Тпелі кезеңдегі жанжалдың ерекшелігі

Студент пен оқытушы арасында жанжал туындады.Жанжалға қатысушшылардың құрамына байланысты жанжал қалаай аталады?Анықтама бере отырып түсіндіріңіз.

Бұл мұғалім мен студенттің арасындағы жанжыл тұлғаралық жанжал болпып есептелді.Тұлғааралық жанжалға анықтама берейік.Тұлғааралық қақтығыс деп әрекеттесуші субьектілердің арасында ашық қарама-қайшылықтарадың белгілі бір жағдайда үйлесе алмайтын мақсаттардың қарама-қайшылықтардың туындауын айтамыз.

Тұлғааралық қақтығыс екі немесе оданда көп адамдардың арасында болуы мүмкін,және өздерінің қатынасын тікелей бетпе-бет шешеді.Бұл –қақтығыстардың ең кең тарағандарының бірі.Тұлғааралық қақтығыста әрбір жақ өз көзқарасын басқа біреуді көндіруге,өзінің дұрыстығын дәлелдеуге тырысады және қарама-қарсы жақты бағыттауы,,кінәлауы,төмендеткісі келуі мүмкін. Мұндай мінез-құлық қақтығыстың субъектілерінде қатысушылардың қарым-қатынасын одан әрі ушықтыратын және экстрималды іс-әрекеттерге итермелейтін ұшқыр негативті эмоционалды қиын басқару.Оның көптеген қатысушылары қақтығыс шешілгеннен кейін де көп уақыт негативті көңілде болады.

Тұлғааралық қақтығыс адамдар арасындағы қарым-қатынаста келісімдіктің жоқтығы айқындалады.Оларда белгілі бір мәселеге қарама-қайшы көзқарастар,ойлар,қызығушылықтар пайда болады және осы өзгешеліктер белгілі бір кезеңде дұрыс қарым-қатынасты бұзады,яғни бір уақытта бір жақ өз мақсатына жету үшін екінші жаққа зиян келтіреді,сәйкесінше екінші жақ оны түсінгенде оғанда солайша жауап қайтарады.Мұндай жағдай көбіне шешудің амаалы ретінде қақтығысқа әкеледі. Қақтығыс толығымен шешілу үшін қақтығысушы екі жақта қақтығыстың пайда болу себептерін толық түсінуі керек.Егер қақтығыс біржақтың жеңілуімен шешілсе,онда ол уақытша және қақтығытың қайта туындау қаупі жағымды дағдайда болады.

Тұлғааралық қақтығыстардың қызметі конструктивті және деструктивті болады.Конструктивті қызметке:

1.Танымдық (қақтығыс жағымсыз қарым-қатынастың белгісі ретінде)

2.даму қызметі(қақтығыс,оның қатысушыларының дамуы мен қарым-қатынастарды жетілдіру негізі ретінд)

3.Құрал-саймандық (қақтығыс қарама-қайшылықты шешу құралы ретінде)

4.Қайта құру қызметі(қақтығыс қарым-қатынасқа кедергі келтіретін факторларды жояды)

Қақтығыстық десткруктивті қызметтері байланысты:

1.Ортақ іс-әрекеттің бұзылуымен қарым-қатынастардың нашарлауы немесе тіпті жойылуы

2.Қатысушылардың негативті сезімдері

3.Әрі қарай байланысқа түсу деңгейінің төмендігі және т.б. жатады.

Қақтығыстарды зерттегенде оларды құрылым мен элементтер айқындалады.Тұлғааралық қақтығыстың элементтеріне:қақтығыстың субъектілері,олардың тұлғалық сипаттамалары,мақсаттар мен түрткілер,жақтаушылар,қақтығыстың себептері кіреді.Қақтығыс әрдайым дамиды,сондықтан онын элементтері де өзгеріп тұрады.

А.Я.Анцупов пен А.И.Шипилов «Конфликтология» атты еңбектерінде қақтығыстың негізгі сатылары мен кезеңдері динамикасы таблица түрінде көрсетіледі.Қарым-қатынастағ қысымның деңейіне қарай олар қақтығыстың дифференцияланатын және интеграцияланатын бөлімдерін бөліп қарайды.Қақтығыстың өзі үш кезеңнен тұрады.

1.Қақтығыс алды (жағдайдың обэективті қиыншылығының пайда болуы,объективті қиыншылықты түсіну және оны шешуге ұмтылыс жасау.

2.Қақтығыс (түрткі,эскалация,қарама-қайшылық қақтығыстың аяқталуы)

3.Қақтығыстан кейінгі жағдай(қарым-қатынастың толық немесе толық емес нормолизациялануы)

Психология докторы Даниель Дэма қарым-қатынасты реттеу әдестерінде қақтығыстың дамуының тек 3 деңгейін бөледі.

1.Қақтығыстар (қарым-қатынасқа кедергі келтірмейтін кішігірім жағымсыз жағдайлар

2.Қарама-қайшылық (ұрысты тудыратын себептердің кеңеюі,басқалармен әрекеттесу деген талпыныстың төмендеуі және оның ізгі ниеттеріне деген сенімнің азаюы

3.Дағдарыс(қарым-қатынасты аяқтау туралы шешім қабылдау,эмоционалды тұрақсыздың өсуінің сондай жоғарылығы тіпті физикалық зомбылықтың пайда бболу қаупі туындайды.

Тұлғааралық қақтығысты шешу

Әрбір тұлғааралық жанжал ерте ме,кеш пе шешіледі.Оны шешудуң жөнлеп формалары қақтығыстың даму жағдайындағы суюъективтердің мініез-құлықтарына байланысты.Қақтығыстың бұл бөлігін эмоционалды деп есептейді және ең маңыздысы деп саналады. Зерттеушілер тұлғааралық қақтығыста төмендегі мінез-құлықтың үлгілерін айқындайды.

1.Өзара күрес – ымыраға келмеушілік,бірлестікті қабылдамайтын,өз мүдделерін қорғау үшін барлық әдістер қолданылатын салыстырмалы тұрақты сипаттамалар.

2.Ауытқу – қақтығыстан қашу мүмкіншіліктері,қақтығысты шешу шарттарының жеткіліксіздігінен оған назар аудармау

3.Бейімдеоу- субъектің өз мүдделерін, қарама-қайшылықтың пәні мен объектісінен жоғары тұратын қарам-қатынастарды сақтап қалу мақсатымен,қоя тұру.

4.Компромисс- екі жақтың келісім арқылы екі жақты да қанағаттандыратын ортақ шешімге келуі

5.Бірлестік- қиыншылықты шешу үшін екі жақтың да өз көзқарастарын айтуы.Мұндай жағдайда көзқарастар әртүрлі болуы мүмкін.Бұл бағыт қақтығыстың туындмау себебін түсінуге мүмкіншілік береді жыне екі жақтың мүдделері қарастырылатындай қорытындыға келу.

