Leptinotarsa decemlineata Say. 1 страница

Суслики

Citellus Oken

 

Даму фенологиясы:

Ø Қыстаудан шығуы – 26 наурыз.

Ø Шағылысуы - 3 сәуір

Ø Балалауы - 23 сәуір

Ø Жаңа ұрпақ қоректенуге шығуы – 15 мамыр

Ø Қыстауға кетуі- 15 шілде

 

Биылғы жылы ауаның орташа температурасы -7,3⁰С, күндізгі температурасы +10⁰С, түнгі,-5⁰С, бір апта аралығында ең жоғарғы температура +17⁰С, төменгі температурасы +2⁰С жағымды ауа температурасы 3,5⁰С болды. Көктемнің кеш шығуына байланысты сарышұнақтың қыстаудан шығуы 26-ші наурызда анықталды, өткен жылмен салыстырғанда бұл көрсеткіш 19 күн кеш болып тұр. Үш жылдың салыстырмасы бойынша бұл көрсеткіш 2012 жыл аралығында болды.

Аудан бойынша ауыл шаруашылық пайдаланатын жерлерде зиянкестің жаппай шығу кезінде ауа-райының орташа температурасы +14+6,7^оС аралығында болды. Апталықтың ең жоғарғы температурасы +25^оС, ең төменгі температура +3^оС, орташа тәуліктік температура 9,3^оС Тиімді ауа температурасы (10- нан жоғары) 0,2 ^оС болды.

2-ші сәуірден 17-ші сәуірге дейін сарышұнақтардың қоныстанған алқаптарын анықтау үшін 6,0 га алқаптарда мониторингті тексеру жүргізілді. Тексеру кезінде 6,3 га алқапта қоныстанғаны байқалды. Оның ішінде 0,29 га жерде орташа санымен 1 га жердің іннің саны тығыздығының орташа саны 5 дана болды, 0,34 га алқаптағы саны 8 дана болды. Қыстаудан шыққан сарышұнақ саны өткен жылмен салыстырғында жоғары болды, себебі былтырғы жылы жауын шашын мол болып ұйқыға кетер кезге дейін зиянкес жасыл шөппен көректеніп толық салмағын жинады. Соның нәтижесінде биылғы қыстаудан шығуы және шағылысуы созылмалы болған жоқ. Қорытындысы № 2 кестесінде көрсетілген.

Жаңа ұрпақ зиянкесі көректенуге шыққан кезінде ауа райы жауын-шашынсыз болып, ауаның орташа температурасы +21 ^оС, тиімді ауа температурасы 10-нан жоғары тиімді ауа тепературасы 30,2 ^оС тунгі температура +15⁰С, тиімді температура жиынтығы +170⁰С болды шамасында болды. Бұл жағдайда зиянкестің қоректенуге толық және бір мезгілде шығуына мүмкіншілік берді.

Сарышұнақтың балалары қоректенуге шыққан мерзімнен, жаңа ұрпақтың толық даму кезіне дейін жүргізілген жүйелік бақылау кезінде тексерілген 20000 га алқаптың, 2520 га алқабында зиянкес байқалды. Орташа санмен 1 га алқаптағы іннің саны 1640 га алқап көлемінде 4 ін, 700 га алқапта 9 ін, 180 га алқапта 15 ін болды. Қорытындысы №3 кестесінде көрсетілген.

Сарышұнақтың қоректенуге шығып салмақ жинаған кезінде зиянкестерге қақпан құрылды, қақпанға түскен сарышұнақты зертқанада салмағы өлшенді ересек сарышұнақтың салмағы 1200-1700 г екені байқалды.

Өткен жыл көрсеткішімен салыстырғанда жаңа ұрпақ зиянкестің 1 га жердегі іннің нығыздығы жоғары болып тұр.

Кесте

Жаңа ұрпақ сарышұнақтың таралған алқаптарын және санын анықтау үшін

жүргізілген систематикалық бақылау кестесі.

мың,га

№	Ауыл округінің аты	Жоспар	Тексерілгені	Қоныстанғаны
барлығы	Соның ішінде 1га тіршілігі бар індер
<5	<10	<20	<30	>30
	Ақтоған а\о	3,0	3,0	0,3	0,18	0,1	0,02
	Жамбыл а\о	1,0	1,0	0,21	0,2	0,01
	Сарымолдаев	2,0	2,0	0,28	0,15	0,08	0,05
	Сұрат а\о	3,5	3,5	0,26	0,2	0,05	0,01
	Жаңатоған а\о	3,0	3,0	0,18	0,12	0,06
	Андас батыр	1,0	1,0	0,21	0,1	0,11
	Кенес а\о	0,8	0,8	0,17	0,1	0,07
	Аспара а\о	1,5	1,5	0,29	0,15	0,1	0,04
	Акермен а\о	0,7	0,7	0,16	0,13	0,03
	Тәтті а\о	0,2	0,2	0,07	0,05		0,02
	Т.Рысқұлов а\о	1,5	1,5	0,18	0,1	0,05	0,03
	Ойтал а\о	1,5	1,5	0,15	0,1	0,04	0,01
	Ақарал а\о	0,3	0,3	0,06	0,06
	Меркі а\о
	Барлығы	20,0	20,0	2,52	1,64	0,7	0,18

