1. Плессиметр саусақтың ұзын бойы перкуссия жасайтын мүшенің үстіне тығыз орналастырады. Сол қолдың басқа саусақатары плессиметрге және науқас денесіне тиіп тұрмауы керек.
2. Балға саусақтың соққысы плессиметрдің ортаңғы не шеткі фалонгасына 2-3 рет тұрақты ырғақпен перпендикулярлі түрде түсу керек.
3. перкуссиялық соққы (қағу) тек білезік буынның қимылы арқылы іске а асырылуы керек
4. Перкуссиялық соққы қысқа болу керек. Ол үшін перкуссиялық соққыдан кейін балға саусақты плесиметрден тез алып кету керек
5. Әр перкуссиялық соққының күші бірдей болуы керек.
6. Қойған мақсатына карай күшті, не терең және жәй (әлсіз, не таяз) перкуссия болады. Күшті перкуссияда қағуға белгілі бір күш салынады, ал жай перкуссияда қағудан пайда болған дыбыс әрең әрең естілетін болуы керек.
Күшті перкуссияда тербеліс толқыны 6-7 см, тереңдікке, ал перкуссия жасалып отырған мүшенің үсті бойынша 4-6 см тарайды. Осы жағдайларды ескеріп, қатты перкуссияның көлемі, үлкен және терең орналасқан патологиялық өзгерістерді табу үшін пайдаланады. Сонымен қатар перкуссия үшін де қолданылады.
Жәй перкуссия көлемі кішкене және бетке жақын орналасқан элементтерді зерттеу үшін және органдардың шегін анықтау үшін қолданылады. Перкуссияның бұл түріне қағу дыбысының күші адам құлағы дыбысты қабылдайтын шекке дейін төмендейді. Басқаша айтқанда, тек ауасы бар органдарды перкуссиялағанда ғана дыбыс естіледі, ал тығыз органдардың перкуссиялық дыбысы естілмейді. Алдына қойған міндетіне қарай перкуссия топографиялық немесе шекаралық және салыстырмалы немесе сапалық перкуссия болып екіге бөлінеді.
Топографиялық перкуссияның мақсаты әр түрлі органның шегін, мөлшерін және конфигурациясын анықтау. Топографиялық перкуссия әр мүшенің әр түрлі перкуссияолық дыбыс беретініне негізделген.
Салыстырмалы перкуссияның мақсаты – мүшелерде патологиялық өзгерістерді (элементтерді, орындарды) табу. Дененің симметриялық нүктесінде перкуссиялық дыбыстың да бірдей болатыны – салыстырмалы перкуссияның негізі. Жалпы салыстырмалы перкуссия тек өкпені зерттеу үшін пайдаланылады. Топографиялық және салыстырмалы перкуссияның өзіндік ережелері бар.
Топографиялық перкуссияның жалпы ережелері:
1. Перкуссияны анық дыбыстан жәй дыбысқа қарай жүргізу керек, айқын дыбыстың жәй дыбысқа ауысуы, әлсіз дыбыстың айқын дыбысқа ауысқанынан тезірек байқалады.
2. Плессиметр саусақты анықтайтын шекараға параллель қою керек
3. Плессиметрдің анықтайтын шекараға қарай қозғалыс бағыты сол шекараға перпендикуляр болуы керек
4. Топографиялық перкуссияда жай перкуссияны пайдалану керек.
5. Шекараны плессиметрдің айқын дыбысқа қараған жағынан белгілеу керек, Екінші сөзбен айтқанда “Қай жақтан келсең, сол жақтан белгіле”
Салыстырмалы перкуссияның жалпы ережелері:
1. Салыстырмалы перкуссияда симметриялық нүктелер үстінің дыбысын салыстыру керек.
2. Перкуссиялық қағудың күші екі жақтан да бірдей болуы керек.