.6Ассеративті мінез -құлық – адамның өз мүделерін қорғауда,өзінң мақсатына жету жолында басқа адамға зиян келтірмеку қабілеті. Ол өз мақсатын реализациялау басқа адамның мақсатының реализациялануының шарты болуына бағытталған.Ассертивті дегеніміз-өзіне және әрекеттесуші тұлғаға мұқият қарау.ассертивті мінез –құлық қақтығыстың туындауына кедергі жасайды,ал туыдаса оны шешудің дұрыс нұсқасын табады.

Жоғарыда көрсетілген мінез-құлықтар қолайлы нәтижеге жету үшін кездейсоқ немесе алдын-ала ойластырылған болуы мүмкін.Қақтығыстың пайда болуына және олардың шешілу кезеңінде негізінен әсер ететін фактор адамдартегнің өзгешелігі.Мұны қақтығыстың алдын алғанда немесе шешу кезеңінде ескеру керек.О.Крегер, Дж.М.Тьюсон адамдардың мінездерінің әртүрлігі олардың қарым қатынастарының негізінде жатыр,және оны ескермей бірде бір жанжалды шешу мүмкін емес. «Біздің ойымызша,Тұлғааралық айырмашылықтарды ескермейтін әрбір қақтығысты шешуге бағытталған модель нәтижесіз аяқталады»,-деп көрсетті. Тұлғаның ерекшеліктері оның темпераменттеріне,мінезіне,тұлғаның даму деңгейіне байланысты.

Темперамент адамға туылуымен беріледі және адам психологиялық процестері мен жағдайларының жылдамдық қарқының ритмін,интексивтілігін анықтайды.

Б.э.д. 5 ғасырда Гиппократтың тмпераментті жіктегені көп өзгерістерді қажет етпеді.Тек И.П.Павловтың жүйке жүйесінің сипаттамалары мен жоғарғы жүйке қызметінің ерекшкліктері туралы оқулары арқылы толықтырылады.Сангнивиниктердің мінезі қозғалғыштықпен,әсерлердің ауысу бейімділігімен,адамдармен тіл табушылықпен сипатталады. Флегматиктердің мінезі – жайбасарлықпен,тұйықтықпен эмоцияларды сыртқа көрсетудің төмендігін логикалық ойлаудың жоғарғы дейгейімен ерекшеленеді.Холериктердің мінез-құлқы ашықтықпен,көңіл-күйінің тез ауысуымен,тұрақсыздықпен ал меланхоликтердікі –тұрақсыздықмен,жүрекке алғыштықпен,тез тіл табыса алушылықпен,терең эмоционалды уайымдармен анықталады. Тұлғаааралық қақтығыстар индивиттің мінез-құлқына темперамент әсер етедді.Мысалы,холерикті жанжалды жағдайд әкелу оңай.ал флегматикті керісінше қиын.

Адам мінезінің типологиясы алғаш рет К.Г.Юнктың еңбегінде «Психологиялық типтер» қарастырылған.Кейінірек зерттеуімізде Катарина Брикс және Изабель Брикс – Майерстің басып шығарған «Майерс Брикстік типтер индекаторы» еңбектері арқылы кез –келген қызықта адам өз мінез-құлқысынң ба сымдылығын білуге болады.

Бұл типология бір-біріне қарама-қарсы тұратын 4 жұпты бөлген.

1.Экстраверттер- Интроверттер

2.Сенсорлықтар-интуитивистер

3.ойлайтындар-сезетіндер

4.шешетіндер –қабылдайтындар

Мінез бас сүйегінің оң немесе сол жарты шартының ассиметриясы негізінде 7 жаста анықталады және өмір бойы түбегейлі өзгермейді.Оң жартылар эмоциялармен бейсаналық қызметті,сол жартылар логикалық және саналы қызметті қалыптастырады.эмінездің типтерінң әртүрлілігі қақтығыстың әсері бойынша анықталады,қарама-қарсы қааулары бар адамдар бір ортақ мәселені шешкенде,олардың ортақ қызметі қалыпты болады.Мысалы,экстроверт пен интровенттің өмірег қөзқарасы әртүрлі.Экстроверттер энергияны сыртқы ортадан алады.Ал интроверттер өздерімен олар қызығушылықтарын өздерінің ішкі әлеміне бекітеді және оны ең жоғарғы құндылық деп есептеледі.Олардың арасындағы қақтығыс мәселелені шешуге деген әртүрлі көзқарастан туындауы мүмкін.Экстроверт өзгермелі әрқашан сөйлейді және барлығын дауыстап айтқанда ұнатады.Интроверт бірнәрсе айтар алдында ойланады.Экстроверт қиыншылық туралы айтқанда жаңа бағыттта тез ауысад ы және оны қайтадан талқылайды.Ал интроверт үшін әрбір жаңа талқылау оны қиын жағдайға қояды.Оған ойлану үшін уақыт керек.Мәселені шешкен кезде экстроверт әрдайым бейім отырады,ал интроверт үндемейді.Бұл үнсіздікті экстроверт келісім деп түсіні,өзінің шешкенін одан талап етуі мүмкін,ал интроверт онымен келіспейду,тек оған өз ойын айтуға мүмкіншілігі болған жоқ.Бұл жағда қатығысқа әкелуі мүмкін.Сонымен қатар,экстровертмінездің басымдылығы интроверттің ауруының себебі бьолуы мүмкін.

Адамдар мағлұматтарды әртүрлі:сенсорлық және интуитивті жолдармен жинайды.Сенсорлық тіпті адамдар мағлұматты өздерінің сезімдеріне орай жинайды.Олар үшін фактілермен бөлшектер маңызды.

Тұлғааралық қақтығыстың туындауының тағы бір маңызды фактооры тұлғалық дамудың деңгейі тұлға әлеуметтену процесі кезінде әлеуметтік нормалармен құндылықтарды қабылдаған кезде қалыптасады және даммиды.Адамға қоршаған ортаның мінез-құлық ережелеріне қарац өзінің іс-әрекеттенрін бейімдеу керек болады.Бұл үшін темперамент пен мінезін әрқашан қадағалап дұрыстау керек.Тұлға осының іске асырған кезде қоршаған ортамен қайшылықтар аз ьолады.егер адамның мінез-құлқы тек темперамент пен мінезінің сипаттамаларын айқындаса және тұлға оларда қадағалай алмаса,қиыншылықтар туындайды.

