Р мұнай және газ саласының дамуы.

КІРІСПЕ

 

Мұнай жану және майлау материалы, сонымен қатар бірқатар ауруларға қарсы ембік зат ретінде адамзатқа бұрынғы уақыттан бері белгілі.

Мұнайды алу техникасы бастапқыда жеңілірек болған, Мұнай жер бетінен шығу жерлерінде, яғни шұңқырлардан алынады. Кейінгі уақытта ағаш және тас арқылы құдықтарды шегендеген. Жиналған мұнайды ожау арқылы қолмен немесе аттың тарту күшімен қазып алған.

Бұрғылаудың жетелдерелген соққылық әдісін, демек, соққылық – арқандық және соққылық–штангалық механизацияланған әдістерін ендіру, мұнай ұңғымаларының орташа тереңдігін өсіруге және өнімділік мұнай жиектерін эксплуатациялауға қатыстыруға көмектесті.

Бұрғылаудың механикалық әдісін пайдалану мұнайды алудың өсуіне оң әсерін тигізеді.

Дамып келе жатқан өндіріс және тасымалдау жүйелері күннен күнге көп мұнай мен мұнай өнімдерін ажет етеді. Сондықтан XIX-ғасырдың аяғында мемлекеттік мұнай өндірісінің дамуы бақыланады.

Мұнай ісінің пайдасын өсіру үшін имициативті және үлкен капиталы бар мұнайөндірушілері салаға, мұнай алу зауыттарына мұнайды тасымалдау кезінде бірқатар жетістіктерді ендіруде.

Шетелде XIX-ғасырда бірқатар кәсіпорындарда наулар көмегімен эксплуатациялау кезінде электроқозғалтқыштарды пайдалана бастады, ең алдымен бақылаусыз ашық фонтандауды

жою мақсатында фонтанды арматурамен жабдықтау, болат мұнайөткізгіштерді тұрғызу тәжірибелері жүргізілді.

Мұнай мен газды өңдеу және алу арасында маңызды түйін ТЭК –магистралды құбырөткізгіштер болады. Қантамырлар жүйесіне ұқсас олар елдер мен континенттерге енеді. Ерекшелігі оларда қан емес, энергиятасымалдағыш циркуляцияланады. Кітаптарда мұнай және мұнайөткізгіштер қалай пайда болғандығы, қандай объекттер оладың құрамына кіретіндігі және олар қалай жұмыс істейтіндігі жайында айтылған

Құбырөткізгіштер басқа да мақсатта пайдаланылады – олардың көмегімен қатты және сусымалы материалдарды тасымалдауға болады. Көп жағдайларда бұл, дәстүрлі түрдегі тасымалдау жолдарын пайдалануға қарағанда тиімдірек,

Мұнайды өңдеу өнімдері және табиғи газды тұтынушыға дейін жеткізу қажет. Осы мақсатпен оларды бөлу жүйесі қызмет етеді. Оның құрамына газ қоймалары, мұнай базалары, мұнай өнімін өткізгіштер, газды бөлу жүйелері, жанармай құю бекеттері, газтолтырушылар және газды бөлу станциялары кіреді.

 

 

1 ТАРАУ. «МҰНАЙ ЖӘНЕ ГАЗ ҰҢҒЫМАЛАРЫН ИГЕРУ ЖӘНЕ БҰРҒЫЛАУ»

 

Р мұнай және газ саласының дамуы. Ұңғыма туралы түсінік және оның негізгі элементтері.

Р мұнай және газ саласының дамуы.

Мұнай өндірісі Қазақстан Республикасының халықтық шаруашылығының тез дамитын және негізгі саласының бірі болып табылады.

Мұнай қорлары ҚР территориясы бойынша әртекті орналасқан. Төрт батыс аймақтарда Республиканың мұнай қорының 90%-нан көп мөлшері орналасқан. Бұл Тенгиз, Қарашығанақ, Жаңажол және Кенбай сияқты кенорындар.

Негізгі газ қоры Республиканың екі ауданында жиналған: Батыс Қазақстан (Қарашығанақ) және Ақтөбе (Жаңажол).

Конденсаттың қоры бойынша негізгі орынды (барлық қордың 90%-нан көбі) Батыс-Қазақстан (Қарашығанақ) ауданы алады.

