.


:




:

































 

 

 

 


Málrúnir og rammrúnir




XVIXVIII . - . , -, , () . ( XVII . [JÁ: I, x]), ( ) , . , , , . (XVII .), ¸, , . (CR 2365), . .

málrúnar, . . ( . [AM 413 fol.: 99], [CL-V: 417], [ 2005: 63]). , : mál-rúnir ( ), : þessi er upphaf allra hátta sem málrúnar eru fyrir öðrum rúnum, [Snorra] Edda 121 [CL-V: 417]; : , málrúnar ( ) (. Papp. fol. nr. 38 AM 413 fol). , (. 12201225 .), (. . ) XVXVII .

, XVII ., , , . . ( XIX .) , , , (. [: 367]).

 

. ; ( her huiler Semundr Gamlason , ); - (fuþork); , . . ( . [Bæksted]). , , , (XIV .); (AM. 54 8:0; AM. 544 4:0; Gl. kgl. Saml. 3269a 4:0 .); (Lægebog), . 1500 . (AM 434a 12mo); (rúnablöð), . 1500 . (AM 687d 4to) (rúnakvæði). . [Page: 2730, 3537].

 

(1) f er frænda rog ok flædar viti ok g[ra]fseids gata

f ( ) , (=).

(2) u er skygia gratur ok skæra þuer[rir ok] hirdis hatr

u (úr ) , .

(3) þ er kuenna kuöl ok kleita ibui ok []lrunar ver

þ (þurs -) ý , (. . ).

(4) o er alldingautr ok asg[ar]dz iof[ur ok v]alhallar visi

o (óss ) , .

(5) r er sitiandi sela ok snudig ferd ok iors erfidi

r (reið ) [ ], , .

(6) k er barna baul ok bardagi ok h[o]ldfuahus.

k (kaun (?)) , 蔻.

(7) h er kallda [k]orn ok knap[a dri]fa ok snaka sott.

h (hagall ) , (= ).

(8) n er þyiar þra [ok] kost[r] ok v[o]ssamlig verk.

n (nauð , ) [], .

(9) i er aR baur[k]r [ok un]nar þ[e]kia ok feigra manna far.

i (íss ) , .

(10 ) a er gumna g[.] d [] ok d[a]ladreyri.

a (ár ) [ ], (?).

(11) s er s[k]yia skiolldr [ok sk]inandi raudull ok isa aldrtregi.

s (sól ) (), .

(15) l [er] vellanda va[..] ok [..]dr ket[i]ll ok glaummunga grandi.

l (lögr ) [: 109110, 119] (?).

(13) b er [] ok litid tre ok u[.]gsamligr uidr

b (bjarkan ) (?) , (?) [Page: 37].

(14) m er manns g[a]man ok moldar auki ok skipa skreytir.

m (maðr ) [ ] (= ) , .

(12) t er [ein]hendr [a]s ok vlfsleifar ok hofa hilmir.

t (Týr ) , .

(16) y er ben[]otgiarnt jarn

y (ýr ) [] (?)

( , . [Page];

. .)

 

, < XVII > . - - [JB: xxii]. málrúnir ( , . ), bókrúnir ( ) . . , rammrúnir (. ), galdrarúnir ( ) [MVS], [JB: 6, 212, 213, 222, 367, 454, 455].

, , XVII , (Ole Worm: 15881654) . (Arngrímur Jónsson lærði, 15681648): . [MVS] Crymogæa (1609); (1636) [JB] ( ramrúnir); (Brynjólfur Sveinsson, 16051675) , (. [JB: 110, 119], . [EGP: I, 48]); ˸ (Magnús Ólafsson í Laufási, 15731636). , , (bandrún) Ólafur (. [JB: 222, 460]) , (. [Faulkes: 313; 45762] 2). , , (Jón Guðmundsson lærði, 15741658) (Björn Jónsson á Skarðsá: 15741655). - , (. [EGP: 8182, 92], [JB: 220, 223, 458459, 460]), , . -, , Runir, seu Danica literatura antiqvissima (1636) , , . -, Að fornu í þeirri gömlu norrænu kölluðust rúnar bæði ristingar og skrifelsi (1642, Ristingar) ( Nks. 1867. 4to; [EGP], . [ 2005]). (= ). , , XIVXVII .