Тұлғаны зерттеу концепцияларының мәртебелерінің бірі – К.Роджерстің «Мен – концепциясы» адамның өзі туралы ойлары жүйесін ұсынады.Ол өзін-өзі таныту процесі кезінде жіне өзінің іс-әрекеттерінің,уайымдаррын ойларын талдау барысында қалыптасады.Осы процесте өзңн-өзі аныңқтау жүреді,қоршаған ортаға өзінің орнын көрсетеді

«Мен-концепциясы» адамның ішкі дүниесі,болғысы келетін өзіндік идеал.Адамның өзін бағалауы,өзіндік артықшылық деңгейі болады.Бұл процесс мен-концепциясын құру – қоғамаға бейіңмделген жастық кезден,өз тәжірибелерін біреуге берген кездегі ересек жастарда өмір бойы болады.

«Мен-концепциясында» тұлғааралық қарым-қатынаста адасдар қалыптасқан жағдайда әрқаган накты,объективті іс-әрекеттер жасамайды,олар жүріс-түрысы олар өздерін қалай көрсеткеніне байланысты.Адамдар өздерін нақты бағалағанда адамдар қоршаған ортамен әрқашан қиыншылық туындайды.Ешкім өзіне менсінбей,жақтырмай қарағанды ұнатпайды.Ол әрқашан негативті мінез-құлықты тудырады.Өздерін жоғары бағалайтын адамдар потенциалды қақтығысты болады,ол өзінің төмен бағалайтын адамдар көптеген сәтсіздіктерге душар болады да,басқалармен салыстырғанда онда өзін-өзі кемсіту комплексі қалыптасады.

Э.Шострон өз концепциясында барлық дамдары монипулятор мен актуализаторлы деп бөледі.МОнипуляторлар-бұл ешкімге,соның ішінде өөзінеде сенбейтін адамдар.Олардың іс-қимылдары өтірік санасында қадағалау мен цинизм.Монипуляторлар потенционалды қақтығысты болып келеді.Актуализаторлы әрқашан шынайы саналық еркіндік сенімдік сипаттайды.Олар өзіне және қоршаған ортаға сенеді.Актуализаторларды қоршаған ортаға сенеді.Актуализаторларда қоршаған ортамен аз қиыншылықтар болады.Олармен пайда болға қақтығыстар оңай шешіледі.

Тұлғааралық қақтығыстар адамдар арасында әрекеттесетін әртүрлі салаларда туындайды.Қобіне отбасында тұлғааралық қақтығыстың себептеріне:тұлғалық сәйкессіздік,көшбасшылыққа күрес,үй шаруашылығының бөдінуі т.б.жатады.

Қақтғысты шешшудің әмбебап құралы-келіссөздер.Олар арқылы тек тұлғааралық қақтығыстар емеес,халықаралық соғытарда шешілді.

Адам жанжалдыы жағдайға тап болған кезде мәселені өзі тиімді түрде шешу үшін,мінез-құлықтың бір стильін таңдауы қажет.Психологтар жанжалды жағдайдағы мінез-құлықтың 5түрін көрссетеді. 1.Ыңғайлану,бейімдеу; 2.Компромисс; 3.Қызметтік;4.Жанжалды елемеу;5.Бақталастық,бәсекелестік. Осы мінез-құлықтың түрлеріне сипаттттама беріңіз.

Мінез-құлық - адамның тұрақты психикалық ерекшеліктерінің жиынтығы.адамның тұрақты психикалық ерекшеліктерінің жиынтығы. Мінез-құлық тірі организмнің барлығына ортақ қасиет. Оның басты белгісі – тіршілік иесінің қимыл-қозғалысының түрлі деңгейдегі көріністері. Адам бойындағы Мінез-құлықтың бастапқы көрінісі – қылық. Мұнда әр адамның өмірлік бет алысы, бағыт-бағдары, талғам-сенімі, көзқарасы, мақсат-мұраты көрініс береді. Адам өзін-өзі бақылау жасау арқылы мінезіндегі мінін түзеуге, жағымсыз әрекет пен қылықтардан өзін тыйып ұстауға мүмкіндік алады. Мінез-құлық. адамның өзіне, айналасындағы басқа адамдарға қарым-қатынасынан, жүктелген істі қалай орындайтынынан көрінеді. Бұл оның бүкіл тыныс-тіршілігіне әсер етіп, сыртқы ортамен байланыс жасауын қамтамасыз етеді.

1.Бейімделу мынандай жағдайларда тиімді:

· біреуге жол бере тұра, өзіңіздің ештеңе жоғалтпайтыныңызды білгенде;

· қалыптасқан жағдайды жұмсарту керек кезде;

· шығатын қорытындының өзіңізден гөрі басқа тұлғаға қажеттігін түсінде;

· шындық сіздің жағыңызда болмағанда.

2.Компромисс – бұл өзіңіз бен екінші тұлғаның қажеттіліктері ескерілгенде болады.

· екі жақтыңда билігі тең және олардың белгілі бір мақсатқа жетудегі өзара ортақ шешім қабылдауы;

· уақытша немесе тез арада шешім шығаруда;

· басқа амалдар тиімсіз болғанда;

· өзара қатынасты сақтап қалу үшін ымыраға келу.

3. Бәсекелстік,бақталастық – жылдам шешім қабылдауды және өзндік жол таңдауды қажет етеді. Қазақстандық тәжірибе үшін –бәсекеелестік түсінігі жаңа құбылыс болды.Бәсекелестік әртүрлі саладағы қалыптасқан ережелерге сай заңды және физикалық адамдар арасында қатаң қақтығысты бақталастықты көрсетеді.сол ережелер бұзылған жағдайда,қатты жағжайжағы қатал жағдайдағы қақтығыс пайда болады.Бәсекелестік-қақтығысты жағдай ұзақ және қысымды болатын болса,ілкен қақтығысқа ұласады.

Ол мынадай жағдайда пайдалы: конфликтіден кету өте қажет еткенде; өзіңіздің беделіңіз жоғары және билігіңіз болғанда өте қиын тұғырыққа тап болғанда; ешқандай амал- тәсіл болмағанда.

4.Жанжалды елемеу мынандай жағдайларда тиімді:

Жанжалды елемеу- қозғалған мәселенің сіз үшін маңызды емес кезінде;

· өзіңіздің кінәлі немесе кінәсіз екеніңізді түсінгенде;

· әлсіз әріптесіңізбен сөйлескенде;

· белгілі бір шешім тапқыңыз келіп тұрады, дегенмен таба алмаған жағдайда;

· қозғалған мәселе бойынша мәлімет жеткіліксіз болғанда.

5.Одақтасу немесе бірігу (қызметтестік) мынандай сәттерде тиімді:

· мәселенің шешілуінің екі жаққа да өте қажет болғанда;

· өзара өте тығыз қарым – қатынста болсаңыз;

· мәселені шешуге уақытыңыз болғанда;

· екі жақтың билігі болғанда.

