ашықтықтар ұзындығы

Классикалық стиль

Бастапқы «классикалық стилге» алдын ала дайындалған екі коллеядан тұратын шаңғы іздерімен бүкіл қашықтықты жүгіріп өтуді жатқызады. «Классикалық» шаңғымен жүгіруде спортшы екі таяқты кезек кезек пайдалану (яғни итеру) немесе екеуімен бір уақытта итеріп қозғалады. Бір циклдағы қадам бойынша бірқадамды, алмакезек екіқадамды және қадамсыз жүру бойынша бөлінеді.

Еркін стиль

«Еркін стиль» аты айтып тұрғандай сопртшы өзі қалай жүгірем десе солай ерікті дегенді білдіреді,, ал «классикалық» жүгіру жылдамдығы бойынша «конькиліктен» баяу болғандықтан, «Еркін стиль» мен «конькилік жүгіру» синоним болып кеткен. Конькилік жүгіру 1981 жылдан бері кең тараған, сол жылы оны алғашқы рет сол кездегі 40 жастан астқан финн шаңғышысы Паули Сиитонен пайдаланып (55 км жарыста) жеңіп шыққан. Ең кең тараған бір уақыттағы екіқадамды конькилік жүгіру (жазықтар мен аз және орта көлбеуліктерде пайдаланылатын) мен бір уақыттағы бірқадамды конькилік жүгіру (стартта үдеуду,жазықтар мен 10-12° төбелерде пайдаланылады).

Рді бағындыру

Өрді бағындыру үшін конькилік жүгіру әдісімен немесе: сырғанау қадамы (өрлігі 5° тен 10°), ступающим шагом (10° тан 15°), жүгіру қадамымен (15° тен жоғары), «жартылайшыршалық», «шыршалық», «баспалдақтық» (жарыстарда қолданылмайды).

Төмен түсу

Спортшылар төмен түсерде тұрудың тізе бүгілу айырмашылығы бар әртүрлі бірнеше әдісін пайдаланады. Жоғарғы тұруда тізе бүгу бұрышы 140—160°, орта тұруда 120—140°, екеуі де тегіс емес еңістіктерде пайдаланылады. Тегіс еңістерде ең жылдам, төменгі тұру, тізе бүгілу бұрышы 120° пайдаланылады.

Жарыстардың негізгі түрлері:

Бөлек стартты жарыстар

Ортақ стартты жарыстар (масс-старт)

Қуу жарыстары (персьют, Гундерсен жүйесі)

Эстафеталар

Жеке спринт

Командалық спринт

Бөлек стартты жарыстар

Бұл жарыста спортшылар белгілі бір ретпен белгілі уақыт аралықтарында стартпен жарысты бастайды. Әдетте уақыт аралығы 30 с (өте сирек — 15 с немесе 1 мин). Спортшылар реті жеребемен немесе сол мезеттегі сопртшылар рейтингісімен (мықты спортшылар соңында) анықталады. Жұпты бөлек старттар болады. Спортшының жарыс уақыты «фиништегі уақыт» минус «старттағы уақыт» формуласымен есептеледі.

Ортақ стартты жарыстар

Масс-старт барлық спортшылар бір уақытта стартқа шығады. Ең жоғарғы рейтингілі сопртшылар ең ыңғайлы орындарда тұрады. Жарыс уақыты сопртшылардың фиништегімен уақытымен бірдей болады.

Уу жарыстары

Қуу жарыстары (персьют, ағылш. pursuit — қуу) бірнеше этаптан тұратын жарыс болып табылады. Спортшылардың старттық орындары алдыңғы этап нәтижелеріне байланысты (алғашқы этаптан басқасында). Әдетте құұ жарыстары екі этаптан тұрады: бір этапты классикалық жүгірумен, ал екіншісін — еркін стильмен жүгіреді.

Үзілісті Қуу жарыстары екі күнде өтеді, сирек — бірнеше сағат үзіліісмен. Әдетте бірінші этап бөлек стартты болады. Оның нәтижесі бойынша сопртшылардың көшбасшыдан қалған уақыты анықталады. Екінші этап гандикаптары сол бірінші этаптағы уақыт айырмашылығына тең болатындай басталады. Яғни бірінші этап жеңімпазы екінші этапты бірінші бастайды. Жалпы нәтиже екінші этап фиништік уақытымен сәйкес болады.

Үзіліссіз Қуу жарыстары (дуатлон; 2011 ж. маусымда ФИС ресми түрде «дуатлонды» «скиатлон» деген атпен ауыстырды^[1]) жалпы стартпен басталады. Бір стильмен жарыстың бірінші бөлімін аяқтап арнайы жерде сопртшылар шаңғыларын ауыстра салып екінші стильмен екінші бөлімін бастайды. Жалпы нәтиже фиништік уақытпен сәйкес келеді.

