Ылымның анықтамасы. Ғылым туралы түсініктер.

Ғылымның техникамен және өндіріспен байланыстыратын қажетті буын - қолданбалы зерттеулер мен технологиялық ізденістер. Олардың міндеті ғылым ашқан жаңа заңдар мен идеяларды қоғамдық өндірісте қолданудың ең қысқа және ұтымды да тиімді жолдарын іздестіру.

Қазіргі ғылыми-техникалық прогрессті жеделдету жағдайында іргелі және қолданбалы зерттеулер арасындағы байланысты анықтау ғылыми жұмысты тиімді жоспарлау мен ұйымдастырудың қажетті шарты болып отыр. Ғылыми жетістіктер негізінде жаңа техника мен технология жасалып, содан кейін олар өндірісте қолданылды.

Сөйтіп ғылыми білімнің ерекшеліктері:

1. идеалдылығы;

2. ұғымдар мен анықтамаларға бейімдеуі;

3. жүйелілігі;

4. шынайы нақтылығы;

5. жаңалылығы;

6. экспериментке неізделуі.

Келешекте білімнің әр-түрлі салалары бір-біріне тең және еркін шығармашылық мақсатпен дамиды деген көзқарас үстемді болады.

Ғылыми білімнің құрылысы /структурасы/ ғылым класификациясымен байланысты. Классификацияның қажетті өлшемдері:

1. классификация нәтижесінде ғылыми білімнің еш түрі бөлінбей қалмау керек;

2. олар бір-бірін жоққа шығару қажет;

3. бөлу негізі бәріне ортақ болу керек.

Философия тарихында танымалы ғылым классификациялары:

1. Г.Ф.В. Гегельдің /1770-1831/, негізінде абсолюттік идеяның дамуы жатыр; логика, табиғат, рух; үш класс пайда болады: 1. логикалық ғылымдар; 2. табиғат туралы ғылымдар /механика, физика, химия, биология/; 3. адам туралы, қоғам және мәдениет туралы ғылымдар /антропология, психология, тарих, философияға өзгеше роль жүктейді «ғылымның ғылымы»/.

2. Фридрих Энгельстің /1824-1895/, негізінде материяның дамуы мен түрлері жатыр; 1. тірісіз материя туралы ғылымдар /механика, физика, химия/; 2. тірі материяның түрлері туралы ғылымдар /биология/; 3. материяның әлеуметтік түрлері туралы ғылымдар /әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдар/; «шекаралалы» ғылымдар /физикалық химия, биохимия/; комплекстік /логика, философия/.

3. Владимир Иванович Вернадский /1846-1945/ объектілердің масштабының мөлшерін қолданды; оның классификациясында екі үлкен ғылыми топтар пайда болды: 1. бүкіл реалды дүниені, ғарыш кеңістігін зерттейтін /физика, химия, математика, астрономия/; 2. жер реальдылығын /биологиялық, геологиялық, географиялық, әлеуметтік-гуманитарлық/ зерттейді. Мысалы, ғылыми білімнің классификациясы бойынша биология ғылымы: - зерттеу бағыты бойынша /микробиология, ботаника, зоологияға/; - қасиеттеріне қарай /морфология, молекулярлық биология, экология, генетика/; - құрылысты ұйымдастыру /анатомия, гистология, цитология т.б./ - бәрі жатықтық, яғни ғылымдарды бір сызық, реттілік бойынша құрастырылады.

4. Огюст Конттың классификациясы да танымалы болған. Бұл классификация қарапайым қозғалыстарды зерттейтің ғылымдардан басталып – механика мен физикадан, қозғалыстың жоғары түрлерін зерттейтің әлеуметтанумен бекітіледі. Сөйтіп, келесі ғылымдар әуелгі ғылымдардың заңдары мен принциптарын қолданып, өздерінің ережелерін еңгізген.

19 ғ. позитивизімге қарсы келесі классификацияларын ұсынғандар Вильгельм Дильтей /герменевтика/ мен Вильгельм Виндельбанд және Генрих Риккерт /неокантианшылдық мектеп/.

Герменевтика: Дройзен, Дильтей, Зиммель және Макс Вебер.

Дройзен пікірінше: түсіндіру мен түсінудің дихотомиясы мәлім (Erklaren и Verstehen). Табиғаттану ғылымдардың мақсаты – түсіндіру болса, тарихтың – түсіну /пайымдау/.

Осы ойлар Дильтеймен жүйелі түрге келтірілді. Түсіну туралы ғылымдарды қолданатын рух туралы ғылымдар деп саналады (Geistwissenschaften) - (moral science).

Дильтейдің пікірінше: «Табиғатты біз түсіндіреміз, ал рухани өмірді түсінеміз».

5. В. Виндельбанд пен Г. Риккертің классификациясы: табиғат туралы ғылымдарға қатысты натуралистік дүниегекөзқараспен методологиясы туралы тезиске қарсы шығады.