Мемлекеттік меншікті басқарудың әлеуметтік-экономикалық мәселелері.

Меншікті мемлекеттік басқарудың мәні.

Мемлекеттік меншікті басқару жүйесі – бұл алға қойған мақсаттарға қол жеткізу үшін мемлекеттік меншікті басқару процесінде арнайы құрылған органдар арқылы қолданылатын келісілген әдістер мен құралдардың жиынтығы.

Мемлекеттік меншікті басқаруда төмендегідей әдістер қолданылады:

- ұйымдастырушылық-құқықтық әдістер. Меншік құқығын басқаға беруді реттеу және меншікті басқарудың тәртібі мен ережелерін жасақтау барысында мемлекеттік меншікті басқару субъектілерінің әкімгершілік бұйрықтар, белгіленген тәртіптер формасындағы өкімдік ықпалы;

- ұйымдастырушылық-экономикалық әдістер. Мемлекеттік меншікті қолданушы кәсіпорындар мен ұйымдар қызметін реттеудегі және меншік формаларының өзгеруіне қатысты меншіктік қатынастарға қатысушылардың экономикалық мүдделеріне мемлекеттік меншікті басқару органдарының тигізетін ықпалы.

Мемлекеттік меншікті басқару басқарушы органдардың тиімді қызметімен тікелей байланысты (8-сурет).

Меншікті басқару жүйесінде маңызды орынды Қазақстан Республикасының Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитеті алады. Комитеттің атқаратын негізгі қызметтері қатарында:

- акциялардың мемлекеттік пакеттерін (мемлекеттік үлестерін) басқару;

- ұлттық компаниялардың даму жоспарларын талқылау;

- мемлекеттік мүлікті жалға беру;

- сенімгерлік басқаруды жүзеге асыру;

- жекешелендіруден кейінгі бақылау жүргізу;

- меншіктің мемлекеттік мониторингін жүргізу;

- мемлекеттік кәсіпорындар қызметін бақылауға қатысу.

Сурет 8 – Мемлекеттік меншікті басқарудың қызметтік схемасы

Мемлекеттік меншікті басқарудың әлеуметтік-экономикалық мәселелері.

Мемлекеттік меншік жұмыс жасауы арқылы табыс түсіруі керек. Ол үшін осы мүлікті басқару формалары мен механизмдерін, әдістерін жаңартып отыру қажет. Мемлекеттік меншікті тиімді басқару кезінде келесі үш мәселе шешілуі тиіс:

- мемлекеттік меншік объектілерінің сақталуын қамтамасыз ету;

- мемлекеттік меншікті ұтымды пайдалану;

- мемлекеттік мүлікті молайту.

Бұл жерде басты проблема биліктің экономикалық іс-әрекеті шынайы әрі әділ болуына байланысты туындайды. Оны шешу үшін мемлекеттік меншіктің тиімді пайдаланылуына кедергі келтіретін бірқатар мәселелерді шешу қажет.Олар:

§ көлеңкелі экономика және жемқорлық.

Кесте 1. Қазақстанның заңсыз әлеуметтік рыноктары

№ п/п	Көлеңкелі рыноктар	Рынок қызмет көрсететін сала	Рыноктың субъектілері	Көлеңкелі қатынастар мысалдары
1.	Саяси құрылымдардағы өкілеттіліктер мен орындар рыногы	саясат	Депутаттар,Үкімет мүшелері, әкімдер, бизнесмендер, қылмыстық топ жетекшілері	Саяси блоктар мен партияларды қолдау, ықпал ету (лоббирование)
2.	Саяси және заңнамалық қағаздар, жарлықтар, ережелер, өкімдер рыногы (қол қоюлармен қатар)	Тәртіп (ІІМ, ҰҚК, прокуратура, адвокатура), басқару	Тәртіп сақтау органының жауапты қызметкерлері, қылмыстық топ басшылары, бизнесмены, басқарушы қызметкерлер	Белгілі бір ресми құжаттарды қолдауы үшін пара, заңдарға ықпал ету
3.	Білім талаптары рыногы (сынақтар, емтихандар, гранттар)	Білім беру	Ректорлар, педагогтар, делдалдар	Жасанды білім беру келісім-шарттары, пара
4.	Гранттар рыногы	Ғылым	Ғылыми қорлардың көлеңкелі өкілдері	Гранттарды үлестірудің көлеңкелілігі
5.	Қызметтен босату (қатысу) рыногы	Әскер	әскер басшылары	Дезертирлердің көлеңкелі өмірі

