, , , . . , , , , , .
, , , .
: ; .
( 3). , : (Nom) (Gen) , , , . ( 100 ).
25 25 ( 2).
1, 4 Gaudeamus ( 1).
, , .
. , . ( ). , .
. , .
. , . , , , , .
|
|
|
1. (6.)
:
1.
2. Aurea mediocritas .
3. ; .
:
, , .
:
1. . . : . ., 2004. . 1016, 6775, 7880, 103107, 117122, 130133, 136140, 149152.
2. . . 5- . ., 2007. . 161 165, 236 240 ( ).
3. : : . . ., 2009. . 1120.
4. . . : : . . . . : 2 . ., 2000. . 3951, 441447.
5. .., . Lingua Latina. . ., 1994.
6. . : / . . . . . ., 2007. . 3841, 4558.
7. -: http://www.linguistlist.org .
2. (6.)
:
.
.
:
1. , :
Res publĭca, Tibĕris, Gaius Iulius Caesar, Marcus Tullius Cicĕro, Papiniānus, Ulpiānus, ius civīle, ius crimināle, ius privātum, ius puniendi, ius gladii, ius publicum, ius romānum, iudex, prudens, civĭtas, Iustiniānus, praetor, equus, aequus, civis, causa, codex, iudex, maxĭmus, succession, leonīna societas, littĕra, quo vadis, urbs, thesaurus, suadeo, vacuus, pacta conventa, corpus iuris civīlis, homo sapiens, ius gentium, intellegĕre, status quo, tyrranus, delictum, arbitrium, iuvenis, ducĕre, accusāre, nota bene, alma mater, alter ego, bona fides, iustitia, foedus, advocatus, decemvĭri legĭbus scribundis, leges duodĕcim tabulārum.
2. , , :
Studeo , reflexus , , sagitta , extraho , ianua , initium , agressio , immigro , perennis , mhilaeus , cathedra , historia , illaesus , geographus , reliquiae , picea , topazus , aequus , colloquium , relinquo , quisquis , eloquium , terebra , ludicrum , , multiplex , proelium , pharetra , tumicla , tenebrae , exedra , , fulgetrum , tonitrus , lagoena , latebra , geometra , alazon , Antioch, lugubris , Xenophon, magister , praemium , progressus , Europaeus, oryza , expertus , .
|
|
|
:
, .
:
1. : : . / . . . . . ., 2009. . 5 13, 20-25.
3. (32.)
:
1. . I, II .
2. I II . . .
3. III . III . Participium praesentis actīvi.
4. IV, V .
5. .
6. Infinitīvus. Praesens indicatīvi actīvi. Praesens indicatīvi esse. . Infinitīvus. Praesens indicatīvi actīvi. Praesens indicatīvi esse.
7. Imperatīvus. . Imperfectum indicatīvi actīvi. Futūrum I actīvi.
8. Infinitīvus praesentis passīvi. Praesens et imperfectum indicatīvi passīvi, futūrum I passīvi.
9. Perfectum indicatīvi. Perfectum indicatīvi. Perfectum indicatīvi esse.
10. Supīnum, .
11. Plusquamperfectum indicatīvi actīvi et passīvi. Futūrum II actīvi et passīvi. Coniunctīvus. Gerundium.
12. . . . Participium perfecti passīvi. Participium futūri actīvi. Perfectum indicatīvi passīvi.
13. . .
14. . .
:
: ; .
:
1. :
Codex, ĭcis, m , ; fides, ei, f ; senatus, us, m ; udus, i, m ; lex, legis, f ; populus, i, m ; conviva, ae, f ; modus, i, m ; ius, iuris, n ; magister, tri, m ; manus, us, f ; testis, is, m ; memoria, ae, f - .
2. , :
persona, ae f , ; gratus, a, um , ;
terra, ae f ; incognĭtus, a, um ;
victoria, ae, f ; nostrer, a, um ; magnus, a, um ;
culpa, ae f ; meus, a, um ; latus, a, um .
3. ( , , , ):
Fortunām, culpā, servi, bella, gladiīs, copiārum, domine, delictō, memoriae, populōs, iniuriā, proliōrum, terrae.