4.Оқушының ата анасы жеке кәсіпкерлер мұғалім оқушының бағасын әдейі төмендетеді.себеіб мұғалімнің жолдасыда оқушының ата – анасы сиақты кәсіпкерлікпен айналысады.мұғалім оқушының бағасын төмендету арқылы оның ата анасына әсер етуге тырысады.оқушы мен мұғалім арасында жанжал туындайды.Ал өзінің мектептегі қиындықтары ата анасының кәсібіне кері әсер і тимеу керектігін дәлелдеуге тырысады.Осы жанжалдағы жанл\нжалдың обьектісі,пәні оқушы мен мұғалімнің мотивы оқушы мен мұғалімнің мінез-құлық формасы және түріне талдау жасаңыз. Бұл жағдайда тұлғааралық жанжал туады. Тұлғааралық қақтығыс деп әрекеттесуші субьектілердің арасында ашық қарама-қайшылықтарадың белгілі бір жағдайда үйлесе алмайтын мақсаттардың қарама-қайшылықтардың туындауын айтамыз.Бұл жағдайда оқушы өзінің ата-аннасынынң жұмысына кедергі тигизбеуге тырысады.Әдетте,бұл мәселеде мұғалімнің осылай әрекет жасауы ұрыс емес.Себебі,әр адам биреуге жамандық жасай тұра,өзінің жағдайын жжақсартуға жәнеде дал осындай жолмен істегні дұрыс емес.Мұнда жанжалдың объектісі мұғалім мен оқушы болып табылады. Мотив (латын тілінде moveo – қозғаушы, итермелеуші) – адамды белгілі бір іс-әрекетке бастайтын ішкі субъективті себеп, оның қажеттіктері мен мүдделерін білдіруге бағытталған саналы, мақсатқа сәйкес әрекет. Пиғыл, ынта, мақсат ұғымдарымен үндес. Мотивті жүзеге асыру тұлғалық әрекетке бағыт береді. Табиғи және қоғамдық ортаның талаптары адамның мотивтерін жүзеге асыру кезінде ерік-жігер жұмылдыруды қажет етеді. Тұлғаның іс-әрекеттеріне, қылықтары мен пиғылдарына баға беру үшін оның мотивтерін айқындау керек.Мұғалімнің негізгі мотиві –күйеуінің саудасына кедергі келтірмеу,ал оқушының мотиві аке –шешесінің саудасына кедергі тигізбеу болып табылады. Мінез-құлық - адамның тұрақты психикалық ерекшеліктерінің жиынтығы.адамның тұрақты психикалық ерекшеліктерінің жиынтығы. Мінез-құлық тірі организмнің барлығына ортақ қасиет. Оның басты белгісі – тіршілік иесінің қимыл-қозғалысының түрлі деңгейдегі көріністері. Адам бойындағы Мінез-құлықтың бастапқы көрінісі – қылық. Мұнда әр адамның өмірлік бет алысы, бағыт-бағдары, талғам-сенімі, көзқарасы, мақсат-мұраты көрініс береді. Адам өзін-өзі бақылау жасау арқылы мінезіндегі мінін түзеуге, жағымсыз әрекет пен қылықтардан өзін тыйып ұстауға мүмкіндік алады. Мінез-құлық. адамның өзіне, айналасындағы басқа адамдарға қарым-қатынасынан, жүктелген істі қалай орындайтынынан көрінеді. Бұл оның бүкіл тыныс-тіршілігіне әсер етіп, сыртқы ортамен байланыс жасауын қамтамасыз етеді.Өз қажеттілігін қанағаттандыруда түзілген психикалық және физиологиялық үдерістер жиынтығын мінез-құлық деп атаймыз.Мінез-құлықтарына келетін болсақ,мұғалімнің мінез-құлығына сондай ойға,арамдыққа барып тұрғандығын,ал баланың ұяты бар,өзінің кесірінен ата-анасын ойлап,яғги қамқоршы екенін көреміз.

5.Ұйымдағы жұмыспен байланысты тұлғаішілік жандал әртүрлі сипатқа ие болуы мүмкін.Кеңінен таралған түрлерінің бірі –рөлдік жанжал,яғни адамның әртүрлі рөлдері оған қарама-қайшы талаптары қоюы мүмкін.Нақты мысал келтіре отырып,рөлдік жанжалды түсіндіріңіз. Группа бұл кітаптада инеттада жоқ апайдан сураймыз

6.Тұлғааралық жанжал бұл жанжалдың кеңінен тараған түрі болып табылады.Ұйымдард аоның көріну сипаты. Көптеген басшылар оның сеебі ретінде мінез-құлықтардың сай келмеуі деп есептейді. Тұлғааралық жанжалға нақты мысал келтіреотырып,объективті себептеріне сипттама беріңіз. Тұлғааралық қақтығыс деп әрекеттесуші субьектілердің арасында ашық қарама-қайшылықтарадың белгілі бір жағдайда үйлесе алмайтын мақсаттардың қарама-қайшылықтардың туындауын айтамыз.Тұлғааралық қақтығыс екі немесе оданда көп адамдардың арасында болуы мүмкін,және өздерінің қатынасын тікелей бетпе-бет шешеді.Бұл –қақтығыстардың ең кең тарағандарының бірі.Тұлғааралық қақтығыста әрбір жақ өз көзқарасын басқа біреуді көндіруге,өзінің дұрыстығын дәлелдеуге тырысады және қарама-қарсы жақты бағыттауы,,кінәлауы,төмендеткісі келуі мүмкін. Мұндай мінез-құлық қақтығыстың субъектілерінде қатысушылардың қарым-қатынасын одан әрі ушықтыратын және экстрималды іс-әрекеттерге итермелейтін ұшқыр негативті эмоционалды қиын басқару.Оның көптеген қатысушылары қақтығыс шешілгеннен кейін де көп уақыт негативті көңілде болады.

Тұлғааралық қақтығыстардың қызметі конструктивті және деструктивті болады.Конструктивті қызметке:

1.Танымдық (қақтығыс жағымсыз қарым-қатынастың белгісі ретінде)

2.даму қызметі(қақтығыс,оның қатысушыларының дамуы мен қарым-қатынастарды жетілдіру негізі ретінд)

3.Құрал-саймандық (қақтығыс қарама-қайшылықты шешу құралы ретінде)

4.Қайта құру қызметі(қақтығыс қарым-қатынасқа кедергі келтіретін факторларды жояды)

Қақтығыстық десткруктивті қызметтері байланысты:

1.Ортақ іс-әрекеттің бұзылуымен қарым-қатынастардың нашарлауы немесе тіпті жойылуы

2.Қатысушылардың негативті сезімдері

3.Әрі қарай байланысқа түсу деңгейінің төмендігі және т.б. жатады.

