Жеткіншек бастауыш мектеп оқушысына оқуға үйреніп қалады Бұлардың арасында сабаққа жақсы үлгеретін оқушыда кездеседі, бірақта олар сабақ оқу барысында көптеген қиыншылықтарға кездеседі.
1. уақытқа дейін бастауыш сынып бір мұғалім оқытып келсе және олар үшін мұғалім беделді болса, ал жеткіншек сыныпта аз дегенде 5-6 мұғағалім оқытады.
2. Бастауыш сыныпта оқу тәрбиесі қызықты болып өтсе, жеткіншек сыныпта сабақтың тапсырмасы қиындай түседі.
3. Жеткіншек жаста оқушы мұғалім сабақты қалай түсіндіреді деген сын көзбен қарайды.
4. Құрбылары мен достығы сабақ оқуға үлкен кедергі келтіреді. Осы қиындықтың нәтижесінде жеткіншектің сабақ үлгерімі төмендеп кетуі мүмкін. Психолог Рагуновтың зерттеуі бойынша бастауыш сыныптан орта сыныпқа көшкен (4-8) кезде жеткіншектің бір бірінен мынадай айырмашылығы болады.
1. Жеткіншектің кейбіреуі жақсы оқиды кейбіреуі нашар оқиды.
2. Ойлау қасиетінің әр түрлі болады.
3. Ерік жігер әр түрлі болады.
4. Есте сақтау қабілеті әр түрлі болады. Жеткіншек арасындағы осындай айырмашылықтың нәтижесінде: 1. қоятын талаптарға шыдай алмауы, 2. Сабақты негізгі міндет санауы. Жеткіншектің оқуға деген мотивациясы мұғалімге байланысты. Егер оқушының мұғалімге деген көзқарасы дұрыс болмаса, онда сол мұғалімнің дұрыс даярланбауы.
Тақырып.Қартаң (кексе) психикалық жас
Артаңдыққа өтудің жалпы психологиялық шарттары.Қартаңдық кезеңнің психологиялық маңызы белсенділік ерекшеліктері.Қартаңдық психологиялық кезеңденуі. «Акмэ» және «акмеология» ұғымдары.Қартаң жастағы психиканың қалыптасуының ерекшеліктері.Қартаң жастың психологиялық дағдарысы.
Артаң адам қоғамдық –пайдалы еңбек жетекші ретінде.Кәсіби және қоғамдық іс әрекет.Ересектердің танымдық қызығушылықтары.Қартаң адамдардың өндіріс топтарында және ұжымдардағы қарым-қатынасы.Ересектер ұжымдарының психологиялық типтері:отбасы,өндіріс ұжымдары және т.б.
Жеке адамның тұлғалық сипаттарында ерекше байқалатын екі түрлі ерекшелік бар. Оның бірі-әрбір адамның құрылымы мен және басындағы даралық сипаттар. Бұл- адамдардың типтін мақсаттары мен байланысты теориялық мәселе. Екіншісі – сол типтерден туындайтын және жеке басқа бағынышты азаматтық ерекшелектер. Бұл мәселе осы заманғы психологияда айрыкша мақызды деп саналатын биологиялық және жеуметтік факторларға негіздене отырып қарастырылады. Биологиялық фактор-адамға тау берілетін табиғи анатомиялық және физиологиялық қасиеттер, ал жеуметтік фактор-адамның дамып жетілуіне тіршілік ортасының қоғамның, тәлім-тәрбие істерінің әсер. Осы екі фактор адамның психикалық дамуында бірінбірі толыктырып отырады.