Nokkuð lítið samtak um rúnir, hvaðan þær séu, hvorir þær hafi mest tíðkað, hvar af sitt nafn hafi, um margfjölda þeirra, megn og kraft ásamt ráðningum þeirra dimmu rúnaljóða Brynhildar Buðladóttur með því fleira hér að hnígur. Bráðafangs uppteiknað til umbóta vitra manna á Skarðsá í Skagafirði annó 1642. Björn Jónsson ( , , , , , , . . . . 1642 ; [Papp. fol. nr 38]).

, Samtak, . , , , .

, , (. [: 1115]). . , norræn dönsk, . . . , , , , , , , . Samtak , .

Samtak . , (. [Einar G. Pétursson]).

, (), (fuþork. hnias. tbmlR), , f (fé) (. 3), - (Sólrúner), - (Kvistrúner) ., (Staf karla letur). (stafsmyndir / rúnabönd), (stafamyndir) (Gapalldr) (Gynfaxi) (fangamörk). , ( C ) [: 180181], , , (. . ) , / . . ./ (., , [: 12], [: 27377, 6089], [: 1122; 137140]). /. . . . ./ [Papp. fol. nr 38: 144r].

(Jón Daðason, 16061676, Gandreið [Nks 76 fol.]), (Jón Eggertsson, 16431689, Um rúnakonstina, skrif Ólafs gamla er svo var nefndur , , 1687 ; Papp. fol. nr 64 [EGP: 140], [Einar Ól. Sveinsson: 96, 114116]). , , . , (draum-rúnir . ), . . Samtak Tíðfordríf [Papp. fol. nr 64].

Gandreið málrúner blásnar og stúngnar ( ), adalrwnurwner ( ), torkienningar (. . , ), alfærur ( : , 52 , sc sch) [Nks 76 fol.: 46566 ]. (. 46771) , , , , . . (. 4.) merkerúner (-?). 74 römmurúner (. , ), . 48283 . römmurúner. 76 . 494495 . . (. 511) .[1] C Ristingar Gandreið , (Fimbultýr).

, (galdrabækur) XVIIXIX . , rammrúnir (. ) villurúnir / [Galdrabækur].

(Jón Jónsson Rúgmann, XVII .) , [EGP: I, 35], [AM 413 fol.: 193]. , (Jakob Sigurðsson, 17271779) [ÍB 299 4:0].

, , XVIII . (Jón Ólafsson úr Grunnavík, 17051779). : Johannis Olavii Runologia, það er Jóns Ólafssonar Rúnareiðsla, eðr hans yfirvegunar þankar um rúnir, öllum þeim í ljósi látnir, er stunda eptir fornum fræðum; samanskrifuð fyrst í þremr þáttum í Kaupmannahöfn Anno Domini 1732, en nú aptr að nýju af sjálfum honum hreint uppskrifuð, og með tillagi af nokkrum stykkjum, sem eru að tölu þrjú, og þessu sama efni tilheyra, aukin samastaðar A.D. 1752. ( , , , , ; . . 1732 , , ; . . 1752; [AM 413 fol.]). .

. . , . ( , [Jón Helgason: 5859].) , . (stungnar rúnir, [2]) .

(málrúnir), . (málrúnir) (, ás, kaun, reið . .). (böndin). , , . (fangamörk). , . , , , , . (fangamörk). . , (galdrarúnir) , , , , .

() (dylgjur). () (. . ), [. ]. . . -, (dylgjur) (. 2).

, (málrúnir). , , , . , , (. 1550 .). (, . IV, . 4), , . , (ættir): (fé) fuþrk, (hagall) hnias, (Týr) tbmlR ( ý). , (villuletur), (þrídeilur). (villurún) , , (ætt) (fé), (hagall), (Týr). , (. . , ) (ætt): f, u . . [Jón Helgason: 6465]. (. 3.)

, , . (klapprúnir), (, . IV, . 8). - (bílætarúnir), . . . , ; , , .

, , (málrùnir) (þrídeilur) . , , , , .

[AM 413 fol.] , , , , . .