Эстафеталар

Эстафеталарда төрт спортшыдан тұратын командалар жарысады (сирек — үштен). Төрт этаптан тұрады (сирек — үштен). Эстафеталар бір стильмен өтуі мүмкін (барлық қатысушылар классикалық немесе тек қана еркін стильмен жүгіреді) немесе екі стильмен де (1 мен 2 этапты классикалық, ал 3 мен 4 этапты — еркін стильмен) өтуі мүмкін. Эстафета масс-стартпен басталады, жақсы орындарда жеребе бойынша немесе алдыңғы баламалы жарыстарда жоғары орын алған командалар жайғасады. Эстафетаны беру стартта тұрған өз командасының қатысушысын алақанымен кез келген дене мүшесіне тигізуімен жүргізіледі, екі қатысушы да бұл кезде эстафета беру аймағында болулары тиіс. Команда уақыты деп «команда соңғы қатысушысының фиништік уақыты» минус «алғашқы қатысушының старттық уақыты» (әдетте ол нөлге тең).

Жеке спринт

Жеке спринт жарысы жеке старт формантында өтетін іріктеуден (пролог) басталады. Одан кейін іріктелген спортшылар финалдық спринтта, әр форматтағы масс-старт жарысына түседі, масс-старт төрт (өзгеріп тұрады) адамнан тұрады. Финалдық жарыстарға іріктелетін сопртшылар саны 30дан аспайды. Алдымен ширек финал, сосын жартылай финал, ақыры финал А өтеді. Қоыртынды нәтижелер былай құралады: А финалы нәтижесі, жартылай финла қатысушылары, ширек финалшылар, ақыры іріктеуден өтпегендер.

Командалық спринт

Командалық спринт екі адамнан тұратын командалық эстафета түрінде өтеді. Әр қатысушы трассад 3-6 айналым жасап бір бірімен алмасады. Қатысушы командалар көп болса екі жартылай финал ұйымдастырылады, олардан бірдей комнда саны финалға шығады. Командалық спринт масс-старттан басталады. Қорытныды нәтиже эстафета ережесімен есептеледі.

Ресей ұлттық банкі тиыны

ашықтықтар ұзындығы

Ресми жарыстарда қашықтықтар 800 м ден 50 км ге жетеді. Бір қашықтық (қызықты болуы үшін) бірнеше айналымнан тұруы мүмкін.

 

 

Шаңғы спортының адам денсаулығына пайдасы.

Қақаған аязды күндері сергектікті сезіну де оңайға соқпайды. Кейде адамдар енжарлыққа салынып, денсаулығы мен сыртқы тұлғасына көңіл айдармайтын кездері де болады. Тіпті, көп адамдар қысқы уақытта артық салмақ қосып та алады екен. Ал көктемде артық салмақтан арыла алмай жүреді. Ендеше семіріп кетпеудің де жолын іздеген дұрыс. Ол үшін сізге қысқы спорт түрлері көмектесе алады. Сондай-ақ, қысқы спорт түрлері адамға арықтауға ғана көмектеспей, көңіл-күйін марқайтып, ерекше қуаныш сыйлайтын қасиетке де ие. Сол үшін қыс «сиқырының» басты қызығынан құр қалмауға асығыңыз. Қыста шаңғымен тау шыңдарынан төмен сырғанауға жүрегіңіз дауаламаса, шағын қыраттардан төмен қарай сырғанап үйренген дұрыс. Бірақ, тәуекелге барудан қашпаңыз. Ал шаңғы тебуге барар алдында арнайы спорттық киімдеріңізге баса мән беріңіз. Көзіңізге қорғаныс көзілдірігін тағыңыз. Бұл спорт түрі бүкіл денеңізді қозғалысқа келтіріп, денсаулығыңызға оң әсерін тигізеді. Тау шыңдарын бағындыру - көңіліңізге қуаныш сыйлап, өмірге деген құштарлығыңызды арттыра түседі.Шаңғы спортынан жаттығулар мен жарыстар ашық аспан астында, таза ауада өтетін болғандықтан адамның денсаулығына өте пайдалы. Ол адамның бойындағы шыдамдылық, күш шапшаңдық, батылдық, ептілік, табандылық, айналаңды бақылау сияқты аса керек қасиеттерді өкпенің сыйымдылығы жан-жақты дамытады. Шаңғы спортымен айналысу кезінде адамның барлық дене мүшелері жұмыс істейді. Начало формы

Шаңғы тепкенде бұлшық еттер жыртылып,адам денесі әдемі болып өседі.Қай сспорт болмасын адамға деген пайдасы зор.Конец формы

Начало формы

Адам денсаулығына аса пайдалы спорт түрінің бірі – шаңғы тебу. Шаңғы спорты баланың аяқ-қол, дене бұлшық еттерін күшейтеді. Сонымен қатар, жүрек-қан тамыр, тыныс алу мен жүйке жүйесіне оң әсер етіп, баланың тепе-теңдікті сақтай білу қабілетін арттырады.

Конец формы

 

Қолданылған әдебиеттер:

1. Қазақ энциклопедиясы

2..Горные лыжи и сноуборд: карвинговая техника/А.Горяйнов.2006-124с.

3.Смирнов, Г.А. Все русские звезды мировой лыжни/ Г.А. Смирнов.-М.: Спорт Академ Пресс, 2004.-112с

4. Якенда, Д. Горные лыжи: курс для начинающих /Д. Якенда, Т.Росс; предисл. П. Стрит.-М.: Астрель: АСТ, 2006.-224с.

5. Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: "Сөздік-Словарь