсер ететін фактордың жоғарғы деңгейі
*әсер ететін фактордың ең төменгі деңгейі
*әр түрлі факторлардың диапазондарының өзгеруі
* ағзаны төзімділік шегіне жақындататын фактор деңгейі
*+организмнің тіршілігі үшін аса қолайлы факторлардың белсенділігі
*+ағзаның тіршілігі үшін анағұрлым қолайлы болатын фактордың интенсивтілігі
*+организмдердің дамуы үшін қолайлы жағдайлармен қамтамасыз етілген фактордың сан мөлшері
#91
*!Экологиялық факторлардың пессимум заңы
*экологиялық факторлардың негізгісі
*әсер ететін фактордың жоғарғы деңгейі
*ағзаны төзімділік шегіне жақындататын деңгей
*+организм тіршілігінің тоқтауына әкелетін фактор мөлшері
*+организм тіршілігіне қауіпті немесе өлінуіне әкелетін аймақ
*ортаның барлық экологиялық факторлары бір мағыналы рөл атқарады
*+ағзаның тіршілігі үшін анағұрлым қолайсыз болатын фактордың интенсивтілігі
#92
*!Климаттық факторлардың жіктелуі
*қоректік
*гомотиптік
*эдафикалық
*биотикалық
*гетеротиптік
*сулы ортаның
*+периодты емес
*+екінші периодты
*+бірінші периодты
#93
*!Cтенобионтты организмдер
*суда тіршілік ететін
*құрғақшылыққа төзімді организмдер
*+экологиялық валенттілігі төмен түрлер
*температураға толеранттылығы төмен диапозон
*су тұздылығына толеранттылығы төмен диапозон.
*су тұздылығына толеранттылығы жоғары диапозон
*+ортаның барлық факторларына төзімділігі төмен түрлер
*+ортаның барлық экологиялық факторларына толеранттылығы төмен диапозон
#94
*!Эвриобионтты организмдер
*суда тіршілік ететін
*+төзімділігі жоғары түрлер
* құрғақшылыққа төзімді организмдер
*температураға толеранттылығы төмен диапозон
*су тұздылығына толеранттылығы төмен диапозон
*+су тұздылығына толеранттылығы жоғары диапозон
*+ортаның барлық экологиялық факторларына төзімділігі жоғары диапозон
*ортаның барлық экологиялық факторларына толеранттылығы төмен диапозон
#95
*! Абиотикалық факторлар
*топырақ қабатының бұзылуы
*анабиоз, симбиоз, комменсализм
*+атмосфераның химиялық құрамы
*+температура, қысым, радиациялық фон
*зиянды заттардың атмосфераға шығарылуы
*паразиттік, жыртқыштық, селбесіп тіршілік ету
*+геологиялық және геморфологиялық құрылымы
#96
*!Биотикалық факторлаР
*+селбесіп тіршілік ету
*топырақ қабатының бұзылуы
*атмосфераның химиялық құрамы
*+паразиттік, бәсекелестік, симбиоз
*температура, қысым, радиациялық фон
*+бәсекелестік, жыртқыштық, паразитизм
*зиянды заттардың атмосфераға шығарылуы
*жердің геологиялық және геоморфологиялық құрылымы
#97
*! Антропогендік факторлаРҒА ЖАТАДЫ
*+өзен-көлдердің тартылуы
*анабиоз, симбиоз, комменсализм
*бәсекелестік, жартқыштық, паразитизм
*температура, қысым, радиациялық фон
*+адам баласы денсаулығының бұзылуы
*+зиянды заттардың атмосфераға шығарылуы
*жердің геологиялық және геморфологиялық құрылымы
#98
*!Биосфера
*тау қазбаларындағы белсенді өмір аймағы
*ауыз судағы тірі организмдердің белсенді өмір аймағы
