итоздық цикл, анықтамасы, кезеңдері.Сипаттамасы.
Митоздық (пролиферативтық) цикл жасушаның бөлінуге даярлануы мен бөлінуі кезіндегі процестердің жиынтығын қамтиды.
Ол 4 кезеңнен тұрады:
1. G1 –пресинтездік немесе постмитоздық; Бұл кезеңде ақуыздар, РНҚ-дар, липидтер, көмірсулар түзіледі. Жасушаның органоидтары еселенеді.Кезеңнің ұзақтығы жасушаның типіне байланысты 10 сағаттан бірнеше тәулікке созылады.Генетикалық материалдың мөлшері2п2s.
2. S - синтездік; ДНҚ молекуласының репликациясы жүреді. Репликациядан кейін әр хромосомада екі ДНҚ молекулалары болады 2n4c,ұзықтығы 6-10 сағ.
3. G2- постсинтездік немесе премитоздық; Бұл кезеңде ақуыздар, көмірсулар, майлар, РНҚ-дар синтезделуі жалғасады, энергия қоры жиналады.Жасуша өседі, репликацияның дұріс жүргені бақыланады, митоз алдындағы жасушаның құрамы толық қалыптасады. Жасуша митозға кіруге дайын.Кезеңнің ұзақтығы 4 сағат.Генетикалық материалдың мөлшері 2п4s.
4. Митоз. Ол төрт фазадан тұрады:
Профаза - хромосомалар конденсацияланады, қысқарады, жуандайды. Ядрошық жойылады, ядроның қабығы ериді, хромосомалар цитоплазмада ретсіз орналасады. Центросоманың центриолдары жасушаның полюстеріне ажырайды.
Метофаза – хромосомалар экваторда орналасады, хромотидтердің теломерлері ажырайды. Хромосоманың құрылымы анық көрінеді, сондықтан кариотипті зерттеу метафазада жүргізіледі. Центриолдердің ахроматин жіпшелері хромосоманың центромерлеріне жалғасады.
Анафаза ̶ хромосомалардың хромотидтері полюстерге ажырайды.
Телофаза ̶ хромосомалар деспиралданады, жіңішкереді, хроматинге айналады. Ядрошық және ядро қабығы пайда болады.
Цитоплазма бөлінеді, цитокинез немесе цитотомия жүреді. Екі жаңа жасуша пайда болады. Олардағы генетикалық материалдың мөлшері 2п2s болады.
аметогенез (оогенез, сперматогенез), сатылар сипаттмамасы.
Гаметогенез- жыныс жасушаларының(гаметалардың)жыныс бездеріндегі даму процесі.
Аталық жыныс жасушалары сперматозоидтардың даму процесін сперматогенез (спермиогенез), ал аналық жыныс жасушалары — овоциттердің дамуын ''овогенез'' деп атайды.
Сперматогенез 4 кезеңнен тұрады:
Көбею кезеңі жас жыныс клеткалары үздіксіз митоздық бөліну арқылы көбейіп сперматогониялар, алғашқы жыныс жасушалары түзіледі. Олардың біраз бөлігі митоз арқылы бөлініп көбейе береді.
Өсу кезеңінде сперматогониялар қажетті зат ДНҚ протеинмен қорғанып үлкейіп өсе келе алғашқы сперматоциттерге айналады.
Жетілу кезеңі жыныс жасушаларының қатарына екі рет бөлінуімен ерекшеленеді.
А) Бірінші бөліну нәтижесінде екіншілік сперматоциттер
Б) Екіншілік бөліну нәтижесінде екіншілік сперматоциттерден сперматидалар пайда болады.
4. Қалыптасу кезеңінде сперматидалардан сперматозоид жетіледі.
Мейоз – ағзаның жынысты көбеюі мен комбинативті өзгергіштігінің негізі.
ейоз кезіндегі генетикалық материалдың динамикасы.
Мейоз – жыныс жасушалардың бөлінуі. Мейоз бірінші және екініші бөлінулерден тұрады. Әр бөліну
4 кезеңнен тұрады
Профаза
Лептотена сатысында хромосомалар ширатылады, жуандайды, қысқарады, микроскоппен көріне бастайды. Генетикалық материал 2n4c.
Зиготена гомологтық жұп хромосомалар жақындасып ұзыннан бір – бірімен беттеседі.
Пахитенада гомологтық хромосомала дың кроссинговерімен сипатталады. 2n4c.
Диплотена сатысында жұптасқан гомологтық хромосомаларда хромотидтер центромера бөлігінде бір – бірінен ажырап бірақ айқасқан бөліктер хиазма арқылы байланысын сақтайды (2n4c)
Диакинез сатысында хромосомалар қатты ширатылады, ядро қабығы еріп ядрошық жойылады, бөліну ұршығы түзіледі.
Метофаза, анафаза, телефаза.
Мейоз 2 де
