ДӘріс
Ерекше жағдайларда жер төсемесін тұрғызу
Жер жумыстарының гидромеханизация әдісі негізделген:
- топырақтың сумен шайылуына;
- ағыстың белгілі жылдамдығында бөлшек түрде араласуына;
- ағыстың жылдамдығы төмендеуіне қатысты бөлшектердің опырылуына.
Әдістің ерекшеліктері:
- жоғарғы өнімділік;
- томен еңбексыйымдылық пен өдіндік қуны;
- берік тығыздалуы.
Пайдалану аймағы:
- шоғырланған жер жумыстарының үлкен көлемінде (50-100 мың. м3 және одан жоғары);
- өңделетін топырақ көлемінен 5-20 % су көлемі кезінде;
- есібенен 4-10 квт 1м3 топыраққа арзан әлектер энергиясын қаттамассыз ету кезінде;
- бірнеше топырақ кезінде (қумды, құмдақ, тез кебетін, ылғал кезінде тез ағатын)
-
Бешкейлі және тасты топырақтарда жер төсемесін түрғызу технологиясы:
1) жаяу жүргіншілерді салу;
2) жумыстың жүрісін қамтамассыз ету;
3) жер төсемесін турғызу.
Жумыс өнімдімгінің ерекшеліктері:
- автомобиль жолы жиі шатқалмен өтеді;
- биік үйінділер терең және жартылай терең оыйқтардан тұрады;
- жер тосемесінің конструкциясына нлкен көлемдегі арнайы қурылыстар кіреді;
- жер тосемесінің қурылысын тасты гирлерде жеру әдісімен жүргізуді.
Қумды жерде жер төсемесін тұрғызу технологиясы.
Жер төсемесін үйінді 0,6 – 0,8 м болғанда жобалауға болады. Топырақ қурамына байланысты ойықты шурғызу қажет емес. Резервшерді тереңдігі әқ см дейін жер төсемесінің еністігінен 10-20 ‰ кезінде орнатады.
Бірікпен топырақтақтардан қорғау қабатын екі пағдайда салады:
- қашардағы көлік өту үшін;
- үйінді турақтылығы үшін.
Тузды топырақтар
Жол климаттықаймақ пен қабаттың сопаяы сипатын өскере ошырык түзды топырақтар келесі түрдегідей классификацияланады.
Жарамды:
-катар туздалған топырақ;
- орташы түздалған топырақ.
Қосымша шора кезінде қолдануға жарамды:
- тұзды;
- артық тузды.
Батпақ:
Түріне байланысты:
- аққыш;
- торфы.
Суға қанығу мен орналасу пағдайына байланысты:
- төменгі;
- өшпелі;
- үстінгі.
Батпақтың типтері:
Кесте 1
| 1а | Торфпен толтырылып минералды топырақ қабатымен жабылған |
| 1б | Болота, торфпен толтырылған |
| II а | Болота, торф қабаты қосылған, сопропеля қабаты төселген, мергель және үстінен минералды топырақ жабылған |
| II b | Сопропеля, мергель төсегіш қабаттары төселген торф қабаты қосылған, болота |
| III | Судың үстенде кузіп жүретің торфты қабатты болота |
Аз тереңдікті кептірілгін болотада торфтауды бульзозермен жолдың осіне перпендикуляр торфты қабаттап өндеу жолымен жүргізеді.
Экскаватор-драглайн көлигімен торфтау кезінде жумысты екі әдіспен жүргезеді.
1 әдіс. Экскаватор болатаның жоғарғы бойынша жағы және оуыспалы щитпен жумыс жүргезеді.
2 әдіс. Себілген үйінді боынша экскаватор араластырады (бул жағдайды болотоның өткізу қабелеті жеткіліксіз болған жағдайда машина жумысының қауіпсіздегі үшін қолданады).
Батпақтардағы жер төсемесінің конструкциясын батпақтын типін, батпақтардағы топырақтардың сипаттамасын, жол құрылғыларының капиталдығын және экономикалық факторларын ескере отырып таңдайды (2 кесте).
| Батпақ түрі | Батпақтың тереңдігі | Жол жамылғысы | Жер төсемесінің ұсынылатын құрылымдары |
| I | 4 м дейін | Күрделі | Торфтан толық тазаланған үйінді немесе ұзына бойлық кескіндермен |
| II | 4 м жоғары | Күрделі | Вертикальды дрендармен үйінді |
| I және II | 4 м дейін | Төменгі немесе өтпелі | Жартылай торфтан тазаланған немесе торфтан толық тазаланған үйінді |
| II | - | Күрделі | Минералды түбіне бататын үйінді; батпақты массаларда өлшенген темір бетон сваяларға немесе оболочкаларға сүйенетін үйінділер; жол эстакадамен өтеді |
| III | - | Кез келген | Минералды түбіне бататын үйінді; жол эстакадамен өтеді |
Торфты машиналармен тазалау
Торфты тазалау драглаймен қамтамасыздырылған экскаватормен жасалады. Торфты қазудын 2 әдісі бар:
1. экскаватор батпақтын бетімен немесе ауыспалы тақтайлардын үстімен жүреді, жұмысты «өзіне қарай» жүргізеді (1 сурет);
2. экскаватор жайылған үйіндінің үстімен жүреді, жұмысты «өзінен қарай» жүргізеді (2 сурет).
1 сурет. Торфты экскаватормен тазалағанда жұмыстарды ұйымдастыру схемасы
2 сурет. Торфты экскаватормен тазалағанда жұмыстарды ұйымдастыру схемасы
