Л-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
 |
Факультеті «Биология және биотехнология»
Кафедрасы «Балық шаруашылығы»
СӨЖ
Тақырыбы:Қышқылдар,сілтілер,тұздар мен оксидтердің химиялық қасиеттері,алынуы,классификациясы.Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластарының арасындағы генеикалық байланыс
Орындаған:Темиркулова С.Б
Тексерген:Түгелбева Л.М
Алматы 2018
Қандай элементтер негiздiк оксид түзедi? Мысал келтіріңіз.
Нағыз металдар негіздік оксид түзеді.
a) Металдар оттекпен әрекеттескенде:
2Ca+O2=2CaO
2Cu+O2=2CuO
2Na+O2=Na2O
b) Суда ерімейтін негіздерді қыздыру:
Сu(oh)2=CuO+H2O
2Fe(oh)3=Fe2O3+3H2O
c) Валенттігі төмен оксидтерді тотықтырғанда:
4FeO+O2=2Fe2O3
d) Тұздарды қыздыру:
Caco3=CaO+co2
Caso4=Cao+SO2
1. Қандай оксидтер сілтiмен әрекеттеседi? Мысал келтіріңіз.
I. Қышқылдық оксидтер сілтімен әрекеттесіп тұз және су түзіледі
2NaOH+SO2=Na2SO3+H2O
Ca(oh)2+CO2=CaCO3+H2O
II. Екідайлы оксдтер сілтімен әрекеттеседі
ZnО+2NaОH=Na2ZnО2+H2О
2NaOH + Al2O3 = 2NaAlO2+H2O
2NaOH + Cr2O3 
2NaCrO2 + H2O
Fe2O3+2NaOH=2NaFeO2+H20
2. Қандай негiздер негiздiк тұз түзедi? Мысал келтіріңіз.
a. Mg(oh)2+HCl=Mg(OH)Cl+H2O
b. Al(OH)3+Hcl=AL(OH)Cl+H2O
3. Тұз қышқылы көрcетiлген заттардың қайсысымен әрекеттеседi? P2O5;H2ZnO2;H2SO3; HNO3; SO2 HNO3 әрекеттеседі
2HNO3+6HCl=3Cl2+2NO+4H2O
HNO3+3HCL=CCl+NO+2H2O
HNO3 тұз қышқылын аздап бос хлорга дейін тотықтырады
5. Мына формулалардың қайсысы қате жазылған?1) AlOHSO4;2) (AlOH)2SO4; 3) (AlOH)3(PO4)2;4)[Al(OH)2]2SO4;5) AlOHCO3
AlOH)2SO4 қате жазылған
6.Төмендегi формулалардың қайсысында элементтердiң валенттiлiгiне сәйкес келмейдi, егер Cr -ның валенттiлiгi II,III, VI тең болса? 1)CrO;2) Cr2O3;3) H3CrO3;4) H2CrO4;5) H2Cr2O5;
H2Cr2O5сәйкес келмейді
7. Мына тұздың Cu2(OH)2CO3 дүрыс химиялық атын атаңыз.
Малахит Cu(OH)2*CuCO3
8. Бағдаршамен берілген реакциялардың теңдеуін жазып оларды ата:
1) Ca →CaO→Ca(OH)2→ Ca(NO3)2→ CaSO4
2) Al2O3→Al2(SO4)3→Al(OH)3→Al2O3
3) CaCO3→ CaO→ Ca(OH)2→CaCO3→ Ca(NO3)2
4) Cu→CuO→CuCl2→Cu(OH)2→CuO→Cu→ CuSO4→ Cu(OH)2
5) Mg→ MgO→ Mg(OH)2→MgSO4
6) C→CO2→Na2CO3→CO2→ CaCO3
7) Fe2(SO4)3→Fe(OH)3→Fe2O3→ Fe2(SO4)3
8) P→P2O5→H3PO4→Ca3(PO4)2→H3PO4→ Ca(H2PO4)2
1.Ca →CaO→Ca(OH)2→ Ca(NO3)2→ CaSO4
2Са+O2=2CaO
CaO+Н2O=Ca(OH)2
Ca(OH)2 +2 Н NO3=Ca(NO3)2 +2 Н 2O
Ca(NO3)2 + H2SO4=CaSO4+2HNO3
2.Al2O3→Al2(SO4)3→Al(OH)3→Al2O3
al2o3+3h2so4=al2(so4)3+2h2o
al2(so4)3+6naoh=3na2so4+2al(oh)3
2Al(OH)3=(t)Al2O3+3H2O