2.Қақтығыс (түрткі,эскалация,қарама-қайшылық қақтығыстың аяқталуы)

3.Қақтығыстан кейінгі жағдай(қарым-қатынастың толық немесе толық емес нормолизациялануы)

7.Тұлға мен топ арасындағы жанжал.Бұл көп жағдайда бейресми топтар арасныда орын алатын жанжал түрі.Бейремси топтар өздері мінез-құлық нормалар түрлерін қалыптастырады.Қабылданған нормалардан ауытқу негатитвті сипатқа ие болады да тұлға мен топ арасындағы жанжал туындайды.Нақты дәлелдемелер келтіріңіз және анықтама беріңіз. Бейресми ұжымдар жұмыстардың өзіндік іс-әрекеттердің негіізіде пайда болады.Белгілі бір мақсаттарға жету үшін достық қарым –қатынастар пайдаланылады.сонда топтардың әсер ету күші ұйымда өте мыұты болады.кейде ол негізгі күшке айналып ресми басшыданда асуы мүмкін.Бейресми топтардың қызметін оның жұмыскерлереге әсерін зерттеу 20-сншы жылдардан басталды.Ұйымды басқару жағынан қарасақ формалды емес ұжымдардың тіршілік етуінң жағымжы жақтары:

-ұжымдылықтың жоғарғы деңгейі

-ұйымға берілгендік сезім

-еңбек өнімділгінің жоғары болуы

Бірақ ол топтардың өзіндік жағымсыз жаақьары бар

-еңбек тиімділігінің төмендеуі

-жал,ан әігімелер таратылуы

-өзгерістерге қарсы тұру тенденциялары

Бейресми топтардығы қақтығыстың пайда болу себептері:

Осы топ мүшелерінің,саны,құрамы.осы топтағы өзін-өзі ұстау нормаларының болуы,бейресми көшбасшының болуы рольдердің бөлінуі

Ғалымдардың мәліметтері бойынша топ мүшелерінің рацилналды саны 5адам.басқару мәселелерін шешкен кезде 5-10 адам нақты жауаптарды табады.5 адамнан кем тұратын топ ішіндегі жеке жауапкершілік жоғары болу себебінен оны бәрі қабылдай берммейді.5адам болған кезінде жұмысшылар өзін ең жайлы сезінеді. Ал 5 адамнан артық болған топтағы бір-бірімен қарым-қатынас құру процесс қиындайды.Адамдар саны көбейген сайын олар бір ортақ шешімге келе алмай топтың ьірнеше кіші топтарға бөліну жағдайы туындайды.Ғалымдарың айтқан психологиялық үштік заңы бойынша ең тұрақты психологиялық құрылым мықты көшбасшы бар үштік болып табылады.Ең тұрақты үштік+тұрақтандырушы рөліндегі екі адам.

Топ санына қарай кіші және улкен болып бөлінеді.Кіші топ ортақ мақсаттары мен міндеттері бар бір бірімен қарым –қатынасқа түсетін бірнеше тұлғалар одағы.Бейресми кіші топтың пайда болу үшін беделді бейресми көшбасшының болуы шарт.Ресми кіші топты құру үгін басқа топ мүшелері оның айналасына топтатасатын беделді басшы керек.Бейресми топтың қақтығыссыз тіршілік ету үшін мәселелерді шешуді топ мүшелернің құрамының негізгі факторы болып табылады.Топ құрамы аз болған кезде қақтығыстың тууына басқа себептер болады.

-жеке топтарың билікке ұмтылуы

-көшбасшының өз билігін шектен тыс қолдануы

-жеке қарым-қатынастарда өндірістік өарым-өатнастарға қткізу және керісінше

-көшбасшыллық үшән курес,ресми басшыға әсер ету үшін күрес.

Жалпы топ құрамы бірін-бірі біліктілік жағынан,мінез жағынан толықтырып отыратын адамдар болу керек.

Ұжымдарда тек осы топқа тән мінез-құлық нормалары қалыптасады.Оларды сақтау бқл топқа кірудің басты шарттарының бірі болып табылады.Топтық нормалар әәрбір топта қалыптасқан жиынтығын еределермен нормаалар құрайды.Бір адам ортақ этолоннан ауытқу кезінде нормалар арқылы топтың басқа мүшелерінне әсер ету мүмкін.Нормлар әлеуметтік бақылау функцияларын атқарады.Топтық тіршілік етуінің тұрақтылығынада ықпал етеді.Сонымен бірге нормалар өзгерген әлеуметтік жағдайдағы жаңалыұтарды қабылдаумен бүкіл іс-әрекеттерді өзгеруге кедергі келтіреді.тұлға өзіне маңызды топ тәуелдәләгәнде болаы.Тәуелділіктің әртүрлі формалары ішкі және сыртқы жеке және бастауыш топ арасында саналы щиеленістің шешудегі ерекше тәсіл болып табылады.Тұлғаның топқа тәуелдігі адамды топпен еләсәмге баруға және өз мінез-құлқын топ этолондарында сәйкестендіруге мәжбүр етеду.Ал бұл өз кезеңінде конформизмге әкелуі мүмкін.Конформизм-тұлғаның мінез-құлқының өзгеруәнен топтың шынайы немесне елестеткен әсеріне тұлғаның еріп кетуі.Конформизм сыртқы және ішкі деп юқлінеді.сыртқы конфомизм тұлғаның жазадан құтылу үшін жариялы түрде топқа бағынышты болуы,ішкі конформизм-өз құндылықтарын іс жұзінде қоршағаг адамдардың ұстанымдарын дұрыс деп өзгертуіне байланысты.

Конформизм дейгейңне келесі факторлар әсер етеді:

-Топтық ықпалда болатын тұлғаның мінез-құлқы

-осы ыұпалда жасайтын топтардың мінездемесі мақсат құрамы мен оны орыдаудағы қызығушылық дәрежесі,оның біліктілігі.

-тқл,а мен топ қарым-өатынасының мінездемесі

Осындай тәуелдіктің ерекше трі-нонкормизм болып табылады.ол ешкандай жағдайларға қарамасттан топ ұсынымдарына қарсы шығып,әрқашан жееке көзқарасында тұра біледі.Бейресми топтардың пайда болуы көбінесе ұжымдағы бейресми көшбасшының болуымен байланысты.Ол өзінің қасында бірдей ойлайтын адамдарды жинап мықты топты құрады,осы топтағы нормалаардың құрылуына ықпал тигізеді.Сонымен бірге бейресми көшбасшыладың болуы мынадай қақтығысқа әкелуі мүмкін:

-Осы көшбасшының ресми басшымеен билік үшәнкүрес жүргізу

-топ нормаларына бағынғысы келмегедер топ мүшелеріен күрес жүргізу

-ресми басшы тарапынан ұсынған өзгерістерге қарсы тұру

-оның жеке абыройына ыұпал жасау

-өзінің көшбасшылығына қауіп төндііретін топтың жаңа мүшелерін қабылдамау

Ресми басшы үшін ұжымды басқаруа көбінесе бейресми басқарушылар,яғни оған қарсы бағыт ұстайтындар көп қиындықтарды туғызады.