Адамның өзідік психологиялық сипатын зерттеуде ерекше орын алатын іс-әрекет түрі-оның белсенділігі. Белсенділік іс-әрекетпен, оның бағдар-мақсатымен, өмір тіршілігімен тығыз байланысты. Іс-әрекеттің белсенді болуы жайында психологияда әр алуан көзқарастар, пікірлер бар. Сонық бірі – Австрия ғалымы З.Фрейдтің пікірі.Ол адамның белсенділігі инстинкті әрекеттеріне, соның ішінде жыныстық еліктеу мен өзін-өзі сақтау инстинктіне байланысты дейді. Адам мұндай инстинктерге шек қойып, оларды тежейді, өз бойындағы күш-қуатын сақтап, оны басқа мақсаттарға, мәдени қажеттіліктерін өтеуге жұсайды. Сөйтіп, ол өзінің мінез-құлқын саналы түрде басқарады. Алайда, З.Фрейдпен оны жақтаушы зерттеушілер адамның белсенділгі сол жыныстық еліктеудің шеңберінен шыға алмайды деп «Эдип комплексі» дейтін мәселе көтеріп, ерте замандағы ірек жазушысы Софоклдың «Эдип патша» атты шығармасының саре уағыздайды.
Ғылыми зерттеулерінде кемшіліктер болғанымен де З.Фрейтің адам бойындағы белсенділік әрекеттің табиғи әрі биологиялық құбылыс екендігін желдеп беруінің өзі-үлкен жаңалық. Дегенмен, оның белсенділік әрекеттің қозғаушы күші жыныстық қатынастарға сәйкес дамуды дейтін пікірін көптеген шетелдік психологтар орынсыз деп салады. Атап айтатын болсақ, А.Кординер, В.Фрамм, К.Хорни Фрейд көзқарасының кемішілігін ашып көрсете алмаса да өздерінше «жақа фрейдизим» деген ағымды тудырды.
«Жақа фрейдизим» ағымы адам тіршілік еткен ортасына тәуелді болып, сол ортаға бейімделгіні келеді деп санады. «Жақа фрейдсілдердің» ойынша, тіршілік ортасша бейімделген адам әлеуметтен өзінің ғашығын іздейді, соған ұмытылады, билік үшін күресте беделге не болады, адамдар тобының ырқына көніл, мақсатына жетуге талпынады. К.Хорни адам қоғамнан ауляқ болып, ғашығымен мұндасып, оқаша сырласқыш келеді дейді. Сөйтіп «жақа фрейдиілер» адамның белсендігін асыра дәріптеп, оған мистиқалық өң береді. Ал шын негізінде адамның беленділік іс-әрекеттері ғылыми-материалистік тұрғыдан қарастырылуы тиіс болатын. Белсендік әрекет адамның қажеттіліктерін қанагаттандырып, мұқтаждықтарын өтеу әрекетімен ұштады. Қажеттілік – адам белсенділігінің негізгі себебі және іс әрекетке істермелеуші күш. Қажеттілік қоғамдық тәлім-тәрбие ықпалымен қалыптасып, адамның материалдық, рухани, қоғамдық мұқтаждықтарын қанағаттандырады. Мұндай қанағаттандыру қоғамдық-даралық сиппатта болып, қажеттілік тектік белгісіне орай табиғи және рухани-мәдени, ал сол заттарды ұстап-тұтыну сипатына қарай материалдық және рухани қажеттіліктері болып бөлінеді. Материалдық-заттың қажеттіліктерге тамақ, кесім-кешен, тұрғын үй, тұрмыс заттары жатады. Рухани қажеттілік адамның басқа адамдармен әңгімелесіп, пікір алысу, білімін көтеріп, кітап, газет-журнал оқуы, өнер түрлерін үйренуі т.б. мұңтаждықтарын қанағаттандыру арқылы жүзеге асады. Қажеттіліктер тегімен адам санасылық тарихи дамыуна орай және оларды тұтыну объектісіне сәйкес түрлі болып бөлінеді.
Адамның көптеген психологиялық ерекшеліктері, оның өмір сүретін ортасына қоғамдық қатынастардың тікелей әсер етуінен қалыптасып отырады. Адамның айналасын қоршаған дүние үнемі өзгеріп отыратындықтан, осымен бірге оның түрлі ерекшеліктері де дамып, өзгеріп отырады. Мұндай қасиеттер адам өмірге келісімен пайда болмайды. Адам белгілі дәрежеде өсу, жетілу процесінде дамиды.
