Есептеудiөткiзу үшiн сулы экономайзердіңнобайын сызады, (14-шi сурет) және 7.4 геометриялық мiнездемелердiң кестесi және 7.5 есептi мәлiметтердiң кестелерi қорытынды жасалады.
«Кесіліп»орналасқанда 7.4 және 7.5 кестесіне сулы экономайзердің әрбiр баспалдағы үшiн мәлiметтер жазылады
Ауа жылытқышты есептегендей,сулы экономайзердің бізге белгілі 
арқылы конструктивті есептеуінде,сулы экономайзердің қыздыру беті табылады, м2,
(7.37)
14 сурет – сулы экономайзердің нобайы
Кесте 7.4 - Сулы экономайзердің геометриялық мiнездемелерi
| Есептелетің шама | Белгіленуі | Өлшем бірлігі | Жұмыс формуласы немесе белгісі | Есептеу |
| Газ өтетiнiнiң енi | аш | м | Сызба бойынша | |
| Газ өтетiнiнiң тереңдiгi | bш | м | Сызба бойынша | |
| Тұрбалардың сыртқы диаметрi | 
| мм | Сызба бойынша | |
| Тұрбалардың ішкі диаметрi | 
| мм | Сызба бойынша | |
| Тұрбаларының көлденең адымы | S1 | мм | Сызба бойынша | |
| Тұрбаларының ұзыннан адымы | S2 | мм | Сызба бойынша | |
| Салыстырмалы көлденең адым | 
| - | 
| |
| Салыстырмалы ұзыннан адым | 
| - | 
| |
| Көлденең қабаттың тиімді қалыңдығы | 
| м | 
|
Кесте 7.5 – Сулы экономайзердің есептік мәліметтері
| Есептелетің шама | Белгіленуі | Өлшем бірлігі | Шамасы |
| Сулы экономайзердің алдындағы газдардың энтальпиясы | 
| кДж/кг | |
| Сулы экономайзердің алдындағы газдардың температурасы | 
| оС | |
| Сулы экономайзердің артындағы газдардың энтальпиясы | 
| кДж/кг | |
| Сулы экономайзердің артындағы газдардың температурасы | 
| оС | |
| Ауаның орташа молдығы | 
| - | |
| Ауаның орташа молдығында газдардың көлемi | 
| м3/кг (м3/м3) | |
| үш атом газдардың көлемдiк еншiсi | 
| - | |
| Сулы будың көлемдiк еншiсi | 
| - | |
| Қоректік судың температурасы | 
| оС | |
| Газдардағы күлдiң шоғырлануы | 
| кг/кг | |
| Қоректік судың энтальпиясы | 
| кДж/кг | |
| Бу суытқыштағы суды қызып кетудiң шамасы | 
| кДж/кг | |
| Қоректік судың қысымы | 
| МПа | |
| Сулы экономайзердің жылу қабылдауы |
| кДж/кг |
«Кесіліп» орналасқанда бұл формула бойынша әрбір баспалдақтың 
және 
қыздыру беті анықталады.
Қыздыру бетін анықтау үшін алдын ала температуралық тегеурін мен жылу беру коэффициентін келесi тiзбекпен анықтау керек.
Газдардың орташа температурасы, оС,
(7.38)
Сулы экономайзерге кіргендегі судың энтальпиясы, кДж/кг,
(7.39)
Сулы экономайзерге шыққандағы судың энтальпиясы, кДж/кг,
(7.40)
мұнда 
- судың шығыны, кг/с,
(7.41)
По значениям 
мәндері бойынша сулы экономайзерге кіргендегі 
және шыққандағы 
судың температурасы табылады.
ның барабандағы қайнау температурасындағы судың энтальпиясынан жоғары болғанда, сулы экономайзерден шыққандағы температура 
болады, ал температуралық тегеурінді есептеу үшін эконоайзердегі бу түзiлуді есепке алатын шартты температура есептеледi, оС,
(7.42)
мұнда 
- бу түзiлу процессіндегі энтальпияның өсуi, кДж/кг,
(7.43)
- барабандағы тиiстi қысымға сәйкес келетін қанығу температурасындағы судың энтальпиясы, кДж/кг, [3].