§ Қазіргі заманғы рыноктық қатынастардың жетілдірілмеуі: салық салу жүйесінің жетілдірілмеуі, экономиканың шикізаттық бағыты және т.б;

§ Дұрыс ойластырылмаған жекешелендіру;

§ Мемлекеттік меншік объектілерін басқару жүйесінің кемшіліктері;

§ Менеджмент мәселелері;

§ Мемлекеттік меншікті басқару саласындағы заңдардың жетілдірілмеуі және сәйкес нормалар мен ережелердің орындалмауы;

§ Қызметкерлердің әлеуметтік құқықтары мен кепілдемелерінің сақталмауы.

3.Мемлекеттік иелігінен алу. Қазақстан Республикасындағы мемлекет иелігінен алу және жекешелендіру: кезеңдері, мәселелері, нәтижелері

1. 1991 жылдың 22 сәуірінде Қазақ КСР Президентінің “Қазақ КСР Мемлекеттік комитетінің мемлекеттік мүлікті басқару жөніндегі мәселелері” атты Жарлығымен Мемлекеттік мүлікті басқару жөніндегі комитет құрылып, оның міндеттері мен өкілеттіктері белгіленді. Қазақстанда мемлекет меншігінен алу және жекешелендіру саясатын жүзеге асыру 4 кезеңде жүргізілді.

Бірінші кезең. «Мемлекет иелігінен алу мен жекешелендіру» Заңын іске асыру үшін 1991-1992 жылдарға арналған Қазақ ССР-да мемлекет иелігінен алу мен жекешелендірудің бірінші бағдарламасы әзірленді, ол ҚазССР Президентінің қаулысымен (1991 жылғы 13 қыркүйектегі № 444) бекітілді. Бірінші кезеңде жекешелендіру бастамашылық сипатқа ие болды. Жекешелендіру туралы шешімді жекешелендіруге кәсіпорын ұжымының өтінішінен кейін ғана мемлекеттік органдар қабылдады. Бірінші кезеңнің көлемі үлкен әсер қалдырады: 4771 объект жекешелендірілді, оның ішінде еңбек ұжымының ұжымдық меншігіне берілген 472 совхоз бар. Инфляция қарқынын және жекешелендіру үшін халық қаражатының болмауын ескере отырып Қазақстанда бірінші кезеңде жекешелендіруге қатысу үшін арнауы төлем құралдарын – жекешелендіру купондары енгізілді. Тұрғын үйді сатып алудың тез қарқыны мен купондарға сатып алудың қарапайым механизмі аз уақыт ішінде тұрғын үй рыногын қалыптастыруға және нарықтық қатынастарды дамытуға қажетті шарттар ретінде халық мобильділігін қамтамасыз етті. Қазақстандағы жекешелендірудің бірінші кезеңі (1991-1992 жж.) сол уақытта орын алған ұжымдық бастамаға бағытпен әзірленген меншікті қайта құрудың құралдарының мүмкіндігін шектеуді көрсетті.

Екінші кезең. 1993 жылдың наурызында қабылданған «Қазақстан Республикасында мемлекет иелігінен алу мен жекешелендірудің 1993-1995 жылдарға арналған ұлттық бағдарламасы» мемлекеттік меншіктің қайта құрылуының бағыты мен тәртібін анықтады. Нысананың ел экономикасындағы маңыздылығына, саласына, қызметкерлердің санына, негізгі қорлардың құнына сәйкес олар шағын, орта, және ірі кәсіпорындар топтарына бөлінетін болды. Заңнамаға өзгерістер енгізілді, оларға сәйкес ұжымдық меншік жүйесі жойылды, жалдау туралы заң және кәсіпорындарды ұжымдық сатып алу өз күштерін жойды. Бағдарлама мынадай негізгі бағыттарды көздеді: - шағын жекешелендіру (жұмыс істеушілердің саны 200-ге дейін болатын сауда, тұрмыстық қызмет көрсету объектілерін және өнеркәсіптік кәсіпорындарды аукциондар мен конкурстар арқылы сату); - жаппай жекешелендіру (жұмыс істеушілердің саны 200-ден 5000-ға дейін болатын кәсіпорындар); - жеке жобалар бойынша жекешелендіру (жұмыс істеушілердің саны 5000-нан асатын кәсіпорындар); - агроөнеркәсіптік кешенді жекешелендіру. Мемлекеттік меншіктің барлық объектілері мынадай жіктестірілген екі топқа бөлінді: - мемлекет иелігінен алынатын және жекешелендірілетін объектілер; - жекешелендірілуіне тыйым салынған объектілер.