Қазақстан Республикасында ресурстардың бірқатар болжамы бар. Республиканың мұнайының болжамдық алынатын ресурсы 7,8 млрд. тоннаға бағаланады, бұл кезде олардың 2/3-і батыс Қазақстанда орналасқан, ал табиғи газдың болжамдық ресурстары 7,1 трил. м³-ге бағаланады, олардың 70% -нан көбі Батыс Қазақстанда орналасқан.

Қазіргі заманда мұнай және газ дүниежүзінде және Қазақстанда – энергетикалық ресурстардың негізгі түрлері, олардың бір бөлігіне қолданылатын барлық ресурстардың 70 %-ы келеді. Маңызды және актуалдық проблема болып – барлық технологиялық тізбекпен – кенорынды барлаудан мұнай мен газды пайдалануға дейінгі байланысты барлық сұрақтар табылады.

Дүниежүзінде мұнай және газды пайдалану барлау, алу, тасымалдау, өңдеу және оларды пайдалану бойынша барлық сұрақтардың маңыздылығының алдын алды. Ең бірінші кезекте кенорнында тұрақты түрде жетілдіру жүреді, пайдалануға теңіз шельфінің кенорындары түседі, үлкен тереңдіктегі мұнайды бұрғылауды меңгеру жүреді.

Мұнайгаздылықтың үлкен перспективаларын Каспий теңізінің Қазақстан секторымен қойнауына байланыстырады. Соңғы бағалауларға сүйенсек, Каспий шельфінің Қазақстан секторының болжамдық ресурстары шартты отынның шамамен 13 млрд. тоннасын құрайы.

Қазақстанның мұнайгаз комплексі бүгінгі күні тауарлық өнімділіктің көлемі бойынша басқа салалардың ішінде алдыңғы орындардың бірін алады. Қазіргі мұнай мен газды алу деңгейі Қазақстанның сұраныс қанағаттандырарлықтай. Онымен бірге, елдің ішкі нарығының географиясы, атап айтқанда мұнай және газды өндірудің негізгі аудандарының негізгі тұтыну ауданынан қаашықтығы экономиканы мұнай және газ ресурстарымен өздігінен қамтамасыз етуде айтарлықтай проблемаларды қалыптастырады. Одан бөлек, мұнай мен газды дербес экспорттаудың техникалық мүмкіндіктерінің болмауы дүниежүзілік нарыққа шығуды созады. Осыған қарамастан ресейлік мұнайгаз компаниялармен тығыз қатынас жасағанда экспорт көлемін 5-6 млн. т/жылына сақтауға мүмкіндік болады. Бұл саланың экономикаға тұрақты валюталық ендірулерді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Мұндай перспективалар Қазақстанмен қарым-қатынас орнатқанда шетелдік компаниялар үшін стимул бола алады. Себебі әңгіме басталу жайында емес, бұл қарым-қатынастың жалғасуы жайында болып отыр. Өйткені, 1991 жылдан бастап елде шетелдік серіктестердің қатысымен 22 жоба іске асырылуда.

Республикада мұнай мен газды алудың деңгейі бүгінгі күні қордың шамамен 2%-ын құрайды. Жеке қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін мұнайды алудың осы темпі жеткілікті. Бірақ, Қазақстан дүниежүзілік мұнайгаз нарығында лайықты орында алуға ұмтылуда, сондықтан мұнайды алу бойынша іс-әрекеттердің бірқатар комплексі жүргізілуде, ең алдымен батыс елдердің инвестицияларын тарту салдарынан.

Қазақстан саланың жоспарлық дамуы үшін жеткілікті кадрлар потенциалымен қамтамасыз етілген. Бірінші бірлесіп жұмыс істеу тәжірибесі қазақстандық мамандардың батыс елінің техникасы мен технологиясын тез меңгеруінің және өздерінің шетелдік әріптестерінен қалыспайды.

Осындай әдіспен, Қазақстан дүниежүзілік серіктестік болып саналуы қажет және керек, ең алдымен мұнай және газдың ең ірі өндірісі ретінде европалық серіктестік болып саналуы қажет, демек, инвестициялардың салынуының перспективалық нарығы.