Осы формула бу түзiлудiң шамасы үшiн әдiл 
(7.44)
мұнда 
– барабандағы қысымда бу түзiлудiң жылуы, кДж/кг, [3].
Газ өтетiндегi сулы экономайзердің орналасуына байланысты қатардағы тұрбалардың саны
немесе 
(7.45)
Сулы экономайзердің тұрбаларының ұзындығы, м,
или 
(7.46)
Газдардың өтуi үшiн қима, м2,
(7.47)
Судың өтуі үшiн қима, м2,
(7.48)
Газдардың орташа жылдамдықтары, м/с,
(7.49)
Сулы экономайзер кіргендегі судың жылдамдығы, м/с,
(7.50)
мұнда 
– судың меншiктi көлемі, м3/кг, [3].
Сулы экономайзердегі судың жылдамдығы 0,3 м/с кем болмауы керек.
Сулы экономайзердегі температуралық тегеурін әрiлi-берiлi тоғы бар және жалпы қарсы ағатын бағыты бар схема сияқты анықталады, оС,
немесе 
(7.51)
Сулы экономайзер үшiн жылу беру коэффициенті отынның түрi және тұрбалардың орналастырылуына байланысты есептеледі.
Тұрбалардың шахмат тәртiбi бойынша орналасқан экономайзерлерде қатты отындарды өртегенде жылу беру коэффициенті ластану коэффициенті арқылы, Вт/м2К,
(7.52)
Ластануды коэффициентін есептеу 6.16 формуласы бойынша анықталады.
Тұрбалардың шахмат тәртiбi бойынша орналасқан экономайзерлерде газ бен мазутты өртегенде, сонымен бiрге тұрбалардың коридор орналастырылуында жылу беру коэффициенті 7.6 кестесінде көрсетілген тиімділік коэффициенті арқылы есептеледі, Вт/м2 К,
(7.53)
Ауаның артықшылығы 
= 1,03 болғанда мазутты жаққанда және бетті бөлшекпен тазалағанда тиімділік коэффициенті 0,05ке үлкееді.
Газдардың қабырғаға жылу беру коэффициенті, Вт/м2 К,
(7.54)
және 
– шамалары[1, c. 122-125, 141] суретінен табылады.
Кесте 7.6 - Экономайзерлер үшін газ бен мазутты жаққандағы жылулық тиімділік коэффициенті
| Отын | Қыздыру беті | Жылулық тиімділік коэффициенті |
Мазут,газдардың жылдамдығы  = 4  12 м/с болғанда
| Экономайзерлердің бірінші және екінші баспалдақтары | 0,7- 0,65 |
| Мазут,газдардың жылдамдығы = 12 20 м/с болғанда
| Экономайзерлердің бірінші және екінші баспалдақтары | 0,65-0,6 |
| Газ | Экономайзерлердің бірінші баспалдақтары және бір сатылы 
| 0,9 |
| Газ | Экономайзерлердің екінші баспалдақтары және бір сатылы | 0,85 |
Экономайзерлер үшін ластанған қабырғаның температурасы, оС,
(7.55)
Бір сатылы экономайзерлер үшін 
°С болғанда, қатты және сұйық отындарды жаққанда экономайзерлердің екінші баспалдақтарында 
°С.
Бір сатылы экономайзерлер үшін 
°С болғанда, қатты және сұйық отындарды жаққанда экономайзерлердің екінші баспалдақтарында 
°С
Газ жаққанда барлық беттер үшін 
25 оС-ке тең болып қабылданады.
Температуралық тегеурін мен жылу беру коэффициентін анықтағаннан кейiн,сулы экономайзердің беті анықталады, м2,
(7.56)
Бiр жылан түтiктiң ұзындығы, м,
(7.57)
Топсалардың саны
(7.58)
n алған мәні бүтiн санға дейiн дөңгелектенедi.
