Өнім сапасын статикалық бақылаудың ғылыми әдістері келесі салаларда: машина құрылысында; жеңіл өнеркәсіп коммуналды қызметтер саласында қолданылады.
Статикалық бақылаудың негізгі міндеттері тұтынуға тұрарлық өнім өндірісін қамтамасыз ету және аз шығындардағы пайдалы қызметтер көрсету болып табылады.
Өнім сапасын бақылаудың статикалық әдістері келесі көрсеткіштер бойынша әжептеуір нәтижелер көрсетеді:
- сатып алынатын шикізаттың сапасының жоғарылығы:
- шикізатты және жұмыс күшін үнемдеу;
- өндірілетін өнімнің сапасының жоғарылығы;
- бақылауды жүргізуге шығынды үнемдеу:
- ақау өнімдерінің санын азайту:
- өндіруші және тұтынушы арасындағы қарым қатынастың жақсаруын;
- өндірістің бір өнім түрінен келесі басқасына өтуін жеңілдетеді.
Сапаны бақылауда негізгі екі түсінік бар ол бақыланушы параметрлерді өлшеу және оларды тарату. Ол үшін өнім сапасы туралы айту мүмкін болу үшін – материал беріктігі, қағаз зат массасы, бояу сапасы сияақты параметрлерді өлшеу міндетті емес.
Екінші түсінік- бақылаушы параметрлер мәнінің таралуы- бір бұйым үшін мәндері бойынша бірдей параметрлердің жоқтығына негізделген: одан басқа өлшеулер ең дәл бола бастайды, себебі параметрлерді өлшеулер нәтижесінде елеусіз ауытқулар байқалады. Бақыланушы параметрлердің өзгергіштігінің "тәртібінің" екі түрі болады. Бірінші жағдайда- оның мәндері кездейсоқ шаманы құрайтын болса, екіншісі оның жиынтық мәндерінің кездейсоқ шамаларға тең болуы белгілі бір себептермен, тамаша жағдайларда орын алуы мүмкін.
Бақылаушы параметр құрылымданатын, процесті басқаруды жүзеге асыратын персонал оның мәндері бойынша келесілерді анықтау керек: біріншіден ол қандай жағдайларда(қалыпты немесе жақсы жағдайларда) анықталғандығын және егер олар қалыпты жағдайлардан жақсы шарттарда алынған болса процестің қалыпты жағдайының бұзылуы себебі неде. Одан соң осы себептерді жою үшін басқару әсерлері жүргізіледі.
Кез - келген өндірістік және технологиялық процестер үшін тербелістің екі түрі тән: кездейсоқ, әрқайсысының жекелей көпмүшелілігі мен ықпал ету күшінен шеттетіле алмауы, және кездейсоқ емес (систематикалық немесе жүйелік), олар шеттетілуі мүмкін. Кездейсоқ емес тербелістер технологияның бұзылу салдары болып табылады. Кездейсоқ өзгерістерді кездейсоқ еместерден бөлу, кездейсоқ тербелістің өзіндік себептерін табу және жою – технологиялық процестерді статистикалық реттеу міндеті болып табылады. Сол себептен де, статистикалық реттеу бақылау сияқты профилактикалық сипатқа ие, технологиялық процес жағдайында ол қылықтарды дайындауда ескертуге бағытталады.
Технологиалық процестердің статистикалық реттелуі – бұл технологиялық процестердің параметірн құру, яғни өндіріс қадамында дайындалатын өнімнің таңдап алынған бақылаудың көмегімен талап етілетін сапаны технологиялық қамтамасыз ету және брактың болмауын ескерту;
Технологиялық процестердің статистикалық реттелуі бақылау карталарының көмегімен жүзеге асырылады, олар процестердің нақтылығы мен деңгей мәндерін графикалық бейнелеуге арналған. Бақылау карталарына кезекті іріктемелердің статистикалық мәнін ендіреді немесе технологиялық пораметр мен режимдерді тіркейді. Статистикалық сипаттамалар – бұл кейбір есептеу кешендері, іріктемелер бақылау нәтежелері бойынша есептеледі [9].
Статистикалық сипаттамалар технологиялық процестегі жоғары сезімталдықтың өзгеруіне ие болады, бақыланатын сапа көрсеткіштері. Осы жағдаймен технологиялық процестің статистикалық реттелудің жоғары тиімділігі технологиялық процестердің жағдайын бақылаудың ұлттық әдістерімен салыстыруы бойынша негізделеді. Бақылау картасында технологиялық процестердің жағдайы туралы дәлелденген шешімдерді қабылдау үшін реттеу шекараларын ендіреді – екі көлденең тікелей, технологиялық процестердің статистикалық сипаттамасының кездейсоқ мәндері жіберілу мүмкіндік сонымен шектеледі. Сонда іріктемелердегі статистикалық сипаттамасы мәндері бойынша, сонымен бірге олардың орналасуы бойынша өз уақытысында технологиялық процестің міндерін табуға болады. Шешімдер келесі тәсілмен қабылданады: егер де статистикалық сипаттамалар реттеудің шегінде іріктемелер болса, онда техпологиялық процестер ешқандай кемшіліксіз өтеді, ал шығарылатын өнімнің сапасы НТД талаптарына сәйкес келеді, егер де іріктемелердің статистикалық сипаттамалары реттеудің жоғары және төменгі шегінде болса, онда технологиялық процес жойылған жағдайда болады және реттеуді талап етеді. Осындай тұжырымдарды таңдау мүмкіндігі реттеудің шектерін дұрыс таңдауды, және математикалық статистика мен мүмкіндік теориясы заңдары бойынша есептеледі.