4. , :
bellum, i n ; iustus, a, um ;
advocatus, a, um , ; peritus, a, um ;
incola, ae m ; urbanus, a, um - .
5. , (, , ):
; ; ; ; ; ; ; ; ; .
6. 3- :
Mens, mentis f , , ius, iuris n - , vectigal, vectigalis n - , iudex, iudicis m , testis, testis m , crimen, criminis n , lex, legis f , avis, avis f , rete, retis n , civitas, civitatis f , fons, fontis m , , navis, navis f , urbs, urbis f , , foedus, foedĕris n , , exemplar, exemplaris n .
|
|
|
7. , 3 . ( , , ): hominĭbus, leges, testium, criminum, tempŏra, more, urbium, animalia, mari, laboris, arti.
8. , :
Civitas, atis f ; noster, a, um ; magnus, a, um ;
Iter, itinĕris, n ; longus, a, um - ;
Miles, ǐtis, m; romanus, a, um .
9. , :
equus, i m ; meus, a, um ; celer, celeris, celere ;
gladius, i m ; acer, acris, acre ;
poena, ae f ; levis, e .
10. :
1.Schola est via scientiārum. 2. Scientia potentia est. 3. Sine amicitiā vita non est. 4. Vita rustĭca parsimoniae, diligentiae, iustitiae magistra est. 5. Ira saepe causa iniuriae est. 6. Littĕra est ministra linguae. 7. Ibi victoria, ubi concordia. 8. Historia est magistra vitae. 9. Culpa lata. 10. Luxuria filia est inopia. 11. Ubi bene, ibi patria. 12. Honesta vita beata est. 13. Natura magistra agricolārum est. 14. Inopia terrārum saepe est causa discordiae. 15. Minerva dea pugnārum quoque dea sapientiae est. 16. Diana dea silvārum est. 17. Lingua latina est lingua antiqua. 18. Italia est patria linguae latinae. 19. In terrā meā multae linguae sunt. 20.Rōma est in Italiā. 21. Latīna antīqua et lingua Graeca sunt linguae antīquae. 22. Patriam amāmus, patriam defendĭmus. 23. Maqistra rogat, discipǔla respondet. 24. Maqistra discipǔlas docet. 25. Maqistra dicit, discipǔlae audiunt. 26. Cur taces? Respondēre debes. 27. Quod facis? Epistǔlam scribo. 28. Si vales, bene est, ego valeo. 29. Dāre, facĕre, praestāre. 30. Respondēre, cavēre, agĕre.31. Catilīna copiās ducit. 32. Pericǔlum est in morā. 33. Ave, magister! Vale, magister! Ave atque vale, mi fili! 34. Stude, me amice! 35. Fugit hōra, fǔgiunt anni. 36. Causa iusta est. 37. Culpam nostrum negāmus; culpam vestram negātis; culpam suam negant. 38. Vicīnus meus aquam per fundum suum dūcit. 39. Reus culpām suam negābat. 40. Servōrum numĕrus magnus erat. 41. Victoria glōria magna erat. 42. Reus causam suam dicĕre non poterat. Advocātus in forō causam dicēbat. 43. Numěrus librōrum bibliothēcae nostrae magnus est. 44. Papiniānus libro quinto responsōrum ita scribit. 45. Ius est ars boni et aequi. 46. Mens sanā in corpŏre sanō. 47. Iudǐces, qui ex lēge iudĭcātis, obtemperāre legĭbus debētis (Cicĕro). 48. Historia testis tempŏrum, lux veritātis, vita memŏriae, magistra vitae, nuntia vetustātis (Cicĕro). 49. Manifestum non eget probatiōne. 50. Scīre lēges non est verba legum tenēre, sed vim ac potestātem. 51. Apud Herŏdŏtum, patrem historiae, multas fabǔlas legēbam. 52. Alma mater. Almae matri nostrae salūtem!
11.
Diana et Minerva.
Diana et Minerva deae sunt. Diana est silvārum praeter ea dea lunae est. Diana sagittās habet. Sagittīs bestiās silvārum necat. Minerva dea pugnārum est et eidem littěras amat. Minerva hastīs pugnat. In Graeciā et in Italiā sunt multae statuae Dianae et Minervae.
|
|
|
12. :
1. . 2. . 3. . 4. . 5. .