Сулы экономайзердің биiктiгi, м,
(7.59)
Алған нәтижелер бойынша сулы экономайзер график түрiнде жобаның бiр бөлiгiнде сызады.
Үлкен биіктікте сулы экономайзер 1 1,5 м жеке пакет түрінде 0,6 0,5 м кесулері бар және кесулердің биіктігі сулы экономайзердің биіктігіне қосылады, м,
(7.60)
мұнда 
– ремонттық кесулердiң биiктiгi, = 0,6 ÷ 0,5 м.
А Қосымшасы
(анықтама)
Кесте А.1- Энергетикалық отындардың жылу техникалық мінездемелері
| № п/п | Шығу орны | Отын маркасы | Отынның жұмыстық массасы, % |  , МДж/кг
| ||||||
| ОР | NP | HP | SP | CP | WP | AP | ||||
| Донецтік | Д | 8,3 | 1,0 | 3,6 | 3,0 | 49,3 | 13,0 | 21,8 | 19,610 | |
| Кузнецтік | Г | 9,7 | 1,9 | 4,2 | 0,3 | 58,7 | 12,0 | 13,2 | 26,145 | |
| Карағандылық | К | 4,8 | 0,8 | 3,3 | 0,8 | 54,7 | 8,0 | 27,6 | 21,327 | |
| Екібастұздық | СС | 6,6 | 0,8 | 2,8 | 0,8 | 41,1 | 7,0 | 40,9 | 15,880 | |
| Кизелдік | Г | 4,0 | 0,8 | 3,6 | 6,1 | 48,5 | 6,0 | 31,0 | 19,690 | |
| Челябиндік | Б3 | 10,5 | 0,9 | 2,8 | 1,0 | 37,3 | 18,0 | 29,5 | 13,950 | |
| Ткварчельдік | Ж | 5,7 | 0,8 | 3,2 | 1,3 | 42,5 | 11,5 | 35,0 | 16,760 | |
| Нерюнгринстік | СС | 7,5 | 0,7 | 3,3 | 0,2 | 66,1 | 9,5 | 12,7 | 24,700 | |
| Артемдік | Б3 | 12,1 | 0,7 | 2,9 | 0,3 | 35,7 | 24,0 | 24,3 | 13,324 | |
| Черемховтік | Д | 8,9 | 0,7 | 3,4 | 1,1 | 45,9 | 13,0 | 27,0 | 30,460 | |
| Егоршиндік | ПА | 4,0 | 0,9 | 2,5 | 0,4 | 60,3 | 8,0 | 23,9 | 22,420 | |
| Печорсктік | Ж | 5,4 | 1,3 | 3,8 | 0,8 | 59,6 | 5,5 | 23,6 | 23,670 | |
| Томусиндік | СС | 4,5 | 1,7 | 3,4 | 0,4 | 59,1 | 12,0 | 18,9 | 22,584 | |
| Веселовсктік | Б3 | 12,5 | 0,5 | 2,3 | 0,4 | 29,9 | 24,0 | 30,4 | 10,390 | |
| Ткибульсктік | Г | 8,9 | 0,9 | 3,5 | 1,3 | 45,4 | 13,0 | 27,0 | 17,930 | |
| Красногорстік | Т | 3,1 | 1,7 | 3,0 | 0,3 | 65,7 | 10,0 | 16,2 | 24,720 | |
| Новосергеевтік | СС | 5,3 | 1,6 | 3,6 | 0,5 | 67,7 | 10,0 | 11,3 | 25,894 | |
| Куучекинтік | СС | 5,6 | 0,7 | 2,6 | 0,7 | 42,5 | 7,0 | 40,9 | 16,380 | |
| Чульмакандік | Ж | 5,0 | 1,0 | 4,1 | 0,3 | 59,0 | 7,5 | 23,1 | 23,255 | |
| Подгородненсктік | Т | 3,7 | 0,3 | 2,6 | 0,4 | 48,7 | 4,0 | 40,3 | 18,394 | |
| Нижне-Аркагалинстік | Д | 9,8 | 1,0 | 4,1 | 0,3 | 59,1 | 16,5 | 9,2 | 22,961 | |
| Тавричандік | Б3 | 11,3 | 1,3 | 3,5 | 0,4 | 44,6 | 14,0 | 24,9 | 17,095 | |
| Мазут аз күкіртті | - | 0,3 | - | 11,7 | 0,3 | 84,65 | 3,0 | 0,05 | 40,310 | |
