Бақылау сұрақтары

1. Электр тоқтарының түрлері. Олардың адам денесіне әсерінің ерекшеліктері?

2. Неліктен электр тоғы адам үшін қауіпті?

3. Адам организміне электр тоғының негізгі әсер ету түрлерін атаңыз? Олардың қайсысы ең қауіпті болып табылады?

4. Қандай тоқ –айнымалы немесе тұрақты –адам үшін ең қауіпті?

5. Адам үшін жіберілетін тоқтың шамасын көрсетіңіз. 

 

 

Тапсырма Жерге бітеу тұйықталған желіде адам денесі бойымен өтетін тоқ күшін анықтаймыз.

Берілгені: U_ф =220 В кернеулі жерге бітеу тұйықталған нейтральді желіде адам бойымен өтетін тоқ шебіне адам денесінің, оның аяқ киімі мен еден кедергісімен қатар, тоқ көзінің жерге тұйықталу нейтралінің кедергісі қосылады. Жерге тұйықталған нейтраль кедергісі электрқондырғыларының Ережесіне сәйкес R₀ ≤ 10 Ом, ол адам денесі кедергісінен біршама аз R_чл.

Табу керек: орнатылған электр желісінің параметрлеріне сәйкес және адамның желіге қосылуы шартымен адамның I_чл (А) электр тоғымен зақымдану деңгейін анықтау (кесте 3). Қандай жағдайларда тоқ адам үшін өлім әкелетінін анықтау қажет.

Кесте 3.

Параметрлері	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Rоб, кОм	0,5	1	10	20	0	40	50	0	70	80
Rп, кОм	0,5	1	10	20	30	80	60	70	50	90
R0, кОм	1	5	10	50	100	1	10	1000	1000	500

R_об – аяқ киім кедергісі, кОм; R_п – еден кедергісі, кОм.

16 суретте корпустағы а фазасының зақымдануы көрсетілген.

Сурет 16 – Жерге бітеу тұйықталған үшфазалы желіге адамның бірфазалы қосылуы: 0 – нөлдік сым; R₀ – тоқ көзінің жерге тұйықталу нейтралінің кедергісі, Ом.

Бұл жағдайдв  I_чл (А) келесі формуламен анықталады:

мұндағы  R₀ – тоқ көзінің жерге тұйықталу нейтралінің кедергісі, Ом.

 

Алынған нәтижелерді 4 кестеге енгіземіз.

 

Кесте 4

Нұсқа	Iчл, мА	Адамға әсері
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

 

Тапсырма 11. Қрғаныс жерге тұйықталушысы бар электрқондырғысының корпусына адам қол тигізген жағдайда түрлі нейтраль режимында адам бойымен өтетін тоқ күшін анықтаңдар.

 

17 сурет – 1000 В дейінгі жерге бітеу тұйықталған (а) және арашаланған (б) нейтральді желінің қорғаныс жерге тұйықталу схемасы.

R_з – жерге тұйықталған құрылғы кедергісі, Ом; R_чл – адам денесі кедергісі (1000 Ом), Z_i – жерге қатысты бір фазасының кедергісі.

 

Берілгені: U_ф = 220 кернеулі түрлі нейтраль режимында электр желісінде электрқондырғысы корпусының бір фазасында зақым болған жағдайда электр желісінің параметрлеріне сәйкес және адамның желіге қосылуы шартымен адамның I_чл (А) электр тоғымен зақымдану деңгейін анықтау (5 кесте).

Табу керек: тұйықталған және арашаланған нейтральді желі үшін жеке дара шешу.

 

Эквивалент ті ауыстырмалы схем алар:

 

 

Сурет 18 а) ауыстыру схемасы

 

Кирхгоффтың 1 және 2 заңына сәйкес:

;   

 

Сурет 18 б) ауыстыру схемасы

;

R_из – жерге қатысты бір фаза арашалағышының кедергісі, кОм.

R₀ – тоқ көзінің жерге тұйықталу нейтральінің кедергісі, Ом.

Ескерту: жерге бітеу тұйықталған нейтралді желі үшін R_из=0, арашаланған нейтраль үшін R₀=0.

Электрқондырғысының корпусы жерге тұйықталған болса, онда адам денесі бойымен өтетін I_чл (А) тоғын (R_об = R_п = 0 болғанда) жерге бітеу тұйықталған нейтральді желіге арналған формуламен анықтауға болады:

 

Арашаланған нейтральді желі:

мұндағы R_з – жерге тұйықталған құрылғы кедергісі, кОм.

Кесте 5.

Параметрлері	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Rз, кОм	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Rиз, кОм	100	10	20	100	5	15	1	0	2	3
R0, Ом	1	5	15	10	10	1	10	100	50	10

 

Кесте 6.

Нұсқа	(глух.), мА	(изолир.), мА	Адамға әсері (глух./изолир.)
1
2
3
4	217	264	Смертельный / смертельный
5
6
7
8
9
10