Алдында біз ұңғыманы бұрғылау ұңғыманың жер бетімен пайда болу мақсатындағы жынысты бұзу процесі екенін атап өттік.
Бірақ бұл нәтижеге процеске бір тапсырмамен біріктірілген және технологиялық түрде жалпы комплекс құрастыратын – бұрғылау қондырғысын ендірумен жете аламыз.
Қазіргі заманғы бұрғылау қондырғысын келесі құрылғылар құрайды.
Мұнара жүккөтеру құрылғысы болып табылады, ол үшін арнайы полиспасталық жүйемен (тәлдіқ) жабдықталады. Оған келесілер кіреді: кронблок, тәлдік жүйе, ілгек және металл арқан. Кронблок және тәлдік жүйе – ауыстырылатын және ауыстырылмайтын шкивтер жүйесі, ол арқылы арқан лақтырылған.
Арқанның бір ұшы жылжымайтын етіп, ал екінші ұшы шығырдың барабанына бекітіледі.
Тәлдік жүйенің жұмысы блоктың көмегімен жүкті көтеру кезінде механиканың белгілі бір шартта негізделген, күште ұту арақашықтықтағы ұштылуға тең. Біздің жағдайымызда күштегі ұту қызықтырады, өйткені аз ғана салмақты көтеру қуаттың көп жұмсалуын қажет етеді. Тәлдік жүйеге ілмек ілінеді, оған ұңғымаға түсірілетін немесе көтерілетін жүк ілінеді. Көп жағдайда – түбіне қашау бекітілетін бұрғылау құбырларының тізбегі.
Шығыр – тәлдік арқанның бос ұшын орауға және осының әсерінен көтеру-түсіру операцияларын орындауға арналған механизм. Шығырдың негізгі түйіні болып айналуды арнайы жетек беретін барабан табылады. Барабанның айналу жылдамдығы пневматикалық немесе қолмен тежегішпен реттеледі.
Ротор – ұңғымаларды бұрғылау кезінде құбырлардың айналуын және олардың бұралуын іске асыратын механизм. Ол подшипниктерінде айналатын білік орнатылған қаңқадан тұрады. Үстелде төртбұрышты саңылау бар, оған бұрғылау бағанасының бірінші құбыры отырғызылады. Құбырдың және үстелдің мұндай конструкциясы олардың жақсы жанасуын қамтамасыз етеді. Үстелдің айналуы шестернялардың конустық жұбымен іске асырылады, олардың бірі жетектің карданбілігімен, ал екіншісі үстелмен біріктірілген.
Сорап – бұрғылау процессінде ұңғымаға сұйықты (оны шаю деп атайды) беруді қамтамасыз ететін гидравликалық машина. Бұл кезде келесі мақсаттарға жетеміз: сұйықтың жиегінің қарқыны қашау ауданындағы жынысқа әсер етеді, бұл оның қирауына алып келеді; бұрғыланған жыныс сұйық жиегімін ұсталады да, бетке шығарылады. Шаю сұйығы ретінде әртүрлі отырғызулары бар су мен балшықты ерітінді пайдаланылады.
Сорап екі түіннен тұрады – гидравликалық және механикалық. Гидравликалық түйін поршендері қайтымды әрекет жасайтын екі цилиндрден тұрады. Цилиндрлерде орнатылған клапандар сұйықтың көлденең түсуін және шығарылуын қамтамасыз етеді, ал әуе қақпағы сұйықтың берілуінің пульсациялау сипатын тегістейді.
Поршендердің ауысуын кривошипті-шатунды механизмі бар редуктордан тұратын механиклық түйін қамтамасыз етеді. Соңғысы айналмалы жүрісті поршендердің қайтымды жүрісіне айналдырады. Механикалық түйін шкивтен, кривошиптен (коленвал), шатуннан, крейцкопфтан тұрады. Крейцкопф поршеннің осі бойынша поршеннің штогына шатуннан жүктеледі беру үшін пайдаланылады.
Сорап қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатымен айдау құбырөткізгішінде орнатылатын сақтандыру клапанымен жабдықталған болуы қажет және қысым құбырөткізгіштегі қысым критикалықтан жоғары.
Ұршық – оның айналу процессінде бұрғылау құбырларының тізбегі арқылы бұрғылауға шаю сұйығын беруді қамтамасыз етеді. Бұл мақсат үшін ұршық екі бөліктен жасалған – жылжымалы және жылжымайтын. Жылжымайтын бөлік тірекпен бұрғылау шлангысының көмегімен жалғастырылған, ол арқылы шаю сұйығы беріледі, ал жылжымалы- квадрат арқылы айналмалы бұрғылау тізбегімен.
Шаю сұйғының тазалау жүйесі бұрғыланған жыныстың және басқа да қоспалардың бөлшектерін алып жүретін ұңғымадан шығатын шаю сұйығын тазалауға және сұйықты қайта пайдалануға дайындауға арналған. Жүйе тазартылған сұйықты жинауға арналған арнайы електермен, газды бөлуге арналған мөлшерлегіштермен, тазартылған сұйықты жинауға арналған ыдыспен жабдықталған.
Механикалық кілт бұрғылау тізбегін құрастыратын құбырларды бұрауға және шешуге арналған.
5-суретте тереңдігі 2500 м болатын пайдалану және барлау ұңғымаларын бұрғылауда кең қолданылатын бұрғылау қондырғысының жалпы көрінісі көрсетілген. Бұл қондырғы келесідей негізгі түйіндерден тұрады: ротор 12, тәлдік жүйесі бар шығыр 6, сораптар 9 мен мұнара 1. Шығырдың және сораптың жетегі ретінде іштен жану қозғалтқыштары пайдаланылған. Бұрғылау қондырғысының жинағына қатпарланған дірілдегіш елек, қабат, шаю сұйығыны арналған қабылдау ыдысы 10, тірегі бар айдау құбырөткізгіштері кіреді.
1 — мұнара; 2 — кронблок; 3 — тәлдік жүйе; 4 — ілмек; 5 — ұршық; 6 —шығыр; 7 — отын; 8 — редуктор; 9 — бұрғылау сорабы; 10 — сораптардың қабылдау ыдыстары; 11 — пневмобасқару; 12 — ротор.
Сурет 5 - Бұрғылау қондырғысы
