Реакция жылдамдығының температураға тәуелділігі. Вант-Гофф ережесі
Гомогендік реак-р жылдам-ң темпер-ң жоғарылауына байланысты артуын 1884 жылы ашылған Вант-Гофф ережесі анықтайды. Бұл ереже бойынша: температураны 10 градусқа өсіргенде реакция жылдамдығы 2-4 есе артады. Бұл ереженің математикалық өрнегі былай жазылады:
Температуралық коэффициент – температураны әрбір 10 град жоғарылатқанда реакция жылдамдығының неше есе артатынын көрсетеді.
Бұл теоррия бойынша хи мреакцияға белгілі бір мөлшерде энергиясы активті молекулалар ғана түсе алады. Активті емес молекуланы активтендіру үшін қосымша энергия жұмсау процесі активтендіру, ал жұмсалған энергияны активтендіру энергиясы деп атайды
Активтендірудің бір әдісі температураны жоғарылату болып табылады, температураны жоғарылатқанда активті молекулалар саны артып, реакция жылдамдығы күрт жоғарылайды
Ферменттік катализ. Биокатализаторлар. Ферменттердің ерекшеліктері
Катализатор деп — реакцияның жылдамдығын өзгертіп, бipaқ реакция нәтижесінде өздері химиялық өзгермей қалатын заттарды айтамыз.
Реакция жылдамдығын катализаторлар әсерімен арттыру катализ деп аталады.
Ферменттік катализ – ақуыз макромолекуласының түрі – ферменттер арқылы биохимиялық процестерді тездетін катализ түрі
Ағзаның ішкі ортасының тұрақтылығы биологиялық процестердің дұрыс жүруіне әсер етеді. Тірі ағзадағы биологиялық, биохимиялық процестердің қалыпты жүруін реттеп отыратын ферменттерді биокатализаторлар
Фермент қасиеттерінің ерекшеліктері
Ферменттердің ерекше қасиеттеріне олардың термолабильдігі, ортаның реакциясын сезгіштігі және талғампаздығы жатады.
Ферменттердің температура өзгерісін сезгіштік қасиеті термолабильділік деп аталады. Ферменттердің ең жоғарғы активтілігі байқалатын температура температуралық оптимум деп аталады. Адам организмінің ферменттері үшін температуралық оптимум 37-410С аралығында болады. Температура жоғарылағанда (80-1000С) ферменттердің активтілігі төмендейді, реакция жүрмейді, себебі 100 оС-та фермент белоктар денатурацияға, яғни 2-, 3-ретті құрылымдары бұзылады.Температура төмендегенде (00С және одан да төмен) ферменттердің әсері бәсендейді, бірақ молекулалық құрылымдары өзгермейді.Ферменттердің активтілігі ортаның рН-ына да байланысты, яғни белгілі бір рН шамасында олардың активтілігі өте жоғары болады. Мысалы, пепсин ферменті рН=2, фосфатаза ферменті үшін рН = 10, амилаза ферменті үшін рН =7 активті орта болып табылады.Ферменттердің белгілі бір реакцияны ғана активтендіру қасиеті талғампаздық деп аталады. Мысалы, пепсин белоктарға, липаза майларға, карбогидраза көмірсуларға, фосфатаза фосфоэфирлерге ғана әсер етеді.
Ерітінділердің коллигативтік қасиеттері. Осмос, осмостық қысым, Вант-Гофф заңы
Еріген заттың табиғатына тәуелді болмайтын, тек қана оның молярлық концентрациясына байланысты болып келетін ерітінділердің қасиеттері коллигативтік д а. Мұндай қасиеттерге - осмос қысымы, ерітінді бетіндегі қаныққан бу қысымының төмендеуі, қайнау температурасының жоғарылауы, қату температурасының төмендеуі жатады
Осмос – жартылай қткізгіш мембрана арқылы концентрациясы төмен ерітіндіден концентрациясы жоғары ерітінділерге қарай еріткіш мол-ның өтуі
Осмосты тоқтату үшін ерітінді үстіне түсірілген қосымша қысым осмос қысымы д а
Ерітінділердегі осмос қысымын анықтау үшін вант-гофф ережесі қолданылады. Бұл ереже бойынша электролит еместердің сұйытылған ерітінділердің осмос қысымы молярлық концентрацияға және абсолюттік температураға тура пропорционал
P=CmRT
Р-осмос қысымы, атм немесе паскаль
См – мол концентрация, моль/л
Газ тұрақтысы – 8,31 Дж/моль