Статистикалық реттеу уақыт аралығында, іріктемелерді сұрыптау кезеңі деп аталатын, ағымды өнімдерден дайындалған бірліктері іріктеліп алынады, олар лезде іріктемелер деп аталады. Әрбір іріктеу бірліктерінде бақыланатын параметрді өлшеу нәтижелері бойынша статистикалық сипаттама мәндерін есептейді.
Барлық өнімнің процесінің жағдайы туралы шешімдер кезінде соңғы екі іріктемелер арасындағы кезеңде дайындалғанда қабылданады. Теріс шешімдер кезінде процесті реттеу жүргізіледі, соңғы екі іріктемелер арасында дайындалғандары брак болып шығады.
Бақылау түріне қарай әдістердің екі тобын бөліп қарастырады. Бірінші тобына сонда белгілері бойынша реттеу әдістері жатады,өнім бірліктерінде бақыланатын сапа көрсеткіштерінің сандық мәндері өлшенеді.
Екінші топқа балама белгілері бойынша реттеу әдістері жатады, әрбір өнім бірліктерінде бақыланатын сапа көрсеткіштерінің нақты емес мәндері анықталады. Мөлшерлі белгілері бойынша реттеу әдістері жоғары тиімділікке ие, яғни балама белгілеріне қарағанда, сонда кезде іріктемелердің ауқымы кезінде қабылданатын шешімдердің тиімділік деңгейін қамтамасыз етеді. Бұл белгілердің жоғары ақпараттығымен түсіндіріледі.
Реттеу әдістері статистикалық сипаттамасын қолданудың түрлері бойынша бөлінеді. Белгілерінің бақылауы бойынша статистикалық сипаттамаларының Х таралу Х арифметикалық іріктемелердің орташа мәні болып табылады, іріктеменің Х медианасы, S орташа квадраттық ауытқушылықтары және R тербеліс шегі болып табылады
Статистикалық реттеуді ендіру технологиялық процестің статистикалық талдамасын анықтау қажет, ал сапалары технологиялық қамтамасыз етіледі, ал өндіріс процесі кемшіліксіз өтеді.
Статистикалық реттеу негізінде орнатылған және орнатылмаған түсініктері жатады. Технологиялық процесс орнатылған болып есептелінеді, ол кемшілік деңгейімен өнімдердің шығарылуын қамтамасыз етеді, жіберілетін орташа деңгейді көтермейді. Егер де оған процесті сәйкес келсе орнатылған процесс болып есептеледі, 
жоғары болады. Технологиялық процесс осы аталған атаулардың бірінде болады. Біз жоғарыда айтылғандай, статистикалық реттеудің негізгі міндеті болып технологиялық процестің өтуін өз уақытысында қамтамасыз етуі; Сол себептен де статистикалық реттеу процедурасы процестің шынайы жағдайын анықтауды қамтамасыз етеді. Басқа сөздермен айтқанда, статистикалық реттеу ұйымдастырылуы мүмкін, өнімді қабылдауды кепілдікке алады: Бірақ жоғарыда айтылғандай абсалютті кепілдік бақылау жағдайында барлық сипаты қамтамасыз етіледі, ал статистикалық реттеу іріктемелік процеурасы болып табылады.
Дипломдық жоба бойынша өнім сапасын статистикалық бақылау бойынша фосфор агломератының құрамындағы темірдің массалық үлесін анықтау үшін Шухарт бақылау картасы мәнін талдай отырып X және R карталарды қарастырдым.
2.3 Өнімді сынау (жабдықты сынау)
Сынау түсінігін анықтауда, ИСО/ХЭК жетекшілігінде келесі анықтама берілген: Сынау - орнатылған талапқа сәйкес, берілген өнімнің бір немесе бірнеше сипаттамаларын анықтайтын, техникалық операциялар жиынтығы.
Сондай-ақ, МемСТ 16504-81 «Өнімді мемлекеттік сынау жүйесі. Өнім сапасын сынау және бақылау. Негізгі терминдер мен анықтамалар» бойынша сынау - бұл сынау объектісінің қасиеттерінің сапалық және сандық сипаттамаларын тәжірибелі анықтау, демек объектіге әсер ету қорытындысы.
Өнімді сынау дегеніміз – тәжірибе жүзінде обьектінің сандық және сапалық қасиетін анықтау. Мұнда олардың орнатылған талапқа сәйкестігі тексеріледі. Өнімді сынау экспортқа өнімді дайындау техникалық шарттар мен стандарттарды мемлекеттік қадағалау мақсатында мемлекеттік органдар тапсырмасы бойынша жүргізіледі.
