Басшы кездесудің көпшілігін қызмет барысында жүзеге асырады. Қабылдау мәнері бойынша басшылар 3 топқа бөлінеді: 1) жалған демократ – бұл басшыға барлығы тобымен келеді, бейберекет кездесу болады; 2) бұл басшыға жолығу да орнынан табу да қиын; 3) бұл басшының қабылдау тәртібі болады, кезектілік пен регламент сақталады.
Қабылдауды екі түрге бөледі: басшылар тарыпнан (шақырып тапсырма беру, жұмысты ауыстыру, жаза сөгіс беру, жаза қолдану үшін) және бағыныштылар (проблемасын айту, мұқтаждарын білдіру үшін) өтініші бойынша.
Келушіні басшы өз кабинетінде түрліше қабылдайды:
- басшы орнынан тұрмастан, келген адамға қарайды;
- орнында отырып амандасады;
- орнынан тұрып амандасады;
- келушіні қарсы алып, орын ұсынады.
Әдетте телефонға және телефон арқылы байланыс жүргізуге жас мамандар да, басшылар да мән бермейді. Эксперттердің түсініктемесіне назар аударсақ:
1) Телефонмен хабарласқанда абоненттер өздерін көзбе-көз әңгімелескенге қарағанда өзгеше ұстайды.Сондықтан, сөздер мен фразалар толық айтылуы керек.
2) Түрлі интонациямен сөйлей білу керек, яғни жай хабар жеткізу, таңдану, құпия ашу, сұрақ қою.
3) Дауыс энергияға толы болуы керек, минутына шамамен 125 сөз айтуға болады, монотониядан аулақ болу керек.
4) Телефон қоңырауына жауап бергенде сәлемдесіп, ұйым атын атап, өзіңізді таныстырып, қай мәселе бойынша телефон шалғандығын анықтау керек. Дауыста ынта, қызығушылық байқалуы тиіс. Абонент сіздің қуанышпен жауап бергеніңізді сезінуі керек. Әңгімеде міндетті түрде «қоңырау шалғаныңызға рахмет», «не көмек бере аламын?», «жағдайыңыз қалай?» деген фразалар болуы шарт.
5) Әңгімелесіп болған соң да клиентпен байланысты үзбеуге тырысу керек.
6) «Иә», «жоқ» деген нақты жауап алатын тұйық сұрақ қойған дұрыс, ал толық жауап алғыңыз келсе, «сіздің ойыңызша...», «бұған қалай қарайсыз?», деген сияқты ашық сұрақ қоюға да болады.
7) Егер сіз телефон соққан болсаңыз, әңгіме жоспарын айқындап алыңыз, достық ниетпен сәлемдесіңіз,өз атыңызды атап, қай ұйымның атынан хабарласып отырғандығыңызды ескертіңіз, жауап алуға асықпаңыз, тағы да хабарласу жөнінде келісіңіз.
8) Нашар хабарды жеткізудің екі жолы бар: бірден хабарлау, жақсы хабардан кейін хабарлау.
9) Әңгімелесуді аяқтауда абоненттің телефон соққаны үшін ризашылығыңызды білдіріңіз, келісілген мәселе бойынша барлығы орындалатындығын айтыңыз, абонент сіз туралы жақсы ойда қалуы керек.
10) Телефон арқылы құттықтау сөздер шынайы болып, асыра сілтеу болмауы керек, өйткені көзбояушылық тез байқалады.
Орытынды
Кәсіпкерліктегі мәдениет – белгілі бір мемлекетте (қоғамда) қалыптасқан құқықтық нормаға (нормативтік актілер, заңдармен), іскерлік дағдыларға, этикалық және адамгершілік ережелерге, өркенниетті бизнесті жүргізудегі мінез-құлық нормаларына сәйкес субъектілердің кәсіпкерлік қызметті іске асыру қағидасы, әдісі, тәсілдерінің белгілі бір жиынтығы.
Кәсіпкерлік этика – өркенниетті кәсіпкерліктің қалыптасуындағы күрделі мәселе. Өйткені жеке тұлғалардың қоршаған орта құбылыстары, адамгершілік, мейірімділік пен зұлымдық турасында, моральдік қағидалар мен мінез-құлық нормаларына сәйкес білімі мен тәжірибесі.
Кәсіпкерлік этика елдегі, әлемдегі, сонымен қатар, кәсіби этикада және де қандайда болмасын қызмет саласында қалыптасқан жалпы этикалық норма мен мінез-құлық ережелеріне негізделеді.
Кәсіпкер өз имиджын қалыптастырып, этиканы сақтауы керек. Ол мінез-құлық шекарасы, сызығы не екендігін, сыпайылық, әдептілік, өнегелілік «өзін-өзін қоғамда қалай ұстау керектігі» үшін емес, қарапайымды өмірлік ұстаным үшін қажетті. Сонымен қатар, қарым-қатынас орнату мәдениетін ұмытпауы керек, өз эмоциясын толығымен басқаруы қажет. Мінез-құлықтың, іс-әрекеттің өркенниетті стилін, өзінің жағымды бейнесін, яғни кәсіпкерлік қызметте табыстылықты қамтамасыз етіп қана қоймай, сонымен қатар, өз қызметінен толықтай қанағаттылық табатын кәсіпкер имиджін қалыптастыру керек.
Басқару еңбегі өндірістік еңбек болып саналады. Басқару еңбегін өндірістік еңбекпен салыстыруды мынадай белгілер бойынша жүргізеді: еңбек заты, тікелей мақсат пен еңбек нәтижесі, еңбек құралы, еңбек сипаты, оның мазмұны. Басқару еңбегінің өндіріс еңбегінен айырмашылығы еңбек затының өзгешелігінде. Басшы үшін еңбек заты – мәлімет, яғни ақпараттарды жинап, өңдеп, шешім шығару. Осы мәліметтерді алмасу-басқару құралы. Басшының бағыныштыларымен қарым-қатынасы ақпарат алу мен таратудың ерекше түрі.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. В.Я. Горфинкеля «Малый бизнес. Организация, экономика, управление»
2. А.Қ. Мейірбеков, Қ.Ә. Әлімбетов «Кәсіпорынның экономикасы»
3. Бейсенғазиев М.Б. «Кәсіпкерлік негіздері»
4. Берденалиев «Экономиканың басқару негіздері»
5. www.group-global.org
