Электр жетегі дегеніміз – электр энергиясын механикалық энергияға түрлендіретін механикалық жүйе. Электр жетегі – қазіргі автоматты басқару және реттеу жүйелерінің ішіндегі өте жауапты маңызы бар техниканың саласы. Ол өнеркәсіптің барлық салаларында, транспортта, ауыл шаруашылығында және т.б. қолданылып, өндірілетін электр энергияның 70%-ін тұтынады. Автоматтандырылған электр жетегі деп – жұмысшы механизмнің (машинаның) орындаушы құралын қозғалысқа келтіруге арналған электр қозғалтқыш, түрлендіргіш, беріліс және басқару құрылғылардан құрылатын электр механикалық жүйені атайды. Электр жетегінің түрлері. Электр жетегінде негізгі элемент (электр энергияны механикалық энергияға түрлендіретін) электр қозғалтқыш болады. Жуйе үш негізгі бөлімдерден құралады: а) ішіне жұмыс механизмі (ЖМ), жұмыс машинасының орындаушы құралына электр жетегінің электр қозғалтқыш құрылғысынан механикалық энергияны беруге және жылдамдықты өзгертуге арналған беріліс құрылғысы (бер. Қ) кіретін механикалық бөлім. б) электр қозғалтқыш құрылғы (ЭҚҚ) – электр энергиясың механикалық энергияға түрлендіретін электр механикалық түрлендіргіш (ЭМТ) в) күштік түрлендіргіштен (КТ), басқару құрылғыдан (БҚ), тапсыру құрылғыдан (ТҚ) және кері байланыс бергіштерден (электрлік ҚБЭБ және механикалық КБМБ1, КБМБ2) құралған басқару жүйесі (БЖ). Түрлендіргіш (Т) қозғалтқышты коректендіру және басқаруға, әрекет жасауға арналған. Ол қозғалтқышта берілетін токтың және кернеудің түрін, жиілігін немесе электр энергиясының басқадай сапасының көрсеткіштерін өзгертеді. Түрлендіргішті басқаратын басқару құрылғы тапсыру құрылғыдан тапсыру дабылдарды, ал электр жетегінің және технологиялық процесстерінің өтіп жатқан күй қалпының мәліметтерін кері байланыс бергіштерден алады. Бұл бергіштердің көмегімен қозғалтқыштың тогы, кернеуі, қуаты немесе оның басқа шамалары және жылдамдық, момент, орындаушы құралдың орналасуы осы шамаларға пропорционал дабылдарға түрлендіріледі, ал олар содан кейін басқару құралына беріледі. Оның ішінде электр жетегінің және жылдам әсермен жоюға бағытталған басқару дабылы өндіріледі. Әртүрлі электр жетектерді (ЭЖ), олардың механикалық энергияны тарату әдістері бойынша негізгі үш түрге бөлуге болады: топтық, дербес және өзара байланысты. Топтық электр жетектері электр қозғалтқыш арқылы бірнеше жұмыс машиналарының орындаушы құралдарын қозғалысқа келтіреді. Басқару дәрежесі бойынша электр жетектері мынадай болып бөлінеді: а) реттелмейтін – бір ғана өзгермейтін жылдамдығы бар жұмысшы машинаның орындаушы құралдарын қозғалысқа келтіру үшін. б) реттелетін – жұмысшы машинаның орындаушы құралына өзгеріп тұратын жылдамдықпен әсер ету үшін. в) бағдарламалық басқарылатын – тапсырылған бағдарлама бойынша басқарылады.
Основные сведения об электрическом приводе. Электрический привод – система, преобразовывающая электрическую энергию в механическую энергию. Электрический привод – очень важная и ответственная область техники в системе нынешнего автоматического регулирования и управления. Она потребляет 70 % производящей электрической энергии и используется во всех сферах, в транспорте и в сельском хозяйстве. Автоматизированный электрический привод – электрическая механическая система, состоящая из устройств управления и электрических двигателей и преобразователей, предназначенные для выполнения движения устройства рабочего механизма (машины). Виды электрического привода. Двигатель – основной элемент в электрическом приводе (превращает электрическую энергию в механическую энергию). Система состоит из трех частей: а) механизм внутренней работы, механическая часть, в которую входит устройство, предназначенное изменению скорости и отдаче механической энергии через устройство электрического двигателя электрического привода устройству выполнения рабочей машины. б) устройство электрического привода – механический преобразователь, который преобразовывает электрическую энергию в механическую энергию. в) управляющая система, состоящая из силового преобразователя, управляющего устройства, задаваемого устройства и обратно связывающих датчиков. Преобразователь предназначен для влияния, управления и питания двигателя. Он изменяет показатели качества электрической энергии, частоту, виды напряжения и виды тока двигателя. Заданные сигналы берут от заданного устройства управляемым преобразователем, а информации о состоянии электрического привода и технологического процесса берут от обратносвязанных датчиков. С помощью этих датчиков, ток двигателя, напряженность, сила и другие его величины, скорость, момент преобразует в сигнал, пропорциональный этим величинам, а затем они передаются в устройства управления. В этом устройстве электрический привод и проходящий технологический процесс сравнивают с заданием, а если есть разница, внедряется сигнал управления, который основывается на устранении этого различия с влиянием скорости.
По способу распространения механической энергии различные электрические приводы подразделяются на три основных вида: групповые, самостоятельные и взаимосвязанные. По способу управления электрические приводы подразделяются на: а) нерегулируемые – для того чтобы привести выполняемое устройство в рабочую машину, у которой есть только одно неизменяемое действие. б) регулируемые – для влияния изменяемой скоростью на выполняемое устройство рабочей машины. в) программное управление - управляется по заданной программе.