Кәсіпорындарды акционерлеу – жаппай жекешелендіру мен жеке жобалар бойынша жекешелендірудің алдын ала сатысы болды. Қазақстан Республикасының Үкіметі бастамашы болған кәсіпорындарды акционерлеу жаппай жекешелендіру және жеке жобалар бойынша жекешелендіру шеңберінде жекешелендірудің алдын ала сатысы болды. 1993-1995 жылдар кезеңінде 2 мыңға жуық кәсіпорын акционерлік қоғам болып қайта құрылды. Еңбек ұжымдарына жарғылық капиталдың мөлшерінің 10 пайызын артықшылықты акциялар түрінде мемлекеттен өтеусіз алу құқығы берілді. Акционерлеу аяқталғаннан кейін акционерлік қоғамдардың мемлекеттік пакеттері бірінші жағдайда – холдингтерге берілді, екіншісінде – купондық сауда-саттыққа шығарылды, үшіншісінде – ақшалай аукциондарда сатылды. Жаппай жекешелендіру үрдісінде бұрын-соңды болмаған инвестициялық жекешелендіру қорлары құрылды. Жаппай жекешелендіруге дайындық барысында Чехия, Ресей және басқа да елдердің тәжірибелері зерттелді. Дүниежүзілік банк оңтайлы деп ұсынған еліміздің халқына инвестициялық жекешелендіру купондарын беру мезханизмі жаппай жекешелендіру жүргізу кезінде қолданылды. Қорларды ҚР жеке және мемлекеттік емес заңды тұлғалары құрды. 169 Қор лицензия алды. Әрбір азаматтың Қорды еркін түрде таңдау және инвестициялық жекешелендіру купондарын өз қалаулары бойынша инвестициялық жекешелендіру қорларына орналастыру құқығы болды. Жинақ банкінің бөлімшелері азаматтардың тапсырмалары бойынша купондардың белгілі бір санын олар көрсеткен Қорларға берді. Осылайша жаппай жекешелендіруге 11 миллионнан астам адам қатысты, бұл республика халқының 67 пайызы. Купондық жекешелендіру кезеңі ішінде 1707 акционерлік қоғамның 172,53 миллион дана акциясы сауда-саттыққа шығарылды. Купондық сауда-саттыққа шығарылған акционерлік қоғамдар акцияларының жалпы санының 1529 АҚ акцияларының мемлекеттік пакеттері толығымен сатылды, бұл сауда-саттыққа шығарылғандардың 89,57 пайызын құрады.

Агроөнеркәсіптік кешенді жекешелендіру. Агроөнеркәсіп кешенінде мемлекет иелігінен алу және жекешелендіру мемлекеттік ауыл шаруашылығы кәсіпорындарын және совхоздарды фермерлік және шаруа қожалықтарына, ауыл шаруашылығы кооперативтеріне, шағын кәсіпорындар мен олардың қауымдастықтарына қайта құру жолымен жүзеге асырылды. Бұдан басқа, ашық және жабық типтегі акционерлік қоғамдар құрылды. Мемлекеттік мүлік конкурстарда немесе аукциондарда сатылды. Ауыл шаруашылығы кәсіпорындары мүліктерінің құны 75 пайызға дейін тұрғын үй жекешелендіру купондарымен төленді. 1993 жылдан 195 жылға дейін республикада 1490 мемлекеттік ауыл шаруашылығы кәсіпорны, яғни агроөнеркәсіптік кешеннің мемлекеттік кәсіпорындарының жалпы санының 70,2 % жекешелендірілді. Облыстарда мемлекеттік меншік объектілерін қайта құру мен жекешелендіруді Мемлекеттік мүлік комитетінің аумақтық органдары жүзеге асыратын болды.