13. ( , , ):
Negas, munītur, accuso, estis, accusantur, debent, audimus, legunt, ornāris, facit, sunt.
14. :
1. Dum spiro, spero. 2. Cum tacēnt, clamānt. 3. Amicitia vitam ornāt. 4. Semper bene laborāre debetis. 5. Non magister ad discipilum, sed discipulus ad magistrum venīre debet. 6. Mala herba cito crescit. 7. Verba docēnt, exempla trahunt. 8. Ignorantia non excusat. 9. Saepe est etiam sub palliō sordidō sapientia. 10. Inter arma silĕnt Musae. 11. Saepe discipuli magistrōs superānt. 12. Epistula non erubescit. 13. Vivĕre est cogitāre. 14. Aquilam volāre docēs. 15. Amāt victoria curām. 16. Cogito ergo sum. 17. Haud semper errat fama. 18. Edicta sunt praecepta magistratum popŭli Romani. 19. Dolus malus; culpa lata. 20. Culpam nostrum negāmus; culpam vestram negātis; culpam suam negānt. 21. Amicus diu quaerĭtur, vix invenītur, difficĭle servātur. 22. Nemo debet bis punīri pro uno delicto. 23. Matrimonium dissolvĭtur aut bona gratia, aut cum irā animi. 23. Contra factum non datur argumentum.
15. :
1. . 2. . 3. , . 4. . 5. . 6. . 7. .
16. :
1. Stylum verte. 2. Sustĭne et abstĭne. 3. Festina lente. 4. Divĭde et impĕra. 5. Nolite mittĕre margaritās ante porcōs. 6. Noli tangĕre circulōs meōs. 7. Responde, si interrŏgo. 8. Nolite tacēre, si respondēre debētis. 9. Exercēte memoriam. 10. Audīte multa, dicĭte pauca. 11. Nota bene.
17. .
1. , , . 2. . 3. . 4. , . 5. . 6. , . 7. , .
18. :
1. Dura lex, sed lex. 2. Iudices, qui ex lege iudicatis, obtemperāre legǐbus debētis. 3. Sub nomine pacis bellum latet. 4. Cives legǐbus parēre debēnt. 5. Tempus mutat legēs antiquās. 6. Censores populi mores regunt. 7. Iudices pro criminǐbus cives iudicānt. 8. Ius gentium vetat legatōs aliēnae civitas tenēre. 9. Privatōrum conventio de iure publĭco non derŏgat. 10. Apellationem interponĕre. 11. Corpus delicti. 12. Manifestum non egit probatiōne. 13. Amicus verus rara avis est. 14. Homo homini lupus est. 15. Gladiator in arenā consilum capit. 16. Homo locum ornat, non homĭnem locus. 17. Alii sementem faciunt, alii metunt. 18. Repetitio est mater studiōrum. 19. Gutta cavat lapĭdem. 20. Urbes constituit aetas, hora dissolvit. 21. In vestimentis non est sapientia mentis. 22. Omnia vincit amor. 23. In fuga foeda mors est, in victoria gloriosa. 24. Historia vero testis tempŏrum, lux veritātis, vita memoriae. 25. Horatius auream mediocritātem dilĭgit. 26. Consuetūdo est altera natura. 27. Barba crescĭt, caput nescĭt. 28. Amicus Plato, sed magis amīca verĭtas. 29. Mel in ore, verba lactis, fel in corde, fraus in factis. 30. Quod licet Iovi, non licet bovi.
19. :
1. . 2. . 3. . 4. . 5. . 6. . 7. . 8. (causa, ae, f). 9. . 10. . 11. . 12. .
