Оқшаулағыш газқағарлар – концентрациясы мен қасиеттеріне қарамастан ауада кездесетін кез келген қоспалардан тыныс алу жолдары мен көзді және бет терісін қорғайтын арнайы құралдар. Олар, сондай-ақ сүзгіш газқағарларды қолдануға болмайтын кезде пайдаланылады, мысалы, уландырғыш заттардың немесе басқа да зиянды қоспалардың концентрациясы өте жоғары болған кезде, оттегінің ауадағы концентрациясы 16%-тен төмен болғанда, сондай-ақ су астындағы жұмысты атқарғанда (терең емес жерде).
Оқшаулағыш газқағарлар қимыл көзқарасы бойынша екі топқа бөлінеді: химиялық байланысты оттегі негізіндегі газқағарлар (ИП-4, ИП-5) және қысылған ауа негізіндегі газқағарлар (КИП-7, КИП-8).
Қорғау әрекеттерінің бастапқы принциптеріне сүйенсек, қоршаған ортадан тыныс алу ағзаларының оқшаулануы, противогазда болған уақыт уландырғыш, радиобелсенді заттар мен бактериалық құрамдардың физикалық-химиялық қасиеттеріне немесе олардың концентрациясына байланысты емес, оттегінің қоры мен жасалған жұмысқа тәуелді (бұл нәрсе сүзгіш газқағарлармен айырмашылығы).
Оқшаулағыш газқағарлармен азаматтық қорғаныстың апаттан құтқару жасақтары қамтамасыздандырылады.
ИП-4М, ИП-5 оқшаулағыш газқағарлардың сүзгіш газқағарлардан айырмашылығы, қоршаған ортадан тыныс алу ағзаларын, көз, бет терісін толық оқшаулап тұруында. Тыныс алу газқағардың оттегі қорымен атқарылады. Олар сондай-ақ сүзгіш газқағарлар пайдалануға болмайтын кезде, нақтылай айтқанда ауада жоғары концентрациялы активті химиялық уландырғыш заттардан, сондай-ақ хлор (10% дейін), аммиак, көмірсутегі, зиянды заттардан қорғану, су астында жұмыс істеу мақсатында қолданылады, (мысалы, ИП-5 – 7 м тереңдікке дейін). Жинаққа тыныс алу қабы кіреді. Ауыр физикалық жұмыс кезіндегі жұмыс уақыты – 45 минут, орташа – 70 минут, жеңіл – 3 сағат. Температуралық жұмыс аралығы Т: -40 +400С. Салмағы: 3,6 кг.
КИП-8 оттекті оқшаулағыш газқағары әсіресе өрт сөндіру мен тыныс алуға жарамсыз ортадағы әрекет кезінде адамның тыныс алу ағзалары мен көзін қорғау үшін арналған. Оның құрамына МИП-1 маскасы, клапандық қорап, баллондағы оттегінің қысымын өлшейтін манометр, оттегіге арналған корпус (баллон) енеді. КИП-8 газқағарын қолдануға медициналық тексеруден өткен адамдар ғана жіберіледі. Газқағармен 90-100 минут жұмыс істеуге болады. Жұмыс істеп болған соң оның міндетті түрде оттегі баллоны мен регенеративті баллоны ауыстырылады. КИП-8 газқағары апаттан құтқару және өртке қарсы бөлімшелерінде кездеседі.
Шлангалы газқағарлар (ПШ-1Б, ПШ-20, ПШ-20РВ, ПШ-40) түрлі химиялық заттарды сақтауға арналған сиымдылықтарда (цистерна, бак, қазан), құдықтар, жер асты құбыр жолдары, түтіндік құбырлар, үйлердің астыңғы және т.б. бөлмелерде көмір қышқыл газынан, зиянды газ тудыратын заттардан қауіпсіздікті қамтамасыз етеді. Ауаны беру жұмысы өздігінен сору немесе қолмен (немесе жартылай электр арқылы) зарарланбаған аумақтан ауа үрлеу арқылы жүреді.
Шлангінің ұзындығы 10 метрден 40 метрге дейін. Жинаққа сондай-ақ: дабылдық – құтқару жіп, сақтандырғыш белбеу кіреді.
Өздігінен құтқарушылар. Сүзгіштік: газ, түтінен қорғайтын жинақ (ГДЗК). Көміртек оксидінен және цианды сутегіден 15 минут шамасында, тыныс алу ағзалары мен көзді өрттің кесірінен пайда болатын түтін мен улы газдардан сақтайды.
Кен жұмысшылары – шахталық өздігінен құтқарушылар СПП-4 (СПП-5). Қорғау әрекетінің уақыты: СПП-4 – 120 мин, СПП-5 – 60 мин.
Оқшаулағыш: ПДА. Ықшамдалған тыныс алу аппараты (оттегі қабымен бірге). Тыныс алу ағзалары мен көз, бет терісін адамды апаттық аумақтан эвакуциялау мен оған оттегі жетіспеген жағдайда шұғыл қорғау міндетін атқарады. Қорғау әрекетінің уақыты: ауыр физикалық жұмыс – 7 мин, орташа – 15 мин, тыныш тұрғанда – 60 мин.
Өндірістік оқшаулағыш өзін-өзі құтқару СПИ-20 (оттегі қапшығымен бірге). Оттегі жетіспеген жағдайда, бір рет қана қолданбалы. Шашты от жалыны мен ұшқындардан қорғап тұратын қалпақ тәріздес өлшеусіз бет бөлігімен қамтамасыз етілген. Қорғау әрекетінің уақыты: эвакуациялау кезінде – 20 мин, күту кезінде – 40 мин.
Респираторла р. Респиратордың бірнеше түрі бар. Олар тыныс алу ағзаларын радиобелсенді және топырақ шаңынан сақтандыру үшін қолданылады. Азаматтық қорғаныс жүйесінде ересек адамдар үшін Р-2, ШБ-1 респираторлары кеңінен тараған.
Сурет – Респираторлар
Р-2 респираторы өздігінен сүзгіш жартылай маска тәрізді. Маска сақтандырғыш экраны бар, екі тыныс алу және бір тыныс шығару клапанымен жабдықталған. Жартылай масканың сырт бөлігі жасыл түсті полиуретандық пенопластан, ал ішкі бөлігі ауа өткізетін полиэтилендік жұқа қабықшадан тұрады, онда екі тыныс алу клапаны орналасқан. Полиэтилен мен полиуретан арасында полимерлік талшықтардан сүзгіш орналасқан. Респиратордың тыныс мүшелеріне масканы қысып тұратын мұрын қысқышы бар.
Респиратордың әрекет принципі бойынша шаңдар масканың сүзгіш – полимерлік қабатынан тазаланып өтеді. Тазартылған ауа тыныс алу клапаны арқылы жартылай масканың ішкі кеңістігіне тарайды.