Үшінші кезең. Үшінші кезеңнің ерекшелігі (1996-1998 жылдар) жекешелендіру мен қайта құрылымдаудың секторлық бағдарламаларына көшу болды, олар қол жеткізген нәтижелер мен уәкілетті органдардың ұсыныстарының негізінде жасалды. Секторлық бағдарламаларды Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітті және мұнай-газ кәсіпорындары мен көлік-коммуникациялық кешендерді, өнеркәсіп, денсаулық сақтау, білім, ғылым, мәдениет және спорт кешендерін жекешелендіру процесін жандандыруды көздеді. Көрсетілген салалардың әрқайсысы бойынша Қазақстан Республикасының мүдделі орталық және жергілікті атқарушы органдарының ұсыныстарын ескере және білікті кеңесшілерді тарта отырып жеке жобалар бойынша артықшылықты жекешелендірудің әрбір объектісі бойынша арнайы бағдарлама әзірленді.

Үкімет назарын ірі кәсіпорындарды жекешелендіру мен жекешелендіруден түсетін кірістерді көбейтуге аударылды, оған бәсекелес тендерлерді жүргізу, сай келетін стратегиялық инвесторларды анықтау және кәсіпорындар тиімділігін арттыру арқылы қол жеткізілді.

Келісім-шарт бойынша басқаруға берілген 66 кәсіпорынның 26 кәсіпорны кейіннен басқарушы компанияларға берілді.

Үкімет экономиканың стратегиялық салаларының объектілерін жекешелендіруге бастамашылық жасады. Мысалы, 1997 жылы мұнай газ саласында «Маңғыстаумұнайгаз» ААҚ акцияларының 60 % мемпакетін және «Ақтөбемұнайгаз» ААҚ акцияларының 60 % мемлекеттік пакетін сатып алу-сату шартына қол қойылды. 1998 жылдың аяғына дейін 2615 акционерлік қоғам мен шаруашылық серіктестік жекешелендірілді, ол құрылған акционерлік қоғамдар мен шаруашылық серіктестіктердің жалпы санының 51,8% -н құрады. Бұдан басқа, әлеуметтік саланың 2905 объектісі жекешелендірілді.

Тек 1997 жылы секторлық бағдарламаларды іске асыру шеңберінде әлеуметтік саланың 1946 объектісі, оның ішінде жекешелендіруге жататын 67,7% денсаулық сақтау объектісі, 57,7% - білім, 49,8% - мәдениет, 66,7% - туризм және спорт объектісі сатылды.

Қарастырылып отырған кезеңде жеке жобалар бойынша 93 кәсіпорын жекешелендірілді, ол шамамен барлық өндірістік күштердің 80%-н құрады және экономиканы салалары бөлігінде мынадай түрде көрінеді (2-кесте).

Кесте 2. 1996-1998 жылдар аралығындағы жекешелендірілген объектілер

Экономика салалары	Жеке жобалар бойынша сатылғаны
Экономика салалары	Барлығы	Оның ішінде шетел инвесторларына
Мұнай-газ	23	5
Энергетика	19	17
Металлургия, тау-кен және машина жасау кешені	41	29
Көлік және байланыс, экономиканың басқа салалары	10	5

Төртінші кезең (1999 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін) мемлекеттік меншікті басқару және билік ету мәселелерінде мемлекеттік басқару деңгейлері арасында өкілеттіктерді бөлу жөніндегі жаңа көзқарастармен сипатталады. Осы кезеңнің басты сәті мемлекеттік меншікті республикалық және коммуналдық меншікке бөлу болып табылды. Жергілікті мемлекеттік басқаруды нығайтудың, аймақтардың қаржылық және экономикалық дербестігін қамтамасыз етудің нақты шаралары болып облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдеріне коммуналдық меншіктің объектілерін жекешелендіру шешімін қабылдау және жүзеге асыру құқығын беру болды.

1999 жылы коммуналдық меншікке 953 акционерлік қоғамдағы және шаруашылық серіктестіктегі акциялардың мемлекеттік пакеттері мен қатысу үлестері берілді.

2000 жылы Мемлекеттік мүлікті басқару және жекешелендіру тұжырымдамасы мақұлданды, оны іске асыру мақсатында 2001-2002 жылдарға және 2003-2005 жылдарға арналған мемлекеттік мүлікті басқарудың және жекшелендірудің тиімділігін арттырудың салалық бағдарламалары, Мемлекеттік активтердi басқарудың 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасы қабылданды.

Экономиканың стратегиялық салаларында мемлекеттік бақылауды күшейту үшін 2003 жылы «Экономиканың стратегиялық маңызы бар салаларындағы меншіктің мемлекеттік мониторингі туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды.