 

 

Сарышұнақтың қоныстанған алқаптарын

анықтау үшін жүргізілген систематикалық бақылау туралы кесте

мың, га

№	Ауылдық округтер	2014 ж жоспар	Тексерілгені
	Сұрат а\о	3,5	3,5
	Жамбыл а\о	1,0	1,0
	Т.Рысқұлов а\о	1,5	1,5
	Сарымолдаев а/о	2,0	2,0
	Тәтті а/о	0,2	0,2
	Андас -батыр а/о	1,0	1,0
	Ақтоған а/о	3,0	3,0
	Ойтал а/о	1,5	1,5
	Акермен а/о	0,7	0,7
	Кенес а/о	0,8	0,8
	Аспара а/о	1,5	1,5
	Жанатоған а/о	3,0	3,0
	Ақарал а/о	0,3	0,3
	Барлығы	20,0	20,0

 

 

Кесте

Ауыл шаруашылыққа пайдаланатын жерлерде қыстаудан шыққан сарышұнақтардың таралған алқаптарын және оның санын анықтау үшін жүргізілген көктемгі мониторингті тексеру. Мың.га
№	Ауыл округінің аты-жөні	А/ш пайдалы натын жер	Бақылау мерзімі	Тексерілгені	Қоныстанғаны	Өңделетін жер көлемі	Өңделгені
басталуы	аяқталуы	жоспар	нақты	барлығы	Соның ішінде 1га
<5	<10	<20	<30	>30
	Ақтоған	тың жер	02.04.2014	02.04.2014	0,4	0,4	0,08	0,05	0,03
	Жамбыл	тың жер	02.04.2014	02.04.2014	0,5	0,5	0,09		0,09
	Сұрат	тың жер	03.04.2014	03.04.2014	0,5	0,5	0,05	0,03	0,02
	Сарымолдаев	тың жер	03.04.2014	03.04.2014	0,6	0,6	0,04	0,04
	Жаңатоған	тың жер	07.04.2014	07.04.2014	0,4	0,4	0,08	0,05	0,03
	Андас батыр	тың жер	08.04.2014	08.04.2014	0,4	0,4	0,07		0,07
	Кеңес	тың жер	09.04.2014	09.04.2014	0,3	0,3	0,04	0,04
	Аспара	тың жер	10.04.2014	10.04.2014	0,4	0,4	0,02	0,02
	Ақермен	тың жер	11.04.2014	11.04.2014	0,5	0,5	0,06		0,06
	Тәтті	тың жер	14.04.2014	14.04.2014	0,6	0,6	0,03	0,03
	Т.Рысқұлов	тың жер	15.04.2014	15.04.2014	0,7	0,7	0,04		0,04
	Ойтал	тың жер	16.04.2014	16.04.2014	0,5	0,5	0,02	0,02
	Ақарал	тың жер	17.04.2014	17.04.2014	0,2	0,2	0,01	0,01
	Барлығы	тың жер	02.04.2014	17.04.2014	6,0	6,0	0,6	0,29	0,34

 

 

Сарышұнақтың 2012-2014ж.ж. тарлалған алқап көлемдерінің және 1 га алқапта ін санының салыстырма диаграммасы

 

Сарышұнақтын кәрі дарақтарының алғашқы ұйқыға кетуі 16 шілдеде байқалды. 2013-ші жылдын көрсеткішімен салыстырғанда бұл көрсеткіш 10 күн аралығында кеш болып тұр.

Сәуір, мамыр айларында күн ыстық және жауын шашынсыз болғандықтан жер жамылғыш шөптер ерте сарғайып кетті, көректену базасы төмендегендіктен зиянкестің таралу алқабы өткен жылдан 25% пайызға жоғарлай түсті.

Соңғы үш 2012-2014 жылдарғы диаграмма бойынша зиянкестің таралған алқаптарын және 1 га нығыздығын салыстырсақ ең жоғары зиянкестің саны биылғы жылға келіп тұр.