20. :
1. Omnia mea mecum porto. 2. Romani suos cives iure civile iudicant. 3. Lex brevis esse debet. 4. Lex specialis derogat generali. 5. Iura aequalia omnibus civibus civitatis nostrae dantur. 6. Omnes cives legǐbus civitatis suae parēre debent. 7. Quod attinet ad ius civile, servi pro nullis habentur, quod ad ius naturale attinet, omnes homines aequales sunt. 8. Maximum ius est saepe maxima iniuria. 9. Dolus malus gravior est dolo eventuali. 10. Leges Romanorum meliores, quam legēs Graecōrum. 11. Servi miserrimi homines civitatis Romanae sunt. 12. Pares cum paribus facillime conveniunt. 13. Nulla est terra patria melior. 14. Libertas, legēs et pax sunt optima bona. 15. Omne initium difficile. 16. Omnis ars imitatio est naturae. 17. Quails rex, talis grex. 18. Vita brevis, ars longa. 19. Nemo omnia potest scīre. 20. Non est facĭlis ad astra via. 21. Terra communis est possession omnium laborantium. 22. Mendaci homĭni, etiam verum dicenti, non credĭmus. 23. Omnia praeclara rara. 24. Dolor gravis, sed brevis; dolor longus, sed levis. 25. Longum et difficĭle est iter per praecepta, breve et effĭcas per exempla. 26. Timeo Danaos et dona ferentes.
|
|
|
21.
Ius civile et ius gentium
Omnes populi, qui legibus et moribus reguntur, partim suo proprio, partim commūni omnium hominum iure utuntur. Nam ius, quod quisque populus ipse sibi constituit, id ipsīus civitātis proprium est vocaturque ius civile, quasi ius proprium civitātis. Quod autem naturālis ratio inter omnes homines constituit, id apud omnes populos custoditur vocaturque ius gentium, quasi eo iure omnes gentes utuntur. Populus itaque Romānus partim suo proprio partim commūni omnium hominum iure utitur.
22. :
1. . 2. . 3. . 4. , . 5. . 6. ( ) . 7. , . 8. , . 9. . 10. . 11. , . 12. .
23.
Capĭtis deminutio
Capĭtis deminutiōnis tria genĕra sunt: maxĭma, media, minĭma. Nam tria habēmus: libertātem, civitātem, familiam. Si libertātem amittĭmus, maxĭma est capĭtis deminutio. Si libertātem retinēmus, sed civitātem amittĭmus, media est capĭtis deminutio. Si et libertas et civĭtas retinentur, familia tantum mutātur, minĭma est capĭtis deminutio.
: caput, ĭtis n ; deminutio, ōnis f .
24.
(: ornātis I ., . ., 2 , ..)
agebāntur, audiunt, eramus, credēbam, ducit, ducĭte, estis, regnabāmini.
25. .
1. Romani pilis, gladiis, hastis pugnabānt. 2. Cicĕro Platonem philosophōrum deum apellabānt. 3. Candidatus togam candĭdam gerēbat. 4. Littĕrae imprīmis in Graeciā florēbant. 5. Solēbant Graeci in locō victoriae monumenta exstruĕre; Romāni id non faciebānt. 6. Reus culpam suam negābat. 7. Victoriae gloria magna erat. 8. Dum abĕram, amicus meus negotīa mea gerēbat. 9. Apud Romanōs puĕri a servīs Graecis educabāntur, qui paedagōgi apellabāntur. 10. Consilium civitātis Romanae penes sense erat, qui ex auctoritāte patres, ex aetāte senatōres vocabantur. 11. Clavus clavō pellĭtur. 12. Tempŏra mutantur et nos mutamur in illis.
26. , (, , , ).
1. , , . 2. . 3. . 4. , . 5. . 6. ( ).
27. .
Bibliothēca
Antīquis temporĭbus opera poētārum servi transcribēbant. Unus e servis dictābat, relĭqui calămis scribēbant, ita uno tempŏre multa exemplaria parabānt. Libros scribēbant aut in papyro, aut in corio. Pagĭnas inter se conglutinābant et volvēbant. Volumĭna in scrinia componēbant. Olim libri magni pretii erant. Ităque homĭnes antīqui libros magnā cum cura servābant. Antīquis temporĭbus etiam bibliothēcae erant. Praecipue clara bibliotheca erant Alexandriae, in Aegypto. In bibliothēcā Alexandrīna errant multa opĕra scriptōrum Graecōrum. Ibi multi grammatĭci laborābant. Grammatĭcos Graeci philolŏgos apellābant.