Индустриялық-инновациялық дамудың 2015 жылға дейінгі стратегиясын іске асыру мақсатында «Қазақстанның Даму Банкі» АҚ, «Қазақстанның Инвестициялық қоры» АҚ, «Ұлттық инновациялық қор» АҚ, «Экспорттық кредиттерді және инвестицияларды сақтандыру жөніндегі мемлекеттік сақтандыру корпорациясы» АҚ сияқты даму институттары құрылды.

«Самұрық» мемлекеттік активтерді басқару жөніндегі қазақстандық холдингі» акционерлік қоғамы (бұдан әрі – Мемлекеттік холдинг) құрылды, оған «Қазақтелеком», «Электр желілерін басқару жөніндегі қазақстандық компания», «Қазақстан темір жолы» ҰК», «Қазпочта», «ҚазМұнайГаз» ҰК» акционерлік қоғамдарының және басқа да 14 акционерлік қоғам акцияларының мемлекеттік пакеттері берілді. Мемлекеттік холдинг бәсекеге қабілетті тауарды дамыту мен шығару үшін инвестициялық «тұтқа» және қосымша құрал болуы тиіс.

Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық саясаты шеңберінде ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында «Қазына» орнықты даму қоры» акционерлік қоғамы құрылды. «Қазына» акционерлік қоғамына «Қазақстанның Даму Банкі», «Ұлттық инновациялық қор», «Қазақстанның Инвестициялық қоры», «Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры», «Экспорттық кредиттерді және инвестицияларды сақтандыру жөніндегі мемлекеттік сақтандыру корпорациясы», «Маркетингтік-талдамалық зерттеулер орталығы» акционерлік қоғамдары акцияларының мемлекеттік пакеттері мен «Қазақстан инвестицияларға жәрдемдесу орталығы» ЖШС мемлекеттік үлесі берілді.

1991 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін барлығы мемлекеттік меншіктің 39 мыңнан астам объектісін жекешелендіру жүзеге асырылды, соның ішінде: акционерлік қоғамдардың 3 710 акцияларының мемлекттік пакеті және 36 мыңнан астам мүліктік кешен, жылжымайтын мүлік объектілері, құрылысы аяқталмаған объектілер және өзге де объектілер. Осы жылдарда жекешелендіруден түскен кіріс 347 млрд. теңгені құрады, оның ішінде 68 млрд. астам теңге Қазақстан Республикасының Ұлттық қорына аударылды.

Бекітуге арналған сұрақтар:

1. ҚР жекешелендіру туралы Заңы.

2. ҚР жекешелендіруге жатпайтын объектілер

Мемлекеттік акциялар пакеті 2010 жылға дейін жекешелендіруге, соның ішінде оның алдын ала сатыларына жатпайтын акционерлік қоғамдар тізбесі

1. «ҚазМұнайГаз» ұлттық компаниясы» АҚ (Астана қаласы) 100 %

2. «KEGOC» АҚ (Kazakstan Electricity Grid Operating Companу - Электр желілерін басқару жөніндегі қазақстан ұлттық компаниясы) (Астана қаласы) 100 %

3. «Қазпочта» АҚ (Алматы қаласы) 100 %

4. «Азық-түлік келісім-шарт корпорациясы» АҚ (Астана қаласы) 100 %

5. «Қазатомөнеркәсіп» ұлттық атом компаниясы» АҚ (Алматы қаласы) 100%

6. «Ұлттық ақпараттық технологиялар» АҚ (Астана қаласы) 100 %

7. «Қазақстан темір жолы» ұлттық компаниясы» АҚ (Астана қаласы) 100%

8. «Қазғарыш» ұлттық компаниясы» АҚ (Алматы қаласы) 100 %

9. «Қазақтелеком» АҚ (Астана қаласы) 50 %

10. «Астана халықаралық әуежайы» АҚ (Астана қаласы) 100 %

11. «Қазақ ақпарат агенттігі» ұлттық компаниясы» АҚ (Астана қаласы) 100%

12. «Қазақстан инжиниринг» (Kazakhstan engineering) ұлттық компаниясы» АҚ (Астана қаласы) 100 %

13. «Қазақстанның Даму Банкі» АҚ (Астана қаласы) 100 %

14. «Қазақстанның инвестициялық қоры» АҚ (Алматы қаласы) 100 %

15. «Маркетингтік-талдамалық зерттеулер орталығы» АҚ (Алматы қаласы) 100 %

16. «Ұлттық инновация қоры» АҚ (Алматы қаласы) 100 %

17. «Экспорттық кредиттерді және инвестицияларды сақтандыру жөніндегі мемлекеттік сақтандыру корпорациясы» АҚ (Алматы қаласы) 100 %