Сарышұнақ ұйқыға кетер алдындағы зиянкестің қоныстанған алқабын және 1 га алқаптағы нығыздығын анықтау үшін 21 шілдеден 31 шілдеге аралығында 7000 га тың жерде мониторингті тексеру жүргізілді, зиянкес 1410 га алқапта қоныстанқғаны анықталды, оның ішінде 550 га алқапта 1 га жердегі іннің саны 2, жоғарғы саны 4 ін, 660 га алқапта іннің орташа саны 6- ы жоғарғы саны 8- і байқалды. 200 га орташа саы 11 дана жоғарғы саны 16 дана байқалды. Өткен жылмен салыстырғында зиянкес саны жоғары болып тұр. Қорытындысы № 4 кестесінде көрсетілген.

 

 

Биылғы жылы көктем кезінде жер жамылғыш шөптері жақсы болғандықтан алғашқы шыққан кәрі дарақтар айтарлықтай май жинап қыстауға жақсы кетті деуге болады, ал жас дарақтар маусым айындағы азықтың жоқтығынан қыстауға біраз толық көректенбей әлсіздеу кетті. Сондықтан келесі 2015 жылғы көктемде кәрі дарақ саны жас дарақтан басымды болуы мүмкін.

 

Кесте

 

А/ш пайдаланатын жерлерде

сарышұнақтың ұйқыға кетер алдындағы таралуын анықтау үшін жүргізілген жазғы мониторингті тексеру

мың га

№	Шаруашылықтың аты жөні	Ауыл шаруашылық пайдаланатын жер	Бақылау мерзімі	Тексерілген	Қоныстанғаны
басталуы	аяқталуы	жоспар	нақты	барлығы	соның ішінде 1 ш.м
5 дейін	10 дейін	20 дейін	30 дейін	30 жоғ
	Аспара а/о	тың жер	21.07.2014	21.07.2014	0,5	0,5	0,11	0,02	0,09
	Ойтал а/о	бос жер	22.07.2014	22.07.2014	0,7	0,7	0,11	0,04	0,07
	Жамбыл а/о	тың жер	23.07.2014	23.07.2014	0,4	0,4	0,13	0,05	0,06	0,02
	Ақтоған а/о	тың жер	23.07.2014	23.07.2014	0,4	0,4	0,13	0,07	0,06
	Сарымолдаев а/о	бос жер	24.07.2014	24.07.2014	0,5	0,5	0,07	0,02	0,04	0,01
	Сұрат а/о	жайлым жер	24.07.2014	24.07.2014	0,9	0,9	0,15	0,07	0,08
	Жаңатоған а/о	жайлым жер	25.07.2014	25.07.2014	0,7	0,7	0,1	0,06	0,04
	Андас батыр а/о	тың жер	25.07.2014	25.07.2014	0,6	0,6	0,11	0,08	0,03
	Кенес а/о	тың жер	28.07.2014	28.07.2014	0,4	0,4	0,07	0,03	0,04
	Акермен а/о	бос жер	28.07.2014	28.07.2014	0,4	0,4	0,07	0,03	0,04
	Тәтті а/о	тың жер	29.07.2014	29.07.2014	0,6	0,6	0,2	0,04	0,06	0,1
	Т.Рысқұлов а/о	бос жер	30.07.2014	30.07.2014	0,8	0,8	0,15	0,03	0,05	0,07
	Ақарал а/о	жайлым жер	31.07.2014	31.07.2014	0,1	0,1	0,01	0,01
	Барлығы		21.07.2014	31.07.2014	7,0	7,0	1,41	0,55	0,66	0,2

Дала тышқаны -

Полевые мыши -

Apodemus agrarius Pall.

Даму фенологиясы:

Ø Қыстаудан шығуы – 12 наурыз

Ø Шағылысуы - 22 наурыз

Ø Балалауы – 25 сәуір

Ø Жаңа ұрпағының қоректенуге шығуы – 7 мамыр

Ø Шағылысуы - 9 маусым

Қыстауға кетуі-22тамыз

Биылғы жылдың көктемі кеш шығуына байланысты ОПХ Меркі шаруашылығының бақ алқаптарында систематикалық бақылау кезінде тышқан тектес кеміргіштердің белсенділігі 12-ші наурызда тіркелді, өткен жылмен салыстырғанда бұл көрсеткіш 12 күн кеш болып тұр. Зиянкестін қысьаудан шыққан кезінде орташа ауа температурасы -+5⁰С, жағымды температурасы 17,9 болды, күндізгі температурасы +6,8⁰С, ең төменгі температурасы,-1,8⁰С,