*топырақтағы тірі организмдерінің белсенді өмір аймағы
*қоршаған ортаның өсімдік әлеміне әсерін зерттейтін ғылым
*+жердегі, судағы және атмосферадағы тірі организмдердің белсенді өмір аймағы
#99
*!«Биосфера» терминін енгізген ғалым
*+Зюсс
*Тенсли
*С.Шварц
*Ю.Либих
*Н.Вавилов
#100
*!Қазіргі заманғы биосфера ілімінің авторы болып табылады
*Ю.Одум
*Ч Дарвин
*Э Геккель
*Б Коммонер
*+В.И.Вернадский
#101
*!«Ноосфера» терминін ғылымға енгізген кім
*Геккель
*Э.Леруа
*П.Т.Шарден
*В.И.Вернадский
*+Э.Леруа және П.Т.Шарден
#102
*!«Ноосфера»
*литосфера
*гидросфера
*«өмір» сферасы
*+«ақыл-ой» сферасы
*«техногенез» сферасы
#103
*!Тірі организмдер қоныстанатын жердің геологиялық қабаты қалай аталады
*ноосфера
*атмосфера
*+биосфера
*гидросфера
*стратосфера
# 104
*!Биосфераның тігінен есептегендегі көлемі
*10км
*15 км
*+25 км
*45 км-ден жоғары
*35 км шамасында
# 105
*!В.И.Вернадский бойынша тірі зат
*органикалық заттардың жиынтығы
*абиотикалық факторлардың жиынтығы
*антропогендік факторлардың жиынтығы
*қоршаған ортаның нақты бір жағдайда тіршілік ету ортасы
*+барлық тірі организмдердің жиынтығы, қатты геологиялық күш
# 106
*!Биосферадағы тірі заттың функциялары
*қоректік тізбектік
*детриттік тізбектік
*биотикалық, күн сәулесі энергиясы
*абиотикалық, биотикалық, антропогендік
*+энергетикалық, деструктивті, концентрациялық
# 107
*!Биосфера атмосфераның қай бөлігін қамтиды
*экзосфераны
*ионосфераны
*термосфераны
*стратосфераны
*+тропосфераны
# 108
*!Зат айналымның қандай түрлері бар
*физикалық, химиялық
*химиялық, биологиялық
*абиотикалық, биотикалық
*биологиялық, экологиялық
*+(үлкен) биосфералық, (кіші) биологиялық
# 109
*!Ноосфера
*ауалы орта
*жердің қыртысы
*+ақылдың саласы
*жердің су ресурстары
*жердің қатты қабығы
# 110
*!Биосфера құрамына кіретіндер
*тек тірі организмдер
*органи мен биоқиғаш заттар
*тек тірі организм мен биогенді заттар
*биогенді заттар мен биоқиғаш дене тірі
*+тірі организм мен биогенді және биоқиғаш дене
# 111
*!Биосфераның химиялық заттармен ластануы... әкеледі
*паразитарлық ауруларға
*өндірістік жарақаттардың жиілеуін
*+ауыр металл тұздарымен улану
*тұрғындар арасындағы жұқпалы ауруларға
*гастрит және асқазан ойық жарасы ауруларының төмендеуі
#112
*! БИОСФЕРАНЫҢ ДАМУ КЕЗЕҢДЕРІ
*өрлеу
*зерттеу
*тоқырау
*+алғашқы
*+ноосфералық
*+биотехносфералық
*жеке ғылым ретінде қалыптасуы
#113
*!Экология пәні зерттейді
*экожүйенің тірі ағзаға әсерін
*қоршаған ортаның химиялық факторларын
*қоршаған ортаның жанама және тікелей әсері
*cу көздерінің және топырақтың табиғи өзін-өзі тазарту үрдістерін
*+тірі организмдер мен олардың өмір сүру ортасының өзара қатынастырын
*+табиғат ресурстары,оны тиімді пайдалану және қорғаудың ғылыми-теориялық негіздерін
*+барлық тірі организмдердің қоршаған ортамен өзара әсері мен өзара байланыс заңдылығын
#114
*!Экология ғылымының зерттеу әдістері