18. «Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры» АҚ (Алматы қаласы) 100 %

19. «Бұқтырма СЭС» АҚ (Өскемен қаласы) 90 %

20. «Өскемен СЭС» АҚ (Өскемен қаласы) 90 %

21. «Шүлбі СЭС» АҚ (Өскемен қаласы) 90 %

22. «Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ (Астана қаласы) 100 %

23. «Казахстанская правда» республикалық газеті» АҚ (Астана қаласы) 100%

24. «Көлік медициналық қызметі» ААҚ (Алматы қаласы) 34 %

25. «Азаматтық авиация академиясы» АҚ (Алматы қаласы) 80 %

26. «Алматы протез-ортопедия орталығы» АҚ (Алматы қаласы) 100 %

27. «Семей протез-ортопедия орталығы» АҚ (Семей қаласы) 100 %

28. «Петропавл протез-ортопедия орталығы» АҚ (Петропавл қаласы) 100 %

29. «Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры» АҚ (Астана қаласы) 100 %

30. «Ф. М. Мұхамедғалиев атындағы эксперименттік биология институты» ЖШС (Алматы қаласы) 54 %

31. «Ақтау халықаралық әуежайы» АҚ (Ақтау қаласы) 100 %

32. «Ғарыштық байланыс және радиоэлектрондық құралдардың электромагниттік үйлесімділігі республикалық орталығы» АҚ (Астана қаласы) 100 %

33. «Қазқараметавтоматика» АҚ (Қарағанды қаласы) 90 %

34. «Ұлттық тіркеу орталығы» ЖШС (Астана қаласы) 100 %

35. «ҚазАвтоКөлік» АҚ (Астана қаласы) 100 %

36. «ҚазҚуат» АҚ (Алматы қаласы) 100 %

37. «Асыл түлік» АҚ (Ақмола облысы, Целиноград ауданы, Қосшы ауылы) 94,89 %

38. «Астана құс асыл тұқымды шаруашылығы» АҚ (Ақмола облысы, Аршалы ауданы, Александровка ауылы) 70 %

39. «Астық қолхаттары бойынша міндеттемелердің орындалуына кеілдік беру қоры» АҚ (Астана қаласы) 97,32 %

40. «Дипломатиялық корпусқа қызмет көрсету жөніндегі басқарма» АҚ (Астана қаласы) 100 %

41. «Мұнай және газ өнеркәсібінің бас диспетчерлік басқармасы» АҚ (Астана қаласы) 100 %

42. «Қазақстан Республикасы Президентінің телерадиокешені» коммерциялық емес акционерлік қоғам АҚ (Астана қаласы) 100 %

43. «Алматы Пауэр Консолидейтед» АҚ Қапшағай СЭС (Қапшағай қаласы) 100 %

44. «Қазарнкәсіпорын» АҚ (Алматы қаласы) 100 %

45. «Эйр Астана» АҚ (Астана қаласы) 51%

46. «Қазақтеңізкөлікфлоты» ұлттық теңіз кеме қатынасы компаниясы» АҚ (Ақтау қаласы) 50 %

47. «Қазақжарылысөнеркәсібі» АҚ (Алматы қаласы) 100 %

48. «Қорғас» шекара маңы ынтымақтастығы халықаралық орталығы» АҚ (Алматы облысы) 100 %

49. «Бәйтерек» Қазақстан-Ресей бірлескен кәсіпорны» АҚ (Астана қаласы) 50%

50. «Халықаралық бағдарламалар орталығы» АҚ (Астана қаласы) 100%

51. «Қаржы орталығы» АҚ (Астана қаласы) 100%

52. «Медетші қор» АҚ (Астана қаласы) 100%

53. «Мемлекеттік аннуитеттік компания» өмірді сақтандыру компаниясы» АҚ (Астана қаласы) 100%

54. «Қазақстан ипотекалық компаниясы» АҚ (Алматы қаласы) 100%

55. «Қазақстан ипотекалық кредиттерге кепілдік беру қоры» АҚ (Алматы қаласы) 100%

56. «Қазақстанның тұрғын-үй құрылыс жинақ банкі» АҚ (Алматы қаласы) 100%

57. «Шәкен Айманов атындағы» Қазақфильм» АҚ (Алматы қаласы) 100%

Қолданылатын негізгі әдебиеттер: 8