| Мазут күкіртті | - | 0,5 | - | 11,2 | 1,4 | 83,8 | 3,0 | 0,1 | 39,760 | |
| Мазут жоғары күкіртті | - | 0,7 | - | 10,4 | 2,8 | 83,0 | 3,0 | 0,1 | 38,800 |
Б Қосымшасы
(анықтама)
Кесте Б.1 –Оттықтан шыққандағы ауа артықшылығының есептік коэффициенті
| Оттық | Отын | Коэффициент 
|
| Камералық,шлакты қатты шығару | Антрацит, жартылай антрацит, арық көмір Қалғаны қатты | 1,20¸1,25 1,15¸1,20 |
| Камералық,шлакты сұйық шығару | Антрацит,жартылай антрацит, арық көмір Тасты және бурыл көмір | 1,20¸1,25 1,15¸1,20 |
| Камералық | Табиғи газ Мазут | 1,05¸1,1 1,02¸1,05 |
Кесте Б.2 –Бу қазандарындағы газ өтетіндерде және негазоплотных оттықтардағы
| Қыздыру беті | Белгіленуі | Жұту |
Трубалық және щиттік қоршауы бар оттық камера,шлакты шахтаның гидравликалық тығыздығымен,газ тығызды экрандарсыз,қатты отын мен мазутты жаққанда  т/ч
| 
| 0,08 |
Қазандарға  т/ч, және өнімділігі аз қазандарға,оттықтардың сыртқы металлды қоршауы болғанда
|
| 0,05 |
| Дәл солай ғГаз мазутты қазандарға т/ч
|
| 0,03 |
| Фестон,оттықтан шыққандағы ширмалық жылытқыш | 
| |
| Көлденең газ өтетінде бу қыздырғыш беті | 
| 0,03 |
| Конвективті шахтадағы бу қыздырғыш беті (негізгі және аралық бу қыздырғыш) | 
| 0,03 |
| Өтпелі зона (бір немесе екі пакет) | 
| 0,03 |
| Бірсатылы экономайзер | 
| 0,02 |
| Екісатылы экономайзер двухступенчатый, әр баспалдақ бетіне |
| 0,02 |
| Түтікті ауа жылытқыш, әр баспалдақ бетіне | 
| 0,03 |
| Регенеративті ауа жылытқыш | 
| 0,20 |
Ескерту: газ тығызды толық сварланған экрандары бар оттық камераларға =0.
В Қосымшасы
(анықтама)
Кесте В.1 – Камералық оттықтардың есепті мінездемелері 
75 т/ч, қатты отын үшін(
)
| Оттық құрылғының түрі | Отын | Оттық көлемнің рұқсат етілген кернеуі  , кВт/м3
| Жылу жоғалту  , %
| Оттықтан күлді шығару еншісі 
|
| Камералық оттық,шлакты қатты шығару | Антрациттер Жартылай антрациттер Арық көмір Тасты көмір Бурыл көмір Сланецтер | 1¸1,5 0,5¸1 0,5¸1 | 0,95 0,95 0,95 0,95 0,95 0,95 | |
| Камералық оттық,шлакты сұйық шығару | Антрациттер Жартылай антрациттер Арық көмір Тасты көмір Бурыл көмір | 3¸4 1,5 0,5 0,5 | 0,85 0,8 0,8 0,7¸0,8 |
Кесте В.2 - Камералық оттықтардың есепті мінездемелері 75 т/ч жанғыш газ бен мазут үшін
| Отын | Оттық көлемнің рұқсат етілген кернеуі , кВт/м3
| Жылу жоғалту,
 , %
|
| Мазут | 0,1¸0,5 | |
| Табиғи,коксты газдар | 0,1¸0,5 |
Г Қосымшасы
(анықтама)
Кесте Г.1 –1 м3 ауаның және газдың және 1 кг күлдің энтальпиялары