Аудан бойынша ауыл шаруашылық пайдаланатын жерлерде қыстаудан шыққан дала тышқанын таралған алқаптарын анықтау үшін 6,0 га алқаптарда 2-ші сәуір айынан 17-ші сәуір айы аралығында мониторингті тексеру жүргізілді. Бұл мезгілде ауа-райының орташа температурасы +14+6,7^оС аралығында болды. Апталықтың ең жоғарғы температурасы +25 ^оС ең төменгі температура +3 ^оС, орташа тәуліктік температура 9,3 ^оС Тиімді ауа температурасы (10- нан жоғары) 0,2 ^оС болды. Тексеру кезінде 0,57 га алқапта қоныстанғандары анықталды. Орташа есеппен іннің саны 1га көлемге шаққанда 0,5га жердегі саны 22 дана, 70 га алқапта іннің саны орташа саны 52 дана екені анықталды. Өткен жылмен салыстырғанда ылғалы көп болғандықтан жасыл шөп күз мезгіліне дейін көп болды. Бұл жағдайда жас ұрпақ дала тышқаны тез дамып таралуына себеп болды және қыс мезгілінде жер тоң, қалың болмағандықтан зиянкес қыстаудан шығуына жақсы себеп болды. Қорытындысы №5 кестесінде көрсетілген.

Аудан бойынша ауыл шаруашылық пайдаланатын жерлерде дала тышқанының балалауы 25-ші сәуірде тіркелді, жаңа ұрпақтың зиянкестің алғашқы қоректенуге шығуы 7-ші мамырда байқалды. Зиянкес көректенуге шыққан кезде орташа ауа температурасы +13^оС, күндізгі температура +17^оС, түнгі температура +10⁰С, тиімді температура жиынтығы +94⁰С болды шамасында болды. Жана ұрпақ зиянкес шыққан кезде ауа райы жауын шашынсыз болғандықтан зиянкестің толық дамып таралып қоректенуіне қолайлы жағдай туғызды.

Зиянкестің дамып таралу кездерінде аудан алқаптарында жүйелік бақылау жұмыстары жүргізілді. Тексеру 20000 га алқапта жүргізілді, зиянкес 3030га алқапта байқалды. Орташа санмен 1 га алқаптағы іннің саны 1450га алқап көлемінде 32 ін, сынамадағы жоғары саны 48 ін, 1190 га алқапта 73 ін, сынамадағы жоғары саны 90 ін 390 га алқапта130 ін.ге дейін болды. Қорытындысы №6 кестесінде көрсетілген.

 

Кесте

Дала тышқандарының қоныстанған алқаптарын анықтау үшін жүргізілген систематикалық бақылау туралы кесте

мың га

№ р\с	Ауыл округінің аты	Жоспар	Тексерілген, жер көлемі	Қоныстануы
барлығы	с.ішінде тіршілігі бар ін 1 га
<50	51-100	101-200	201-300	301-500	>500
	Ақтоған а\о	3,0	3,0	0,46	0,22	0,16	0,08
	Жамбыл а\о	1,0	1,0	0,25	0,15	0,09	0,01
	Сарымолдаев	2,0	2,0	0,23	0,12	0,06	0,05
	Сұрат а\о	3,5	3,5	0,27	0,11	0,1	0,06
	Жаңатоған а\о	3,0	3,0	0,21	0,12	0,08	0,01
	Андас батыр	1,0	1,0	0,23	0,1	0,08	0,05
	Кенес а\о	0,8	0,8	0,15	0,06	0,08	0,01
	Аспара а\о	1,5	1,5	0,26	0,14	0,1	0,02
	Акермен а\о	0,7	0,7	0,2	0,1	0,08	0,02
	Тәтті а\о	0,2	0,2	0,13	0,08	0,04	0,01
	Т.Рысқұлов а\о	1,5	1,5	0,24	0,08	0,12	0,04
	Ойтал а\о	1,5	1,5	0,24	0,07	0,15	0,02
	Ақарал а\о	0,3	0,3	0,16	0,1	0,05	0,01
	Барлығы	20,0	20,0	3,03	1,45	1,19	0,39

 

Биылғы жылы жүргізілген жүйелік бақылау кезінде зиянкестің таралған алқабы өткен жылмен салыстырғанда 10% жоғары болғандықтан 1 га алқаптағы іннің нығыздығы өткен жылдан төмен екені байқалып отыр. Оның себебі биылғы жылы көктем және жаздың алғашқы айына дейін жауын шашын болмағандықтан жер бетіндегі шөп ерте сарғайып кетті, сондықтан дала тышқаны (су қорегін жасыл шөптен алатындығын ескере отырып) азық іздеумен үлкен көлемге таралып кетті.

Кесте

Дала тышқандарының қоныстанған алқаптарын