(málrúnir) , , (bandrúnir), (böndin) ( . [JÁ: I, 445], [AM 413 fol.: 127]; , 1837 ., . [Bæksted: 233234, N143]). (fangamörk), , , (galdrastafir): [] // , -; [AM 413 fol.: 119].

villurúnir, villuletur . , , , (. ). (., , Gráskinna ( ) [JÁ: I, 509], [ÓD: 152, 158], [Flowers: 29, 45]. , 329 [ÓD: 160]. (18071845) [JH: 176]; . . 445.

, ( , , ):

  • rúnhöfði (Óðinn) , . .
  • rúna höfundur
  • rúna smiðir (.) ( )
  • rúna meistari (Fimbultýr, þoroddr) () ( , . .)
  • rýnimaþr
  • rynstr ( )
  • rúna ritari (Fimbultýr) (.) -, ( , . )
  • rýnd(e)r (og) rún-kiender [3]
  • rúnaspeki (= rúnafróðr ?)
  • rýndaste ( ?)
  • rúna völundr (.) (. . ) ( Samtak).

1. / . . ./

[AM 413 fol.: 145][4]

d. Stwngin Týr. Særðr aasinn djarfi. Saa var í Vijga starfi.
stunginn Týr ( ) ; .
e. Stwngin ijs. Stendur reyndur, stúldr opt er leyndr.
stunginn íss ( ) ; .
g. Stwngin Kaun. stofnar mæði. stoor saar trwé eg blæði.
stunginn kaun ( )] ; , , .
p. Plaastúr. mýkir mein saara. Margr er kominn til aara.
plástur () ; .
c. Knesol. karlar reyna. kemr i strijði skeina.
kné sól (-) ; .
œ. Æsíngúr. Öllúm groomúr; Æpir Barn; Qvelúr doomúr.
æsíngur ( ()) ; ; .
ö. Tvj-örvaðr Bogje. Wr stoodú ylgjar hvopti, Ørvar tvær áá Lopti.
tvíörvaðr bogi ( ) ; .
Elli-hvijld. Erfiði og Elli, ei vill vera aa ferli.
ellihvíld ( ) ; .

2. - (dylgjur) (. ), ˸ .

, . : , . , , . () dylgjur (. AM 413 fol.: 14952) [Faulkes: 457]; . [Page: 21], [ 2005: 4445].

1. Är erfidj jora,
, * [5] ()

2. onnvngz þrä mein konnud,
* (), *

3. reid hia ræfri mödu,
* ( )

4. Rijnar ellda tijner,
*, ( )

5. falid i Furnis heila,
, * , [= , . . ]

6. flod[6] med dunki slöda
() ( )

7. frodur fieck mier skrædu

8. forna Grimnis korna.
*. ( )

1. (ár) , a; , . . (reið), r.

2. , . . (nauð), n, (stungið kaun), . . g.

3. (reið) r, , . . (íss), i.

4. (. . ) (. . ). () , (maðr) m.

5. . -; , , [: 2425]. , , (= , . ) úr, . . u.

6. () , . . (reið), r.

78. . . ( . . . [Faulkes: 313; 45762]).

 

: ár+reið+nauð+stungið kaun+reið+íss+maðr+úr+reið:

ARNGRÍMUR . (. [ 2005: 8791].)

3. (þrídeilur)

(málrúnir): (þrídeilur) () ( /) (þrídeilur):
i) f. u. þ.o.r.k: 1 2 3 4 5 6 iii) f.u. þ. o. r. k: 3/1, 3/2 etc. 1 2 3 4 5 6
ii) h.n.i. a. s: 1 2 3 4 5 ii) h.n.i.a.s: 2/1, 2/2 etc. 1 2 3 4 5
iii) t.b.m.l.y. 1 2 3 4 5 i) t.b.m.l.y: 1/1, 1/2, 1/3 etc. 1 2 3 4 5

4. [Nks 76 fol.: 46869]; . [ 2005: 2627, 2830]:

Bjarkan merkte Hrútz (. . )

Ár var eignad Sáturno, og Oriphiel [] []

. . . : : 2830.

5. :

(16 ) + 7 ( , , sól ) ↓  
→ (málrúnir) ↓ (bandrúnir/rúnabönd), (fangamörk), , (galdrastafir), (þrídeilur). ↓
, (villurúnir) , → (villuletur) ↓ , , , , , (galdramyndir)




:


: 2016-07-29; !; : 256 |


:

:

, .
==> ...

1768 - | 1587 -


© 2015-2024 lektsii.org - -

: 0.053 .