8.Топаралық жанжал.Кез келеген ұйым бірнеше ресмижәне бейресми топтардан тұрады.Мысалы,басшы мен бағынышьы,әртүрлі бөлім жұмысшылар арасында бейресми топтар ішінде әкімшілік пен профсоюздар арасында және т.б. Топаралық жанжал туындауының негізгі мотивтеріне сипаттама беріңіз. Қазіргі кезде жер бетінде 6 млрд-тан аса халық өмір сүруде.Олар 200-ден аса мемлекеттерге біріккен.Сонымен қатар,20млн-дай экономикалық ұйымдар мен жүздеген үлкен және кіші әлеуметтік топтар,яғни діни бірлестік,отбасы,ауылдық жиын немесе саяси элита.Олардың арасындағы қарым-қатына қайшылықсыз болмайды.Әлеуметтік топтар арасындағы қақтығыстың туындау себептері көпшілік:ресурс жеткіліксіздігі,әлеуметтік статусының жоғары болуы,мәдени құндылықтардың сәйкессіздігі және т.б.Топаралық қақтығыстың шығу себептері тұлғааралық қақтығыспен сәйкес келеді.Алайда топаралық қақтығыс қатысушылардың көптігімен,өту процесімен,қамту масштабының зардаптарымен ерекшеленеді. Әлеуметтік бірлестіктер келесі топтарға бөлуге болады:1.еңбек бөлінісі негізінде туындайтын топтар(адамдардың әлеуметтік кәсіби дифференциясы);2.Өндіріс құралдарына қарым-қатынасы әртүрлі топтар(таптар);3.Тілі территориясы,мәдени ерекшелігі негізінде біріккен топтар(этнос,ұлт);4.Әлеуметтік демографиялық топтар(,жасы,отбасылық жағдайы бойынша бөлінуі);5.Аймақтық топтар(қала,ауыл,аймақтық).Көптеген әлеуметтік топтар адамдардың мақсатты түрдегі талаптарына байланысты туындайды:саяси партия,кәсіподақ,жастар бірлестіктері,діни конффессиялар және т.б.Әрқайсысы бірнеше әлеуметтік топтарға мүше болғандықтар,топтардың қызығушылықтары да сан түрлі,осыдан келіп олардың арасындағы қарым-қатынастар жанжалға әкеледі.Топаралық қақтығыстың негізгі факторларының бірі болып бір топқа біріккен және орасан өзгеріске ұшыраған кездегі индивидтің іс әрекеттері жатады.Топаралық қақтығыстың арнайы ерекшеліктеріне мыналарды жатқызуға болады:-адамдардың тобын қақтығысқа кірістіре алу қабілеті;-қақтығыстың мақсаты мен мәнін түсінбестен адамдардың еркіннен тыс оларды қақтығысқа араластыру;-қақтығыстың инистиуционализациялануы;-құрылымдық зорлықтың болуы;-қандайда бір әлеуметтік топтар тиістілік түріндегі қақтығыстың қосымша қайнар көздерінің пайда болуы;-ақтығыстың ситуацияны сақтауға деген айтарлықтай үлкен инерция,тіпті қақтығыстың негіздері орын алмаған жағдайларда болады.;

9. «Тұлға ішілік жанжал басқада жанжалдардың туындауына алып келеді» дегенді нақты мысалдармен түсіндіріңіз. Тұлғаішілік жанжалдың дисфункционалдық салдарлары басқа жанжал түрлерінің салдарларына ұқсас. Бұл жанжал әр түрлі формалар болуы мүмкін. Ең көп тараған форма – рөлдік жанжал, бұл жерде тұлғаға оның жұмысының нәтижесіне қарама –қарсы талаптардың қойылуына байланысты жанжал п.б. Тұлғаралық жанжал ең кең тараған түр десек те болады. ол ұйымдарда әр түрлі формаларда болады. әдетте бұл жанжал бірдей өкілеттікке ие тұлғалар арасында болады, себебі ресурстардың, капиталдың, жұмыс орнының, жобалардың, т.б. шектеулілігі тұлғалар арасында түсінбесттіке әкеледі. Хоторн эксперименті көрсеткендей, өндірістік топтар мінез-құлықтық нормалар мен ережелерді қалыптастырады. Әркім осы бейресми топқа енуі үшін, соның арқасында өз қажеттіліктерін қамтамасыз ету үшін осы нормаларды сақтауы тиіс. Алайда топ пен жеке тұлғаның күтімдері әр түрлі болса, онда жеке тұлға және топ арасындағы жанжал қалыптасады Барлық жанжалдардың бірнеше себептері болады. Жанжалдардың негізгі себептеріне бөлуге бағытталған ресурстардың шектеулілігі, жұмыстың өзара байланыстылығы, мақсаттардың, құндылықтар мен көзқарастардың әр түрлілігі, білімділі, мінез-құқлық, т.б. ерекшеліктері, сондай-ақ нашар коммуникация болып табылады.Э.Фромның айтуы бойынша,адамның тұлға ретінде өзінің тәуелсіздігін жоғалтуына алып келеді.Егер бұрын «көңіл-күйді мен осындай қапылдамын» деген сөздермен жеткізетін болсақ,енді тұлға көңіл күйін «мені қандай адам ретінде көргілеріңіз келсе,мен сондаймын» деген деген сөздермен жеткіуге болады.Міне,осылайша,бір жағынан –адамды өзінің қабілеттері мен мүмкіндіктерімен,екінші жағынан – олар нарық нені талам етеді,сол қырынан көрінуі,екіге айырылуы үнемі ішкі тұлғалық қақтығыс негіізінен болып отыратын процесс.

