Туган авылым – Меңнәрем

Сөн елгасы янында бар бит бер авыл – «Меңнәр» диләр,

Русчалатып, аны бозып, «Миннярово» да диләр.

Туган җирем булмаса да, мин озак торган идем,

Бала чагым, яшьлегемне шунда уздырган идем.

 

Сөн елгасы бик тирән, аргы ягы урман аның,

Ул болын, басу-кырлары ямь яшел үлән аның.

Зур да түгел алай артык, түгел ләкин кечкенә,

Халкының да эчкән суы – ямьле елга Сөн генә.

 

Кышын бик салкын, җәен эссе түгел, урта һава,

Җил дә вакытында исеп, яңгыр да вакытында ява.

Урманында балан, миләш, кура җиләк тә җир җиләк,

Тиз арада, чынлап әйтәм, җыеп була бер чиләк.

 

Ак, кызыл, сары һәм зәңгәр, төрле төстә чәчәкләр,

Урманнарга, болыннарга бу өстәмә бүләкләр.

Очып йөри болыннарда төрле төсле күбәләк –

Шулай итеп бал җыялар чәчәкләрдән, чүгәләп.

 

Урманында төрле агач: каен, имән, чыршы, нарат,

Пиннек бәйләп ял итәбез, хәл җыеп, күккә карап.

Әрәмәдә карлыганнар, шомырт һәм бөрлегәннәр,

Бик күп булып үсә анда мәтрүшкәләр, чияләр.

 

Зур ул урман: чикләре дә күренми, диңгез кебек,

Анда үсә баланнары, чикләвеге, җылы яктагы кебек.

Тәре тавы, Турытау һәм Кызлар тавы – чияле,

Чокыр-чакыр, күле, сазы – барысы да ияле.

 

Урман эчендә очрый аның боланнар һәм төлкеләр,

Бүреләр дә күргәннәр, кабаннар да, керпеләр,

Пошины да күрдем әле, чия җыеп йөргәндә,

Куркуымнан егылдым кырмыска өеменә.

 

Һәрвакытта һич туктамый сайрый күп төрле кошлар,

Тыңлап торсаң озак итеп, китәр сыман һушлар.

Колхоз җирендәге печән һәм җиләк полосасы,

Килә кинәт кушылыплар кошлар белән җырласы.

 

Кызыл яр янында койган Терпелесе, таллары,

Өянкеле чишмәдәге җиләкле аланнары.

Кургы чокырыннан аккан кечкенә бер чишмәсе,

Сусаганда эссе көндә килеп куя эчәсе.

 

Истән чыкмый, онытылмый җиләклек һәм таллыклар,

Чүкечтә һәм Дүмгәклектә печәннәр чапкан чаклар.

Вәлиәхмәт җирендә җиләк җыйдык бергәләп,

Бурсык уртасында йөрдек чиялеккә кергәләп.

 

Чүмбикәдә – карлыганның кызылы, каралары,

Өянкеле чишмәнең Мең тавы икән дәвамы.

Эре чия үсә анда Очлытау итәгендә,

Кортлы чия бик күп иде Тәретау дигәнендә.

 

Бик күп анда, күрерсең җиләк-җимешнең барысын,

Теләсәң җый бөрлегәннең кызылын, я карасын,

Яңгырдан соң бик күп була гөмбәнең дә төрлесе,

Белеп җыйсаң, тәмле икән пешкәне һәм тозлысы.

 

Әвешледән агып чыккан елгачык һәм таллыклар,

Искә төшә җәйләрен җиләккә йөргән чаклар.

Күрше авылдан килделәр чия, җиләк җыярга,

Җитә инде бар кешегә, нигә аны тыярга?

 

Сөннең иң тирән урынын Ирләр туры диделәр,

Түбән очны кызык итеп Ярлы Чүлмәк диделәр.

Кәҗә тамагынан ары көймә буе сай иде,

Су коена бала-чага, аларга бик җай иде.

 

 

Кургы чокырыннан менгәч, Хан әрәмәсе буйлап

Кәлигенгә китәсең, Чагыл тавына, карап,

Әллә каян күренеп тора анда биек манара,

Тирә-ягы чытырманлык, елан булмасын, кара!

 

Торачыга бару өчен үтәргә кирәк таулар,

Сәет таллыгы – сулда, озатып кала алар,

Сыгылма дип атала уң яктагы яланнар,

Башларын иеп кала мәтрүшкә, ромашкалар.

 

Сөнне чыгу белән вакыт ике сәгать алдарак,

Торачылар, Кыпчаклар яшиләр башкортчарак.

Кыпчак тавы башыннан күренә бит һәммәсе:

Кара җирек, Коркылан, тау өстендә Чишмәсе.

 

Коркыланның алдында Мадар сазы бар икән,

Өй салырга теләгәннәр, мүк чыгаралар микән?

Тарлау сазына җиткәнче печәнлекләр мул була,

Үр дип аталган чокырлар басулар буйлап бара.

 

Чишмәдән төшәсең Меңнәргә Кабактау буйлап,

Сул якта кала Коркылан, Балык күле – уң яклап,

Балык күле буйлап китсәң, якында – Караҗирек,

Яланында бит аның – дүмгәклек, зур печәнлек.

 

Дүмгәклеккә барган юлда Ачы күпере кала,

Кара җирек яланы – киткәндә сулга таба,

Печәнлеге зур иде чалгы белән чабарга,

Күңелле иде печән тарттыру ат белән анда!

 

Сөн буеннан Ахунга кунакка барган чакта

Әвешлегә каршы гына Сабир күпере кала.

Тирән Тамакны узасың туп-туры барган чакта,

Авыл янында гына Саескан күле кала.

 

 

Балык күле өстендә йөзә парлап аккошлар,

Күреп була хәтта челән, торна кебек чит кошлар.

Кыр үрдәге, кыр казлары яз саен була анда,

Тал арасында алар балалар да чыгара.

 

Сөн буйлап барыйм дисәң, Коркыланга баланга,

Яктыкүлне узасың, ә аннары – бар анда

Камышлы һәм бик тирән, түгәрәк Убыр күле,

Тирәнлеген үлчәгәндә өч дилбегәне күмде.

 

Кыш көннәрендә дә матур табигате авылның,

Энҗе бөртекләре сыман ялтыравы ак карның.

Турытауда балалар чана-чаңгы шудылар,

Берсен берсе узышып, кайтты кичләрен алар.

 

Кыргый алмагачлар үсә шул алма бакчасында.

Ат сөтеннән кымыз да ясалды заманында,

Гимаевлар гаиләсе дан алды кымыз ясап,

Тирә-яктан агылдылар җәй саен кымыз сорап.

 

Тырыш халык яши анда, авылымда, Меңнәрдә,

Кымызын да ясады, үрчетте балык күлдә,

Ышанмасаң, килеп кара авылыбызга кил дә,

Сокланырбыз табигатькә барыбыз бергә-бергә.

 

Чит илләргә барасы юк матурлыкны күрергә,

Язга чыксаң, бөтен дөнья яшеллеккә күмелә.

Коенырга елгасы бар, урманы – ял итәргә,

Авыл халкы теләми читкә-миткә китәргә.

 

Мәктәбе бар, заманында йөздән дә артты бала,

Чишмәдән килеп укыйлар, зур сыйныфларда анда.

Үз клубы, үз мәчете – мөмкинлекләр күп алда,

Читтән килгәннәр ошатып, төпләнеп кала монда.