Тақырып - “Тіл – құрал ” (ІІІ жылдық) еңбегіндегі синтаксис мәселесі»

Мұнда сөйлем дегеніміз не, сөйлемдер жүйесі, бұратана сөздер, олардың түрлері, тіл біліміндегі орны жайлы айтылған.

Әдебиет: [Н-1-2-3, Қ-19-22]

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:

1. Сөйлем дегеніміз не?

2. Сөйлемдер жүйесі дегенді қалай түсінесіз?

3. Бұратана сөздер деп қандай сөздерді айтамыз?

4. Қыстырма, қаратпа сөздер жайлы не айтасыз?

 

11-тақырып - «Тіл-құрал» (ІІІ жылдық) еңбегіндегі сөйлем мүшелері»

Бұл лекцияда А.Байтұрсынлвтың «Тіл-құрал» (ІІІ жылдық) еңбегіндегі сөйлем мүшелері жайлы мәлімет беріледі.

Әдебиет: [Н-15-6, Қ-15]

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:

1. Бас мүше дегеніміз не?

2. Баяншы мүше дегеніміз не?

 

Тақырып - «А.Байтұрсыновтың құрмалас сөйлемге қатысты ой-тұжырымдары».

Сөйлемдердің екі түрлі құрмаласуы: сыйыса құрмаласу, қиыса құрмаласуы жайында баяндалған. Сыйысулы құрмаластың шұбалаң түрі мен ықшам түрінің жасалуы қарастырылған. Қиысулы құрмаластың түрлері, жасалу жолдары берілген.

Әдебиет: [Н-1-7, Қ-13-15-24]

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:

1. Сыйысулы құрмалас сөйлем дегеніміз не?
2. Сыйысулы құрмалас сөйлемнің түрлері туралы не білесіз?
3. Қиысулы құрмаластағы сөйлемдер тең болса не деп аталады?
4. Салалас құрмаластың қиысу түрлері туралы не айтасыз?
5. Сабақтас сөйлем дегеніміз не?

Тақырып - «А.Байтұрсыновтың “Тіл – құрал ” (ІІІ жылдық) еңбегіндегі қиыстырынды, келтірінді сөйлемдер».

Бұл лекцияда студенттер қыстырынды (қыстырма) сөйлемдер, келтірінді (төл сөз) сөйлемдер, орамды немесе өрнекті сөйлемдермен таныса алады.

Әдебиет: [Н-1-7, Қ-13-15-24]

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:

1. Қыстырынды сөйлем, олардың жасалу жолдарын түсіндіріңіз.

2. Келтірінді сөйлем дегеніміз не?

3. Орамды сөйлемдерге мысал келтіріңіз.

Тақырып - «А.Байтұрсыновтың “Тіл – құрал ” (ІІІ жылдық) еңбегіндегі тыныс белгілері туралы пікірлері».

Бұл лекцияда сөйлем ішінде қойылатын тыныс белгілері, сөйлем соңында қойылатын тыныс белгілері, яғни кіші сызықша, үлкен сызықша, үтірлі ноқат, теріс ноқат, қос ноқат, жақша, сұрау белгісі, леп белгісі, көп ноқат, пунктуация, орфография жайлы айтылған.

Әдебиет: [Н-1-7, Қ-16-29]

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:

1. Кіші сызықша, үлкен сызықша дегеніміз не?
2. Үтірлі ноқат қай кезде қойылады?
3. Теріс үтір, қос ноқат қай кезде қойылады?
4. Сұрау белгісі, леп белгісінің сөйлемдегі қызметі қандай?
5. А.Байтұрсыновтың тыныс белгілері туралы пікірлерінің қазіргі қазақ тіліндегі ролі қандай?

 

Тақырып - «А. Байтұрсынов және терминология мәселесі».

Бұл лекцияда А.Байтұрсыновтың термин жасауда ұстанған қағидалары, тіл білімі терминдерін жасау тәсілдері, А.Байтұрсыновтың интернационалдық терминдерге көзқарасы, қазіргі таңдағы терминология мәселелері қамтылған.

Әдебиет: [Н-1-8, Қ-33-34]

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:

1. Лингвист-ғалымның терминология саласына қосқан үлесі жайлы не айтасыз?
2. А.Байтұрсынов термин жасауда қандай жолдарды ұсынды?
3. А.Байтұрсыновтың термин жасау процесінде негіз тұтқан принциптері?
4. Қазіргі қазақ терминологиясының дамуына үлес қосып жүрген ғалымдар, олардың еңбектері жайлы не білесіз?

 

Студенттердің білімін бақылау және бағалау материалдары

 

1. А.Байтұрсыновтың өмірбаяны және қызметі.

2. А.Байтұрсыновтың қазақ тіл біліміндегі орны.

3. Қазақ тілінің дыбыстық жүйесі және жазу.

4. Араб графикасын қолдануы.