*+далалық
*аспаптық
*химиялық
*ғаламдық
*физикалық
*+лабораториялық
*+экспериментарлық
#115
*!Экологиялық факторлар
*паразиттік
*әлеуметтік
*+биотикалық
*+абиотикалық
*психологиялық
*+антропагендік
*физиологиялық
#116
*!Биотикалық факторлардың жіктелуі (қатынастар)
*типтік
*периодты
*+түрішілік
*+түр аралық
*гетеротиптік
*периодты емес
*+сулы ортадағы
# 117
*!Абиотикалық факторлар
*+ауаның химиялық құрамының жиынтығы
*организмнің тіршілік әрекетінің басқаларына тигізетін әсері
*+организмге әсер ететін қысым, ылғал, жел, радиацияның әсері
*+организмдерге әсер ететін бейорганикалық ортаның жиынтығы
*организмге тікелей немесе жанама әсер ететін ортаның элементі
*тірі организмдердің бір-біріне жағымды немесе жағымсыз әсер етуі
*қоршаған ортаға тигізетін адам баласы іс әрекетінің тікелей немесе жанама әсері
# 118
*!Коммонер қалыптастырған экологияның заңдылықтары
*салауатты өмір сүру
*қоршаған ортаны қорғау
*+табиғат жақсырақ біледі
*+еш нәрсе тегін берілмейді
*табиғат русурстарын басқару
*+барлығы бір-бірімен байланысты
*экологиялық білім мен тәрбие беру
*табиғат ресурстарын жүзеге асыру
*+барлығы қайда болса, сонда бару керек
#119
*!Атмосфера
*жер қыртысының құнарлы қабаты
*мұхиттардың, теңіздердің, топырақтың ылғалдылығы
*теңіздердің, мұхиттардың, мұздықтардың жиынтығы
*жердегі, судағы және топырақтағы тірі организмдердің өмір аймағы
*+әр түрлі газ бөлшектерідің қоспаларынан тұратын жердің газ тәрізді қабығы
#120
*!Атмосфералық ауаның ластануын қандай топқа бөлінеді
*қалалық, ауылдық
*космостық, жаһандық
*+антропогендік, фондық
*коммунальдық, тұрмыстық
*ықшам аудандық, аудандық
#121
*!Атмосфералық ауада ластанудың таралу масштабына байланысты
*ауыл-шаруашылықтық
*транспорттық, қалалық
*өнер-кәсіптік, өндірістік
*энергетикалық, космостық
*+жаһандық, жергілікті, аймақтық
#122
*!Атмосфералық ауаны антропогенді ластаушы заттардың көзі
*ауаның ылғалдылығы
*бактериялар және вирустар
*+өнеркәсіптік кәсіпорындар
*вулканизациялық жұмыстар
*таулы қазбалардың желденуі
#123
*!Атмосфералық ауаны ластаушы химиялық факторлар
*температура, қысым
*ауаның ылғалдылығы
*бактериялар және вирустар
*бактериялар және вирустар
*+газды тастандылар, ауыр металлдар
#124
*!Атмосфералық ластану кезінде ерекше токсикалық заттар
*азот
*озон
*аммиак
*аргон
*+органикалық асқын тотықтар
#125
*!Атмосфералық ауаның канцерогенді ластаушылары
*озон, оттегі
*аргон, азон
*азот тотығы
*көмірқышқыл газ
*+радионуклидтер,бенз(а)пирен
#126
*!Атмосфераның радиактивті ластануы
*фондық ластану
*антропогендік ластану
*химиялық жолмен ластануы
*биологиялық жолмен ластануы
*+радиактивті заттар ыдырауының салдары
#127
*!Атмосфералық ауаның фондық ластануы
*автокөлік
*энергетикалық
*ауылшаруашылық
*өнеркәсіптік обьектілер
*+вулкан жарылу нәтижесінде ластануы
#128
