Алла деген сөз жеңіл

Абайдың баласы Әкiмбайдың жоқтауы

 

Көз жұмғанша дүниеден

Иманын айтып кеткен-ай!

“Бейсенбі ме бүгін?” — деп,

Жұмаға қарсы өткені-ай!

Жер күңіреніп, жұрт шулап,

Ағайын түгел жеткені-ай!

Жамиғат тоңбай күн жылып,

Тәңірім рақым еткені-ай!

Ием қабыл алды-ақ деп,

Көңіліме қуат біткені-ай!

Қуаттанып бақсам да,

Күнәлі нәсіп түтпеді-ай.

 

Ата тегі мұндағы—

Орта жүздің ұлығы;

Ана тегі ондағы —

Өзен судың тұнығы.

Екі асылдан қосылған

Сом алтынның сынығы.

Өлгенше естен қалмайды

Өзгеше біткен қылығы.

 

Қызыл балақ, қыранның

Балапанын дерт алды.

Жеміс ағаш, бәйтерек

Балдырғанын өрт алды.

Артына белгі тастамай,

Жал құйрығын келте алды.

Ағайынды тойғызбай,

Аз күн қоймай, ерте алды.

 

Көп жасамай, көк орған,

Жарасы үлкен жас елім.

Күн шалған жерді тез орған,

Күншіл дүние қас өлім.

Артына белгі қалдырмай,

Бауыры қатты тас өлім.

Жыламайын десе де,

Шыдарлық па осы өлім?

Орамды тілді ауыздым,

Ақылға жүйрік маңыздым,

Көп жасамай тез кетіп,

Көзімнің жасын ағыздың.

 

Абайдың өзге ақындармен сөз жарыстыруы

 

Ж ы л т ы р

Әр кімнің бір жары бар басы байлы,

Қызылсу Шарға құймай тасымайды.

Жаманға жақсы қолы ұжымақтай,

Әлханжан бері таста насыбайды.

А б а й

Ханым сен, қарашың мен, басы байлы,

Ханы жақсы болса, қарашысы жасымайды.

Жаманға жақсы қолы ұжымақтай,

Әлханжан бері таста насыбайды.

 

Н а р м а н б е т

Нәпсі жел, көңіл өзен толқын ұрған,

Ми патша, ақыл дария кеңес құрған.

Таупықсыз ақыл мақұл болмайды екен,

Білмесең, құр суретсің бекер тұрған.

А б а й

Сөз самал, өлең дария толқын ұрған,

Ми патша, ақыл уәзір кеңес құрған

Ғылымсыз ақыл таупық болмайды екен,

Болмаса құр суретсің бекер тұрған.

 

Ы б ы р а й А л т ы н с а р и н

Адам көркі бастағы,

Маңдайдағы қастары.

Кеңшілікте әркім дос,

Таршылықтағы қайрылған

достағы.

А б а й

Бес мүшеден бөлекше бас та өзгеше,

Қиғаш біткен маңдайда қас та өзгеше.

Кеңшілікте дос та дос, қасың да дос,

Таршылықта қайрылған дос та өзгеше.

 

Абайдың Смағұл деген iнiсiне қиыр жайлап жүргенде айтқаны

 

Тау жебелеп жортады көк бөрілер,

О-дағы ат артына бөктерілер,

Қиыр жайлап, шет қонған ағайының,

Талай жанның көзіне жек көрінер

 

Адам — бiр боқ көтерген боқтың қабы

 

Адам — бір боқ көтерген боқтың қабы,

Боқтан сасық боласың өлсең тағы.

Мені мен сен тең бе деп мақтанасың,

Білімсіздік белгісі—ол баяғы.

 

Кеше бала ең, келдің ғой талай жасқа,

Көз жетті бiр қалыпта тұра алмасқа.

Адамды сүй, алланың хикметін сез,

Не қызық бар өмірде онан басқа?!

 

*****

 

Адамның кейбір кездері.

Көңілде алаң басылса;

Тәңірінің берген өнері

Көк бұлыттан ашылса;

Сылдырлап өңкей келісім

Тас бұлақтың суындай,

Кірлеген жүрек өзі ішін

Тұра алмас әсте жуынбай.

Тәңірінің күні жарқырап,

Ұйқыдан көңіл ашар кез.

Қуатты ойдан бас құрап,

Еркеленіп шығар сөз.

Сонда ақын белін буынып,

Алды-артына қаранар.

Дүние кірін жуынып,

Көрініп ойға сөз салар.

Қыранша қарап қырымға,

Мұң мен зарды қолға алар.

Кектеніп надан зұлымға,

Шиыршық атар, толғанар.

Әділет пен ақылға

Сынатып көрген-білгенін

Білдірер алыс, жақынға

Солардың сөйле дегенін.

Ызалы жүрек, долы қол,

Улы сия, ащы тіл,

Не жазып кетсе, жайы сол,

Жек көрсеңдер өзің біл.

 

Адасқанның алды — жөн, арты — соқпақ

Адасқанның алды — жөн, арты — соқпақ,

Оларға жөн арамның сөзін ұқпақ.

Қас маңғаз малға бөккен кісімсініп,

Әсте жоқ кеселді істен биттей қорқпақ.

 

Бір аршопке шапаны сондай шап-шақ,

Мүшесінен буынып, басады алшақ.

Қарсы алдына жымырып келтірем деп,

Ақ тымақтың құлағы салтақ-салтақ.

 

Жаздыкүні ақ бөркі бүктелмейді-ақ,

Қолында бір сабау бар о-дағы аппақ,

Керегеге сабауды шаншып қойып,

Бөркін іліп, қарайды жалтақ-жалтақ.

 

Қу шалбар қулығына болған айғақ,

Тізесін созғылайды қалталанса-ақ.

Ұстаудағы кісідей мезгілі бар,

Күні бойы шешініп, бір т...-ақ.

 

Тірі жанға құрбы боп жап-жасында-ақ,

Қалжыңдамақ, қасынбақ, ыржаңдамақ,

Бет-аузын сөз сөйлерде жүз құбылтып,

Қас кермек, мойын бұрмақ, қоразданбақ.

 

Осындай сидаң жігіт елде мол-ақ,

Бәрі де шаруаға келеді олақ.

Сырын түзер біреу жоқ, сыртын түзеп,

Бар өнері — қу борбай, сымпыс шолақ.

 

Олардың жоқ ойында малын бақпақ,

Адал еңбек, мал таппақ, жұртқа жақпақ.

Жалғыз атын терлетіп, ел қыдырып,

Сәлемдеспей, алыстан ыржаң қақпақ.

 

 

Алла деген сөз жеңіл

Алла деген сөз жеңіл, Аллаға ауыз жол емес. Ынталы жүрек, шын көңіл Өзгесі хаққа қол емес.   Дененің, барша қуаты Өнерге салар бар күшін. Жүректің ақыл сауаты Махаббат қылса тәңірі үшін.   Ақылға сыймас ол алла, Тағрипқа тілім қысқа аћ! Барлығынша шүбәсіз, Неге мәужүт ол қуа.   Ақыл мен хауас барлығын Білмейді жүрек,сезедүр, Мұтәкәллимин мантикин Бекер босқа езедүр.