3.CaCO3→ CaO→ Ca(OH)2→CaCO3→ Ca(NO3)2
CaCO3 = CaO + CO2
CaO + H2O = Ca(OH)2
Ca(OH)2 + CO2 = CaCO3 + H2O
CaCO3 + 2HNO3 = Ca(NO3)2 + CO2 + H2O
4.Cu→CuO→CuCl2→Cu(OH)2→CuO→Cu→ CuSO4→ Cu(OH)2
2Сu+O2->2CuO
CuO+2HCl->CuCl2+H2O
CuCl2+2NaOH->Cu(OH)2+2NaCl
Cu(OH)2->CuO+H2O
CuO+H2=Cu+H2O
Cu+2H2SO4КОНЦ=CuSO4+SO2+2H2O
CuSO4+2NaOH=Cu(oh)2+Na2SO4
5.Mg→ MgO→ Mg(OH)2→MgSO4
2Mg + O2 ---2MgO
MgO + H2O (+t) ---Mg(OH)2
Mg(OH)2 + H2SO4 ---MgSO4 + 2H2O
6.C→CO2→Na2CO3→CO2→ CaCO3
1.C+O₂=CO₂
2. CO₂+2NaOH=Na₂CO₃+H₂O
3. Na₂CO₃+2HCl=2NaCL+H₂O+CO2
4.CO₂+Ca(OH)₂=CaCO₃+H₂O
7. Fe2(SO4)3→Fe(OH)3→Fe2O3→ Fe2(SO4)3
Fe2(SO4)3 + 6NaOH ==> 2Fe(OH)3 + 3Na2SO4
2Fe(OH)3 ==> Fe2O3 + 3H2O
Fe2O3 + 3H2SO4 ==> Fe2(SO4)3 + 3H2O
8.P→P2O5→H3PO4→Ca3(PO4)2→H3PO4→ Ca(H2PO4)2
4P+5О2=2P2O5,
P2O5+3Н2О=2H3PO4,
2H3PO4+3Са (ОН) 2=Ca3(PO4)2+6Н2О,
Ca3(PO4)2+3СО2+3Н2О=2H3PO4+3СаСО3,
2H3PO4 +Са(ОН)2=Ca(H2PO4)2+2Н2О
Қышқылдар- құрамындаметалғаалмасаалатынсутектіңбірнемесебірнеше атомы бар және суда ерігендесутекиондарын Н+ түзетінхимиялыққосылыстар. 17 ғ-да немісхимигі И.П. Глаубер (1604 – 1670) тұз І-ы мен азот І-ынөздерініңтұздарынаналып, І-дыкөпмөлшердеөндіругежолашты,Қышқылқұрамында оттек атомының болу немесеболмауынабайланысты, Қышқылдар – 1. Оттексізқышқылдар HF, HCl, HBr, HI H2S 2.Оттекті қышқылдар HNO3, H2SO4 H2CO3,H3PO.
Алынуы- Оттексізқышқылдардыжайзаттардыңтікелейәрекеттесуі (синтез әдісі) бойыншаалады:
H2+Cl2=2HCl
H2+S=H2S
Кейбіроттектіқышқылдардысәйкесоксидтерінсуменәрекеттестіріпалады:
SО2+H2О=H2SО3
SО3+H2О=H2SО4
Егерфосфордыжағыпалып, түзілгенакбуғасу қосыпшайқасақ, ерітінділакмустықызғылттүскебояйды, себебімынареакцияларжүреді:
4P+5O2=2P2O5
P2O5+3H2O=2H3PO4
Қышқылдардыңхимиялыққасиеттері
Электрохимиялықкернеуқатарындасутеккедейінорналасқанметалдарқышқылдармменәрекеттескенде,сутек газы бөлініпшығады
Fe+2HCl=FeCl2+h2
Негіздікоксидтерменәрекеттесуі
CuO+H2SO4=CuSO4+H2O
FeO+2HCl=FeCl2+H2O
Негіздерменәрекеттеседі
Ca(oh)2+2HNO3=Ca(NO3)2+2H2O
Қышқылдартұздарменалмсуреакциясынатүседі
Na2CO3+HCl=2NaCl+H2O+CO2
Негіздер- металл атомдарынанжәнебірнемесебірнеше гидроксид тобынантұратынкүрделізаттар. Негіздердіңатаулары.Халықаралық номенклатура бойыншанегіздердіңатаулары — металл атауы мен гидроксид дегенсөзденқұралады. Мәселен, NaOH — натрий гидроксиді, КОН — калий гидроксиді, Са(ОН)2 кальций гидроксиді. Егер элемент бірнешенегіздертүзетінболса, ондаолардыңатауларындаоныңтотығудәрежесіжақшаішіндеримцифрыменкөрсетіледі.