*!Атмосферадағы ауаны ластаушы заттардың концентрациясы қандай өлшем бірліктермен белгіленеді
*мг/кг
*кг/м3
*+мг/м3
*мг/мл3
*кг/ мл3
#129
*!Атмосфераның табиғи ластануларына жатады
*өндірістік
*тұрмыстық
*транспорттық
*+шаң тозаңдар
*коммунальды
#130
*!Антропогенді ластану көздері
*шаң тозаңдар
*орман өрттері
*топырақ ұшқыны
*вулкан жарылысы
*+өндірістік кәсіпорындар
#131
*!Ғаламдық атмосфералық проблемалар
*дифляция
*шөлейттену
*су эрозиясы
*жел эрозиясы
*+жылу эффектісі
#132
*!Атмосферада озон қабатының бұзылуы
*иіс газы
*азот оксиді
*күкіртті газ
*көміртегі диоксиді
*+хлор-фтор,көміртегі
#133
*!Атмосфераның ғаламдық проблемасы
*шөлейттену
*мұнаймен ластану
*радиоктивті ластану
*топырақтың тұздануы
*+фотохимиялық тұманша
#134
*!Атмосфераның химиялық құрамы
*азот, сутегі, оттегі, аргон
*азот, оттегі, көмір қышқыл
*газы сутегі, күкіртті газ, неон, оттегі
*+азот, оттегі, аргон, көмір қышқыл газы
*оттегі, сутегі, аргон, көмір қышқыл газы
#135
*!Атмосфералық ауаның фондық ластануы
*қалалардың жергілікті ластануы
*бүкіл планетаның жаһандық ластануы
*өнеркәсіптік аудандардағы аймақтық ластану
*+ластаушы көздерінен алыс атмосфералық ауаның күйі
*өнеркәсіптік кәсіпорындарға жақын атмосфералық ауаның күйі
#136
*!Атмосфералық ауаның антропогенді ластануы
*ластаушы көздерінен алыс атмосфералық ауаның күйі
*+адамның іс-әрекеті нәтижесінде атмосфера сапасының өзгеруі
*тірі емес табиғаттың табиғи факторлардың әсерінен атмосфераның ластануы
*табиғи биологиялық факторлардың әсерінен атмосфера сапасының өзгеруі
*тірі табиғаттың физикалық факторлардың әсерінен атмосфера сапасының өзгеруі
#137
*!Атмосфераның жаһанды ластануының экологиялық зардаптары
*қалалардың жергілікті ластануы
*табиғи ластанудың жоғарылауы
*өнеркәсәптік аудандардағы аймақтық ластану
*кішігірім аумақта ластаушы заттардың жоғарылауы
*+парниктік эффекттің дамуы, озон қабатының бұзылуы
#138
*!Атмосфералық ластаушылар агрегаттық күйі бойынша бөлінеді
*шөлейттену
*мұнаймен ластану
*табиғи және жасанды
*топырақпен тұздануы
*+қатты, сұйық және газ тәрізді
# 139
*!Шаң және тұман түтінінің улы қоспасы
*+тұманша
*тұманды қоспа
*түтіндік эффект
*жылулық эффект
*парниктік эффект
# 140
*!Атмосферадағы антропогенді ластану көзі
*желдің болмауы
*температуралық инверсия
*топырақ ұшқыны, орман өрттері
*шаң тозаңдар, вулкан жарылысы
*+өндірістік кәсіпорындар және көлік
# 141
*!Атмосфераға оттектің негізгі түсетін көзі
*мұздардың еруі
*вулкандық құбылыс
*өнеркәсіп орындары
*+фотосинтез құбылысы
*бактериялардың тіршілік әрекеті
# 142
*!Атмосферадағы жылу эффектісін жылдам түзетін заттар
*озон, формальдегид, метан, фреондар
*күкіртті газ, метан, фреондар, азот оксиді
*метан, фреондар, азот оксиді, көміртегі оксиді
*+көмірқышқылы, метан, азот оксиді, фреондар
*күкіртті газ, көміртегінің диоксиді, азот оксиді фреондар
# 143
*! Атмосфераға шығарылатын күкірт оксиді және азот оксидін түзетін жаңбырлар