10.Этникалық жанжалдың туындауының ерекшеліктері, ескерту мен реттеу әдістеріне анықтама беріңіз. Адамның басты қажеттіліктерінің бірі қандайда бір кез келген топқа жатуға деген қажнттілік –отбасылық,туыстық,кәсібі және т.б. Осылардың ішінен маіызды орынға ие деп этникалық топқа айтуға болады.этникалық өзін-өзі идентификациялау тұлғаныі тек әлеуметтік координат жүйесіне беріктілігін ғана емес тұрақты әлеуметтік ортаға –этносқа жатуға қажеттілігін білдіреді, Этникалық жақындылық ең біріншіден топіішілік мінез-құлық нормаларымен,олардың тілдік психологиялық,адамгершілік және түрлі мәдени құрамдармен ерекшеленеді.Осыған орай, Курт Левиннің этностыө теісіздіктің әлеуметтік психологиялық ерекшелігі туралы этнопсихологиялық зерттеуі көрінеді.кез келген топтың қолдауында болады.ұлтшылдық көпшіліктің қажеттіліктеррінен көрінеді.кез келген аз топтың қолдауында болады.ұлтшылдық көпшіліктің өажеттіліктерінен көрінеді. Ол көпшіліктің шынайы мәселелерден алыстау амалы ретінде қолданылады. Кейбір өкілдері үшін этникалық аз топтар,өз ұлттары да көпшілік жолына қойылған кедергі ретінде қабылдайды.Адамда болашаққа деген белгіілі бір жоспары болады,ал статусы төмен топқа жатуы,олардың мақсатына жетуге кедергі келтіреді,сондықтанда адам өзін-өзі ол топтан шеттеді,тіпті сол топқа деген жеккөрушілік сезім пайда болады.Фрейд бұл феноменді өлім инстинктімен,өзін-өзі құртуға ұмтылумен түсіндіреді.Алайда,бұл тек төмен әлеуметтік статустағы топтарға ғана тән. К.Левин айтуы бойынша олардың арасында бірдей статус болғанда ғана жеккөрушілік жоққа шығады дейді.Халықтар арасындағы қарым-қатынасты сипаттауда этнос түсінігімен қатар ұлт ұғымы қолданылады. Әлемдік тәжірибеде бір мемлекеттіі азаматтарының бірліін білдіреді. Этнос және ұлт тұсініктерін анықтағанда,ұлт дегеніміз –ол этнос,яғни өз мемлекетін құрған этнос деп айтуға болады.этникалық қақтығыстардың мәні осында жатыр:эрбір этнос өз мәдениетін,тұрмысын және рухани бірлігін тек жеке мемлекет құрғанда ғана сақтауға болады деп тұжырымдайды.Этносты өзін-һзі сақтауға,өз ұүндылыұтарын және дәстүрлерін қорғауға деген қажеттіліктер басқарып,алға итермелейді.бұның күші де осында:этносты жаймай жатып,мұндай қажеттіліктерді жою мүмкін емес.Бар қайғылы оқиға да осында жатр.Жегенмен,әрбір этносқа-бір мемлекет деген ойдың толық жүзеге асуы мүмкін емес нәрсе.Ұлттық кешеннің жүгі күннен күнге артуда.Ағылшын ғалымы В.Райттың есбі бойынша,1469-1982 жылдары аралығында мемлекет ішінде болған 240 әскери қақтығыстың 86-шысы этникалық көрініске ие болған.екінші әлемдік соғыстан кейн 96 қарулы қақтығыс болды,соныі жартысы этноұлттық сипатқа ие болды.Саяси көрінініс алғаан ұлттық,этникалық құлдыраудың өршуі әлемдік аймақтардың кең тараған қазіргі өмірлік көрінісіне айналды. Дегенмен, Бельгиядағы, Нидерландиядағы этникалық түрткілер жақсы көрініс тапса,ал Таяу Шығыстағы,КСРО –ның бұрынғы аймақтардығы елдерде этно саяси қақтығыс,қантөгіс түрінде болды.Кейбір зерттеушіледің пікірі бойынша,этноұлттық қысымның көрінуінің екі негізгі себебін айтуға болады:әртүрлі этникалық топтардың әлеуметтік экономикалық теңсәздігі қалыптсқан теңісіздікке қатысты.Ресми биліктің іс-әрекетәнәі адамдардыі сапасында көрінуі,яғни оны жоюды былай қойғанда тіпті шеттетуді де әрекет ете алмайды.Басқа бір зерттеушілердің айтуы бойынша этноұлттық теісіздік және этноұлттық қақтығыс,ол өмір этолонындағы қашып құтыла алмайтын құбылыс.табиғи байлықпен индустриалды орталықтардың болуы елдермен ұлттар бірліігі шеңберіндегі база болып табылады.Мұндай жағдайда ұлттың мемлекеттің құрылымдарға қарағанда қосымша күшке ие болады.Энтони Гидденстің айтуы бойынша,этникалық қақтығысатардың себебі болып көбіне этноцентризм топтық шектеу эәне ресурстарды шектеу және қайта бөлу болып табылады.Этноцентризм – барлық мәдениеті өзі жеке терминдеі арқылы бағалауға ұмтылатын бөтендерге деген кұдікті қарым –қатынас.іс жүзінде барлық мәдениет те этноорталықтандырылған болады және стереотипті ойлаумен сәйкем келеді.топтық шектеу – басқа топтардан бөліп түратын шекараларын сақтайтын топтар,олар физмкалық және әлеуметтік болып келеді. Ресурстарды бөлу бір топтың мүшелерінің мүмкіндіктері басқа бір этнмкалық топқа қарағанда жоғары болса,яғни материалдық жағдаймен байлықты бөлу теңсіздігінде.

этносаралық қақтығысқа кез келген форма түрі жатады.Мұнда қарама қайшылық этнмкалық түрде болады.олардың басты ерекшеліктері мынадай:

1.Барлық этноаралық қақтығыстар кешенді қиын құрылатын сипатта болады.

2.Бұл түрдегі қақтығыстар жоғары эмоциямен сезімдермен адам табиғатыныі теріс жақтарымен көрінуінен ерекшеленеді.

3.Көптеген эроэтникааралық қақатығыстың терең тарихи тамыры бар,ол жоқ болса қаөтығысқа қатысушы жақтар міндетті түрде жасырын тарихи толғауларды жасайды.

4.Этникалық қақтығыстар жоғарғы мобильдікпен ерекшеленеді.

5.Этносаралық қақтығыстың аны шешімі жоқ.

Жалпы этносаяси қарым-қатынастың өзі қарама-қайшылықты болып келеді.Ал оған саяси қателіктер қосылса оның жарылысты потенциалы дами түседі.Этносаралық қақтығысқа қатысушулар арасында ережелер қойылады.соның ішіне:

1.Қақтығыс легитимациясы-талқылауға және шешуді нақты керек ететін жақтарды ресми қарау

2.қақтығыс институциализациясы-2 жақтың шешмен қабылданған ережелер

3.қақтығыстың заңды көрініс алуы

4.сөйлесу кезіндегі ұйымдастырушылық

5.мәліметті қамтамасыз ету

Этносаяси қақтығыста,басқаларында да мынадай ескі ереже бар: «қақтығысты шешкеннен гөрі,ескерту керек».

Жанжалды шешудің жұмсақ әдісі. Адам өз мінезінің жұмсақтығына байланысты жанжалдан қашуға және келісімге келу үшін барлығына дайын болады.Ол жанжалдың бейбіт шешілгенін қалайды,бірақ өзі зардап шеегеді. Мысал келтіріңіз. Бұл сұрақты білмеймін фантазия қосып жазындар...