Алынуы.
1. Белсендіметалдардыңсуменәрекеттесуіінәтижесінде:
2Li+2HOH=2LiOH+H2↑
Sr+2HOH=Sr(OH)2+H2↑
2. Белсендіметалдардыңоксидтерініңсуменәрекеттесуінәтижесінде:
К2O+Н2O=2КOН
3. Ерімейтінжәнеекідайлынегіздердіолардыңерімталтұздарынасілтіерітіндісіменәсеретуарқылыалуғаболады:
ZnSO4+2NaOH=Zn(OH)2↓+Na2SO4
Pb(NO3)2+2KOH=Pb(OH)2↓+2KNO3
Қасиеттері.Сілтіерітінділеріқолғасабынтәріздіәсеретеді. Индикаторлардыңтүсінезгертеді, қызыллакмусты — көктүске, түссізфенолфталеиндіқызғылттүскебояйды.
NaOH пен КОН сілтілеріқыздырғандаөтетұрақты. Мәселен, NaOH 1400°С-таыдырамайқайнайды. Дегенмен, негіздердіңкөпшілігіқыздырғандаыдырайды. Мысалы:
Cu(OH)2=CuO + H2O
2Ғе(ОН)3 = Ғе2О3+ЗН2О
Негіздердіңмаңыздыхимиялыққасиеттеріқышқылдарға, қышқылоксидтерінежәнетұздарғақатынасыбойыншаанықталады.
1. Негіздерқышқылдарменэквиваленттімөлшердеәрекеттескендетұзжәне су түзіледі:
КОН + НС1 = КС1 + Н2О
2NaOH + H2SO4=Na2SO4+2H2O
Негіздердіңқышқылдарменәрекеттесуіннейтралдауреакциясыдепатайды.
2. Сілтілерқышқылдықоксидтерменәрекеттеседі:
Са(ОН)2+СО2 = СаСО3↓ + Н2О
2NaOH + SiO2 = Na2SiO3+H2O
Соңғы реакция тек қыздырғандағанажүреді.
3. Сілтілерәртүрлітұздардыңерітінділеріменәрекеттеседі. Мысалы,
2KOH + CuSO4 = Cu(OH)2↓ + K2SO4
Тұздар- химиялыққосылыстаркласы; қышқылмолекулаларындағысутекатомдарыныңорнытолықтайнемесежартылай металл атомдары не ОН топтарынаауысқанқосылыстар; қалыптыжағдайдаиондыққұрылымдағы кристалл заттар,Тұздаркөбінехалықаралық номенклатура бойыншааталады. Тұздар суда ерігендеиондарғаыдырап, ерітінділеріэлектртогынөткізеді.
Гидролиз тұрғысынантұздар 4 топқажіктеледі:
1. күштінегіз бен күштіқышқылдан;
2. күштіқышқыл мен әлсізнегізден;
3. әлсізнегіз бен күштіқышқылдан;
4. әлсізнегіз бен әлсізқышқылдантүзілген.,Күштіқышқыл мен күштінегіздентүзілгентұздардан [KCl, NaCl, Ca(NO3)2] басқасыгидролизденеді. Тұздарқышқылдармен, сілтілерменжәнеөзара ион алмасуреакцияларынатүседі, металдарменәрекеттеседі. Тұздардыалудың 10-нан аса жолы бар. Тұздартабиғаттакеңтаралған. Тұздарқатты (ас тұзы) жәнеерігенкүйіндекөл, теңіз, мұхитсуларында, өсімдіктер мен жануарларорганизміндекездеседі. Тамақөнеркәсібінде, ауылшаруашылығында, медицинада, металлургия, шыны, т.б. өнеркәсіпсалаларында, тұрмыстакеңіненқолданылады.
Тұздардыңхимиялыққасиеттері
тұз + металл (белсенді) = тұз (жаңа) + металл (белсенділігітөмен): CuSO4+Fe=FeSO4+Cu
Тұздардыңқышқылдарменәрекеттесуі: СаС03+2НСl=СаСl2+Н2С03
Н2С03=Н20+С02↑ 2NaCl+H2S04=Na2S04+2HCl↑
Тұздардыңөзараәрекеттесуі: BaCl2+Na2S04=BaS04↓+2NaCl; NaCl+AgN03=AgCl↓+NaN03
Тұздардыңметалдарменәрекеттесуі: Fe=CuCl2=FeCl2+Cu;Zn+Cu(NO3)2=Zn(NO3)2+Cu
.