28. .
1. Romani gessērunt multa bella terrā marique. 2. Graeci cremavērunt Troiam. 3. Senators Romani Cicerōnem patrem patriae nominavērunt. 4. Graeci Troiam post decem annōs expugnaverunt. 5. Memoriam Troiae poēta Homērus servavit.
29. .
1. Gaius Iulius Caesar, postquam a parnace, rege Pontĭco, victoriam reportāvit, ad amicum suum scripsit: Veni, vidi, vici. 2. Dixi et animam levavi. 3. Lupo ovem commisisti. 4. Gallina scripsit. 6. Senatōres Romāni Cicerōnem consŭlem, postquam civitātem Romanām servāvit, patrem patriae nominavērunt. 5. Romani leges, quas senātus populisque sanxerat, aēneis tabulis incedērunt. 6. Socrates verba, quae ei orator praeclarus scripserat, in iudicio non dixit, sed suis verbis se defendit. 7. Invenit patella opercŭlum. 8. Democritus, cui pater ingentes divitias reliquerat, omne fere patrimonium suum civibus donavit. 9. Alea iacta est.10. Nihil est dictum, quod non est dictum prius. 11. Iucundi acti labores. 12. Iuravi lingua, mentem iniuratam gero. 13. Littera scripta manet. 14. Roma condĭta est in Latio, in sinistra ripā Tibĕris. 15. Aristotĕles, vir sapiens, erudīvit Alexandrum Magnum.
30. .
1. (fero) . 2. . 3. . 4. . 5. . 6. . 7. . 8. .
31. :
Quid, quodque, nimĭni, eos, nullīus, nihil, vobis, aliquem, te, quorm, cui, hāc, eādem, tuus, istī, nemo, sui.
32. :
1.Alter ego. 2. Qui non est nobiscum, adversus nos est. 3. Nose te ipsum. 4. Principium dimidium totīus. 5. Non tibi soli labōras, sed etiam aliis. 6. Inter dominum et servum nulla amicitia est. 7. Et tu, Brute! 8. Vir doctus in se simper divitias habet. 8. Romāni eōrumque socii in idoneo loco castra ponunt. 9. Qui tacet, consentit. 10. Non iubeo, sed si me consŭlis, suadeo (Cicĕro). 11. Patria commūnis est parens omnium nostrum. 12. Popŭlus Romānus partim suo proprio, partim commūni omnium homĭnum iure utĭtur (Gaius). 13. Scientia nihil aliud est, quam verĭtas. 14. Nemo iudex in propriā causā (est). 15. Is est amīcus, qui in re dubiā re iuvat (Plautus). 16. Si hŏ est, illud non est. 17. Qui se ipse laudat, cito derīsōrem invĕnit (Publius Syrus). 18. Hic spīnas collĭgit, ille rŏsas (Petronius). 19. Condiunt Aegipti mortuos et eos domi servant. 20. Vita eōrum libĕra est. 21. Omnia mea mecum porto. 22. Nec tecum possum vivĕre, nec sine te (Martialis). 23. Faber est quisque suae fortunae. 24. Ex nihĭlo nihil (Lucretius). 25. Qui pro quō. Quid pro quō. 26. Quod nimis misĕri volunt, hoc facĭle credunt (Senĕca).
33. :
1. ? . 2. . 3. . 4. . 5. , . 6. .
34.
De Gracchis
Tiberius Sempronius Gracchus et frater eius Gaius prima aetāte patrem amisērunt et in matris tutēla adolevērunt. Mater Gracchōrum Cornelia erat femĭna acri ingenio et omnĭbus virtutĭbus anĭmi. Gracchi iam iuvĕnes habēbant ingentem patriae amōrem et liberālem aequitātis studium. Postea proponēbant leges agrarias, quĭbus cives adiuvāre sperabānt. Sed duces adversae factiōnis impedimento eis erant. Tiberium senatōres necavērunt, Gaius autem mortem sibi conscīvit. Sed crudēli morte ingentem gloriam sibi paravērunt. Vita Gracchōrum existat in operĭbus scriptōris illustris Plutarchi.
35.