3. Салыстырмалы перкуссия үшін күшті де, жай да перкуссия қолдануға болады
Аускультация (тыңдау) Аускультация организмде табиғи жағдайда пайда болған дыбыстарды тыңдауға негізделген. Бұл да ертеден қолданылып келе жатқан әдіс болғанымен оның авторы француз клиницисі Рене Лаэннек болып есептелінеді. Ол 1819 жылы “Аускультация” немесе осы жаңа зерттеу тәсіліне негізделген өкпе мен жүрек ауруларын анықтау туралы деген еңбегін жариялады. Кейін басқа дәрігер зерттеушілер бұл тәсілді көп жетілдіреді.
Әдісіне байланысты аускультация тікелей және аспапты аускультация болып екіге бөлінеді. Тікелей аускультацияда дәрігер құлағын ауру денесіне үшін құлақтың астына орамал төсейді. Бұл тәсілдің өзіндік артықшылығы да кемшілігі де бар.
Артықшылықтары:
1. Аускультациялық дыбыстар өзгеріссіз естіледі
2. Аспаппен тыңдағанда естілмейтін кейбір дыбыстарды тікелей тыңдағанда естуге болады. (мысалы: жүректің ІІІ тоны)
Кемшіліктері: 1. Тазалық сақтау қиындығы
2. Қолдануға ыңғайсыздығы 3. Этикаға шәлкестеу келетіні
4. Кейбір дыбыстардың кейде естілмейтіндігі Аспапты аускультацияда әр түрлі инструменттер (стетоскоп, фонендоскоп, стетофонендоскоптар) қолданылады.
Аспапты аускультацияның артықшылықтары:
1. Тазалылығы 2. Ыңғайлылығы
3. Аз мөлшерлі мүшелердің дыбысын жеке айырып (бөліп тыңдауға мүмкіндік барлығы)
Кемшіліктері: 1. Дыбыстың аз да болса өзгеретіні
2. Кейбір дыбыстардың естілмейтіні. Жалпы медициналық практикада негізінен аспапты аускультация қолданылатын болғандықтан, әрі қарай аускультация осы тәсілге байланысты әңгімеленетін болады.
Аускультация ережелері:
1. Ауруды тыңдайтын бөлме тыныш және жылы болу керек
2. Аурудың аускультация кезіндегі қалпы перкуссия кезіндегідей болуы керек
3. Дәрігердің қалпы өзіне ыңғайлы болу керек
4. Дененің үсті аускультация кезінде қосымша дыбыс туғызбауы керек (қаулап өскен түк болса, оны не сабындап сулау керек, не қырып тастау керек)
5. Аускультацияны бір жүйелікпен жүргізу керек
Аускультацияның әдістері:
1. Стетоскоп түтіктерінің ұшы құлақтың тесігіне тығыз кигізілуі керек
2. Стетоскоп түтіктері аускультация кезінде бір біріне, аурудың денесіне және дәрігердің киіміне тимеуі керек
3. Қосымша дыбыс тумас үшін стетоскоптың дыбыс қолдайтын қалқанын екі саусақтың арасында қимылсыз қысып ұстау керек
4. Стетоскоптың дыбыс қабылдайтын қалқаны тыңдайтын бетке тығыз да тегіс қойылуы керек. Стетоскоп қалқаны теріге барлық шетімен (периметрімен) бірдей тиіп тұруы керек.
Қосымша әдісі. Диагностикада 3 топқа бөлуге болады.
1. Лабораториялық әдістер. Оларға лабораторияда жүргізілетін анализдер жатады. Мысалы: әр түрлі қанның анализдері, асқазан сөлінің анализі, қанда қант; қалдық азот т.б. заттарды анықтау т.с.с.
2. Аспапты әдістер. Бұл тәсілдерді пайдалану үшін әр түрлі аспап құрал саймандар қолданылады. Мысалы: рентгенмен тексеру, электрокардиография, бронхоскопия, фиброгастродуденоскопия, цитоскопия т.б.
3. Дәрігерлік манипуляциялар мен диагностикалық операциялар. Дәрігерлік манипуляцияға плевраның, перикардтың, төс сүйегінің пункциясы, трепанобиопсия жатады. Диагностикалық операцияға лимфа безі, тері бұлшықет биопсиясы, лапоротомия (іш қуысын ашу) т.б. жатады.