 , °С
|  ,кДж/м3
|  ,кДж/м3
|  ,кДж/м3
|  ,кДж/м3
|  ,кДж/кг
|
| 170,1 | 129,89 | 150,84 | 132,404 | 80,87 | |
| 357,83 | 260,20 | 304,61 | 266,48 | 169,28 | |
| 559,37 | 392,18 | 462,995 | 403,10 | 263,97 | |
| 772,636 | 527,10 | 626,82 | 542,19 | 360,34 | |
| 997,22 | 664,53 | 795,26 | 684,65 | 458,81 | |
| 1223,48 | 804,48 | 967,89 | 830,46 | 560,62 | |
| 1462,31 | 946,94 | 1148,06 | 980,46 | 662,86 | |
| 1705,33 | 1093,59 | 1336,61 | 1131,3 | 767,61 | |
| 1952,54 | 1244,43 | 1525,16 | 1282,14 | 875,71 | |
| 2203,94 | 1395,27 | 1726,28 | 1437,17 | 984,65 | |
| 2459,53 | 1546,11 | 1927,4 | 1596,39 | 1097,78 | |
| 2719,31 | 1696,95 | 2132,71 | 1755,61 | 1206,72 | |
| 2979,09 | 1851,98 | 2346,4 | 1914,83 | 1361,75 | |
| 3234,06 | 2011,2 | 2560,09 | 2078,24 | 1583,82 | |
| 3507,03 | 2166,23 | 2782,16 | 2241,65 | 1759,8 | |
| 2325,45 | 3004,23 | 2405,06 | 1877,12 | ||
| 4039,16 | 2484,67 | 3230,49 | 2568,47 | 2065,67 | |
| 4307,32 | 2643,89 | 3460,94 | 2731,88 | 2187,18 | |
| 4575,48 | 2807,3 | 3691,39 | 2899,48 | 2388,3 | |
| 4847,83 | 2966,52 | 3930,22 | 3067,08 | ||
| 5120,18 | 3129,93 | 4164,86 | 3234,68 | - | |
| 5392,53 | 3293,34 | 4403,69 | 3402,28 | - |
Д Қосымшасы
(анықтама)
Кесте Д.1 –Шаң дайындау жүйелеріндегі ауаның жұтуы
| Диірмен және шаң жүйесі | Шамасы 
|
| ШБМ оттықты ыстық ауамен кептіргенде | 0,1 |
| ШБМ оттықты газбен ауа қоспасымен кептіргенде | 0,12 |
| ШБМ шаңды оттыққа тікелей үрлейтін | 0,04 |
| Балталы, шаңды оттыққа тікелей үрлейтін | 0,04 |
| Ортажүрісті,шаңды оттыққа тікелей үрлейтін | 0,04 |
| Диірмен шаңсорғыштармен шаң жүйесі | 0,20 |
Е қосымшасы
(анықтама)
Кесте Е.1 – Ағатын шлактың энтальпиясы
| Атауы | Шамасы | |||
Ағатын шлактың температурасы  , °С
| ||||
Шлактың энтальпиясы  , кДж/кг
|
Дебиеттер
1 Безгрешнов А.Н., Липов Ю.М., Шлейфер Б.М.. Расчет паровых котлов в примерах и задачах. - М.: Энергоатомиздат, 1991.
– С. 150
2 Липов Ю.М., Самойлов Ю.Ф., Модель З.Г. Компоновка и тепловой расчет парогенераторов. - М.: Энергия, 1975. – С. 205
3 Резников М.И. Парогенераторные установки электростанций. - М.: Энергия, 1974. – С. 295
4 Резников М.И., Липов Ю.М. Паровые котлы тепловых электростанций. Учебник для вузов. – М.: Энергоиздат, 1981.
– С. 200
5 Сидельковский Л.Н., Юренев В.Н. Парогенераторы промышленных предприятий. - М.: Энергия, 1978. – С. 180