12.Келесі мәселенің компромиссті шешімінің мүмкін жолын көрсетіңіз.Ерлі-зайыптылар демалыс уақыттарыны4қң мәселесін шешуде. Ер адам демалысты ауылдағы туысарында,ал әйел адам шетелде өткізуді ұсынады.Мәселені шешудің нақты жолдарын ұсыну арқылы жанжалды шеш арқылы жанжалды шешудің компромиссті жолын көрсетіңіз. Бір жақтың жол беру тәсілі «жеңіс-жеңіс» ұстанымын толық орындай алмайды,оған қарағанда компромисс тактикасы табыстырақ болып саналады,ол ұзақ одақтасуға негіз бола алады.Компромисс дегеніміз –екі жақтың бір-біріне жол беруі,екі жаққа тиімді келесемге келу,даулы мәселеге қатысты ұстанымдарды екі жаққа да тиімді ету.

Оның іске асу үшін кешенді жағымды жағдайлар болып болуы қажет.

1)екі жжақтың өз мақсаттарын іске асыру үшін өзара жол беру, «бер-ал» ұстанымы бойынша,

2)күш қолдану арқылы қақтығысты шешудің мүмкін болмауы.

Компрмисс әдісінің жақсы жақтары:

- «жеңіс-жеңіс» ұстанымына бағытталған ортақ қызығушылыдың шығуцына себеп юолады;

- Екі жақтың бір біріне едеен сыйластығын арттырады.

Яғни,бұл мәселеде екеуі бір келісімге келуге әрекеттер жжасауы тиіс.Шетелге немесе ауылға барама соны дұрыс таңдауы тиіс.Бұл жолы ауылға барса,келесі жолы қалаға деп келісіп жанжал тудырмау керек деп ойлаймын.

13.Отбасылық жанжалдың қатысушылары мәселені шешудің екі жолын ұсынды,яғни олардың кәмелетке толмаған баласы анасымен немесе әкесімен бірге қалады.Осы жағдайда мәселені шешу үшін қандайда бір обьективті криитерилерді ұсынасыз,өз көзқарасыңызды негіздеңіз. Бұл жағдайда ең алдымен мәселені дұрыстап білу керек.Одан кейін баланың кіммен қалғысы келетіндігін білу керек.Бұл жерде баланың сөзін,балының айтқанын істеу керек.Себебі бала өзін кіммен жақсы сезінеді,сомен бірге болады.

Ли Якко өзінің «менеджер карьерасы» кітабында айтады. Жапондық жұмысшы өзінің ұжымдасының жұмы с жасап жатқанын көргенде «мен немен көмектесе аламын» деп сұрайды,ал американдық «бұл менің жұмысым емес» дейді.Сіздің бұл мәселеге қандай тұжырмдамаңыз бар.

Менің ойымша жапондық жұмысшының сұрағанына келісемін.Ол өзінің тәрбиелігін,жанаашырлығынғқөмекке әрдайым дайын екендігін көрсетіп тұр.Ал американдық жұмысшы менің жұмысым емес деп өз жұмысы болмағансын істегісі келмей тұрғанын,ұжымдасының өзі істеп алсын дегендей менің жұмысым емесдеп араласпай қояды.Бұл мәселеден түйгенім ешқашн олай менікі емечс деуге болмайды,егер қолдан келгенше қол ұшын тигізу керек деп санаймын. Бұл меним ойлаганым группа егер дұрыс емес десендер оздерин жазндар мен бұл китапты комегем билмимда ойдан жазып отырмын ренжимендеррр

Топта жаңашылдықты енгізуге қатысты екі топтың арасында жанжал орын алған және топқа сырттан жаңа басшы келді. Сіздің ойыңызша топтағы психологиялық климатты қалпына келтіру үшін қандай іс-әрекет жасауы қажет екендігін түсіндіріңіз.

16.Бағынышты басшының ескертулерін ескермей,көңіл бөлмей және қателіктерін жөндемей,бәрін өзінің қалауы бойынша жасайды.Осындай бағыныштымен сіз алдағы уақытта қандай жұмыс жүргізер едіңіз,анықтама беріңіз. Кез-келген қоғамдық ортада қызмет атқарғандықтан, ол жұмыс жасайтын орынның басшысы мен оған бағына отырып, қызмет тұрғысында қызмет жасайтын жұмысшылар болады. Қоғамдық ортада барлық адамдар бірдей емес және өзіндік жұмыс жасау стилі мен кәсіби ережесі мен мінез- құлық ерекшеліктері бар екені айдан анық нәрсе. Қызмет түрі мен сапасына байланысты жұмыс жасайтын орынның түр-түрі болады. Олар білім беру ордалары мен аурухана орындары және өнеркәсіп орны мен халыққа қызмет көрсету орындары болып түрлі категорияларға бөлінеді. Соның ішінде мысал ретінде қарастыратын болсақ, халыққа қызмет көрсету орындарында белгілі басшымен оның қол астында қызмет атқаратын қызметшілері болады. Осындай орында басшының айтқанын жасамай және оған оғаш қылық көрсететін жәнебасшы берген тапсырмаларды орындамайтын қызметшілер де болады. Олар басшымен кез- келген уақытта саяси жанжалға түсіп отырады. Өзара қызметшілермен тікелей жұмыс ережесіне байланысты басқосулар мен жиналыстарда басшыға кері мінез бен қылық көрсетеді. Мұндай қызметшіге ең біріншіден басшы ескерту жасау қажет және оның бұл жұмыс орнында өзінен билік жасау статусы төмен және басшыға ешуақытта қарсы келмеуін ескертіп, бір реттік кешірім жасауы қажет. Жұмыс барысында жіберіп жатқан қателіктерін жөндемейді және өзінікін әрқашанда дұрыс деп санайды. Жиналысқа салып көргенмен өз қателігі мен бұрынғы қарсы іс- әрекетін тоқтатпаса, басшы ол қызметшіге жай ғана дұрыс жолмен жұмыстан өз еркімен шығуын тапсырады және ешқандай жанжал тудырмауды ескертеді. Мұндай жағдайда қызметші өз жасаған іс- әрекетін түсініп, жай ғана жұмыстан бас тартуы қажет. Кез- келген жұмыс орны болсын, басшы мен мұндай қарым-қатынас жасап отырған қызметшімен дұрыс жұмыс жасалынбайды. Сондықтан жұмыс орнында өзара қызметтік сыйластық пен кәсіби өзара ынтымақтастықта жұмыс жасау қажет. Сонда ғана жұмыс нәтижелі және ұтымды болады.

17.Өзіңіздің бағыныштыңызды сынай отырып,қандай ереджелерді ұстану қажет.Жанжал туындамас үші