5. “Жаңа емле” жазуы.

6. Дыбыстарды жіктеу принциптері.

7. Дауысты дыбыстарды жіктеуі.

8. Дауыссыз дыбыстарды жіктеуі.

9. Буын мен тасымалға қатысты пікірлері.

10. Сөз таптарына жіктеу мәселесі.

11. Есім сөздер, олардың грамматикалық категориялары.

12. Етістік.

13. Етіс категориясы

14. Рай категориясы.

15. Есімше.

16. Үстеу

17. Жалғаулықтар

18. Одағай

19. Сөйлем жүйесі

20. Сөйлем мүшелері

21. Бұратана сөздер

22. Құрмалас сөйлем, оны түрге бөлуі.

23. Салалас, сабақтас құрмалас сөйлем.

24. Қиыстырынды (қыстырма) сөйлемдер

25. Келтірінді (төл сөз) сөйлемдер

26. Орамды немесе өрнекті сөйлемдер

27. Сөйлем ішінде қойылатын тыныс белгілері

28. Сөйлем соңында қойылатын тыныс белгілері

29. А.Байтұрсыновтың термин жасауда ұстанған қағидалары

30. А.Байтұрсыновтың тіл білімі терминдерін жасау тәсілдері

31. А.Байтұрсыновтың интернационалдық терминде терминдерге көзқарасы

32. Қазіргі таңдағы терминология

33. А.Байтұрсыновтың “Қазақ білімпаздарының тұңғыш съезінде” ұсынған алфавиті жөніндегі баяндамасы

34. А.Байтұрсыновтың араб әліпбиін жақтаған баяндамасы

35. А.Байтұрсыновтың “Түрікшілер құрылтайы” мақаласы

 

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі

Негізгі әдебиеттер

1. Байтұрсынов А. Тіл тағлымы. – А., 1992.

2. 2.Сыздықова Р. А.Байтұрсынов. – А, 1990.

3. Әбілқасымов Б. 1920-30 ж. қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – Қарағанды, 1984.

4. Досмұхамедұлы Х. Аламан. – А, 1992.

5..Қордабаев Т. Қазақ тіл білімінің қалыптасу,даму жолдары. А, 1987.

6. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. А, 2002.

7. Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1996.

8. Айтбаев Ө. Қазақ терминологиясының дамуы мен қалыптасуы. -

А,1988

Осымша әдебиеттер

9. Қазақ тілі. Энциклопедия. – А, 1998.

10. Кеңесбаев І, Мұсабаев Ғ. Қазіргі қазақ тілі. – А, 1975.

11. Хасенов Ә. Синтаксис пен пунктуациясының кейбір мәселелері. А, 1957.

12. Ысқақов А. Қазіргі қазақ тілі. Морфология. –А, 1975.

13. Балақаев М, Қордабаев Т. Қазіргі қазақ тілі (синтаксис) А, 1991.

14. Болғанбаев Ә., Қалиев Ғ. Қазақ тілі лексикологиясы мен фразеологиясы – А., 1997.

15. Қордабаев Т. Құрмалас сөйлем синтаксисі. – А., 1995.

16. Мұсабекова Ф Қазіргі қазақ тіліндегі жай сөйлем пунтуакциясының негіздері. – А., 1959.

17. Тіл білімі сөздігі. –А, 1998.

18. Сайрамбаев Т. Сөз тіркесі мен жай сөйлем синтаксисі. – А., 1991.

19. Қалиев Б Қазақ тіліндегі дауысты дыбыстардың редукциясы. – А., 1984.

20. Мырзабеков С. Қазіргі қазақ тілі фонетикасы. – А., 1997.

21. Бейсенбаева К. Қазақ тілі фонетикасы. – А., 1973.

22. Мырзабеков С. Қазақ тілінің фонетикасы. – А., 1993.

23. Мырзабеков С. Қазақ тілінің дыбыс жүйесі. – А., 1999.

24. Қордабаев Т. Тарихи синтаксис мәселелері.

25. Аханов К. Тіл біліміне кіріспе. – А., 1972.

26. Омарбеков С, Жүнісов Н. Ауызекі тіліміздің дыбыс жүйесі. – А., 1985.

27. Тайлақбаев Б. Қазақ тіліндегі салдыр шұғыл дауыссыздар. – А., 1981.

28. Томанов М. Түркі тілдерінің салыстырмалы фонетикасы. – А., 1988.

29. Балақаев М. Қазіргі қазақ тілі.– А., 1992.

30. Әміров Р. Жай сөйлем синтаксисі. – А., 1996.

31. Қордабаев Г, Түркология және қазақ тіл білімі. А, 1998.

32. Қазақ грамматикасы. – А, 2002.

33. Сауранбаев Н. (еңбектер жинағы) А, 2000.

Құрманбайұлы Ш. Қазақ терминологиясы. –А, 2000.

Ағымдық бақылау №1

Нұсқа