*нитритті жаңбырлар
*сульфатты жаңбырлар
*сульфитті жаңбырлар
*+қышқылды жаңбырлар
*нитрито-сульфатты жаңбырлар
# 144
*!Атмосфераға шығарылатын ең қауіпті газ
*озон
*+иіс газы
*азот оксиді
*күкірт оксиді
*көмірқышқыл газы
# 145
*!Технологиялық үрдісіне байланысты өнеркәсіп кәсіпорындарының шығарындылары бөлінеді
*табиғи, жасанды
*ықшам аудандық
*фондық, антропогендік
*коммунальдық, қалалық
*+ұйымдастырылған, ұйымдастырылмаған, аралас шығарындылар
# 146
*!Атмосфералық ластанудың түрлері
*қатты, газ тәрізді
*жергілікті, аймақтық
*өндірістік, ауыл-шаруашылық
*ошақтық, аймақтық, жаһандық
*+химиялық, физикалық, биологиялық
# 147
*!Атмосфералық ластану ауқымы және таралуы бойынша бөлінеді
*табиғи, антропогенді
*сұйық, қатты, газ тәрізді
*өндірістік, ауыл-шаруашылық
*+жергілікті, аймақтық, жаһандық
*химиялық, физикалық, биологиялық
# 148
*!Атмосфераның физикалық ластануы
*пластмассалар, СБАЗ
*бөлек химиялық заттармен
*пестицидтер, ауыр металдар
*биогенді, микробиологиялық
*+жылулық, радиактивті, шулы
# 149
*!Атмосфераның химиялық жағынан ластануы
*жылулық, радиактивті
*электромагнитті, шулы
*шаң тозаңды, сел ағындар
*биогенді, микробиологиялық
*+пестицидтер, ауыр металдар
# 150
*!Атмосфераның биологиялық заттармен ластануы
*жылулық, радиактивті
*электромагниттік, шулы
*пестицидтер, ауыр металдар
*шаң-тозаңды, селдік ағындар
*+биогенді, микробиологиялық
# 151
*!Жалпы шығарындылар
*+атмосфераға шығарылатын белгілі мөлшері
*ластаушы заттардың апатты шығарындылары
*су қоймаларына ластаушы заттардың тасталынуы
*ластаушы заттардың бақыланбайтын шығарындылары
*бейорганикалық заттардың ұйымдастырылмаған тасталуы
# 152
*!Ұйымдастырылған шығарындылар
*бақыланбайтын шығарындылар
*ластаушы заттардың апатты шығарындылары
*шаң-газ тазалағыш жүйеден өтпейтін шығарындылар
*герметизацияның жоқ кезінде пайда болатын шығарындылар
*+орталықтандырылған жол арқылы жүретін шығарындылар
# 153
*!Ұйымдастырылмаған шығарындылар
*бақыланатын шығарындылар
*ластаушы заттардың апатты шығарындылары
*шаң-газ тазылағыш жүйеден өтетін шығарындылар
*орталықтандырылған жол арқылы жүретін шығарындылар
*+герметизацияның жоқ кезінде пайда болатын шығарындылар
# 154
*!АТМОСФЕРАНЫҢ ХИМИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫ
*озон
*+азот
*сутегі
*+оттегі
*фреондар
*металдар
*көміртегі
*+инертті газдар
*+көмірқышқыл газы
# 155
*!АТМОСФЕРАНЫҢ ФИЗИКАЛЫҚ ҚҰРАМЫ
*оттегі
*+қысым
*металдар
*көміртегі
*+ылғалдылық
*+температура
*инертті газдар
*+ауа қозғалысы
*көмірқышқыл газы
# 156
*!АДАМ АҒЗАСЫНА НИКЕЛЬДІҢ ӘСЕРІ
*+демікпе
*+бас айналу
*терінің түссізденуі
*бауыр зақымданады
*жүйке жүйесінің аурулары
*+бүйрек қызметінің бұзылуы
*қан тамырлардың зақымдануы
# 157
*!«ЖЫЛУЛЫҚ ЭФФЕКТ» ЖӘНЕ ОЗОН ҚАБАТЫНЫҢ ЖҰҚАРУЫ ӘСЕР ЕТЕДІ
*шөлейттенуге
*топырақ азуына
*+халық денс
